|
'''Nobelo''' estas [[homo]], kiu pro sia [[genealogio|familia deveno]] aŭ pro [[favoro]] de [[regnestro]] ricevis apartajn [[privilegio]]jn kaj kiu almenaŭ posedas honoran [[titolo]]n, kiu distingiĝasdistingas lin aŭ ŝin de la ceteraj [[regnano]]j.
=== Origino de la Nobelanobela titularotitolaro ===
La vorto ''Nobelo'nobelo''' devenas de [[Latina lingvo|latina]] ''nobilis'', kiu signifas "fama" kaj estis uzita por nomi homojn de nobelaj familioj (''natus nobilis'', "naskiĝitanaskiĝinta fama"). La nunaj [[titolo]]j de [[nobelaro]] originas de [[Romana Imperio|antikva Romo]]. La tri ĉefaj titoloj romanaj kiuj disvastiĝis tra la eŭropaj kaj aziaj [[kortego]]j estas: ''princeps'' ([[princo]]), ''dux'' ([[duko]]) kaj ''comes'' ([[grafo]]) - ili estis donita al [[persono]]j pro la gravaj militaj [[sukceso]]j aŭ pro la fidela [[servo]] al la [[reganta familio]].
'''Princeps''', signifas "unua", estis uzita por la [[rango]]j de [[civitano]]j kaj [[senatano]]j kaj indikas negravan rilaton kun la [[reĝa titolo]] - princo. Unua homo kiuj uzis titolon "princo" estis la [[imperiestro]] [[Oktavio Aŭgusto]]. PostPoste multaj romianoj uzis ĝin. Tiu titolo malaperis dum [[mezepoko]], dum [[renesanco]], italaj ŝtatestroj, multaj el ili, kiuj ne havis oficialajn nobelajn titolojn, reprenis la titolon "princeps".
'''Dux''' signifas "estruloestro, komandanto, [[generalo]]", kutime estis aljuĝita al romanaj generaloj kaj provincestroj. Dum la [[fina antikvo]] kaj [[frua mezepoko]], ĝi estas la ĉefa titolo de [[barbaruloj|barbaraj]] [[tribo|tribestroj]]. Romiaj imperiestroj de okcidento kaj oriento, kiam perdis [[teritorio]]n, fikciifikcie, en [[traktaktatotraktato]]j, "donis" la perditan teritorion al venkanta tribo kaj titolon de "duko" al tribrestrotribestro. Tiel la venkanto estis, laŭ fikcia juro, "reprezentanto", de imperiestro en konkerita lando. PostPoste, [[Karolo la Granda]] nomis la estrojn de ĉefaj provincoj "dukoj".
'''Comes''' ([[grafo]]) estis donita al favoritoj de Romanaj imperiestroj kaj signifas "kuniranton, kompanjonon". La Romana nobelaro estis nomita '''[[patricio]]j''', de la latina vorto ''pater'' (patro aŭ ĉefo de klano). Post la disfalo de Romana imperio ([[5-a jarcento]]), la romanaj titoloj estis forgesitaforgesitaj. Reprenis ĝin la [[papo]] kaj [[Karolo la Granda]] en la [[9-a jarcento]] por [[ministro]]j kaj [[sekretario]]j. Esperanta vorto devenas el la [[germana]] "grafGraf".
Krom tiuj "klasikaj" titoloj, Karolo la Granda kreis aliajn du: [[markizo]] kaj [[vicgrafo]]. Vicgrafo estis sekretario aŭ ministro en rango malalta ol grafo. Markizo estis la estro de duagradaj provincoj, [[markomarkio]]j, apud landlimoj. Tre ofte markizoj en Karola imperio estas la samo ol "duko" de tiama [[bizanca imperio]], t. e., barbara estro kiu faris traktaton kun [[imperiestro]] kaj estas "provincestro" pro fikcia juro.
Fine, [[barono]], el la [[franka lingvo]] ''varon'' (''viro''), ne estis nobela titolo, sed signifis simple "libera homo". Sekve, ĉiuj kiuj ne estis [[sklavo]]j aŭ [[servisto]]j estis "''baronoj''". Nur en [[malfrua mezepoko]], kiam liberaj homoj estis maloftaj, "barono" iĝis nobela titolo.
Krom tiuj, estas "[[Reĝoreĝo]]", el la latina ''Rexrex'', kaj "[[Imperiestroimperiestro]]", el la latina ''Imperatorimperator'', kiuj ne estas nobelaj titoloj, sed titoloj de ŝtatestroj.
Kelkaj landoj havas titolojtitolojn sub barono.
=== Reviviĝo de titoloj en Mezepoko ===
[[Kategorio:Sociologio]]
[[Kategorio:Nobeloj| ]]
[[ar:نبل]]
|
