Dia providenco: Malsamoj inter versioj

Tiu vorto nenie troviĝas en la Nova Testamento kun la kuranta signifo en la kristana kulturo (nome, kiel prizorgo de Dio por la Siaj). La unuan fojon en kiu oni renkontigas la vorton ''{{karaktero|grc|πρόνοια}}'' okazas en la Agoj 24,2: Ĉar ni ĝuadas grandan trankvilecon per vi, kaj malbonaĵoj estas por ĉi tiu nacio per via antaŭzorgo...”. referencas al romia guberniestro Felikso kiu ''{{karaktero|grc|διά τής σής προνοίας}}'' (pro lia interveno). Ankaŭ en la [[Malnova Testamento]] ne troviĝas, se ne en la greklingva libro Saĝeco, kanona nur por katolikoj kaj kelkaj aliaj kristanaj eklezioj, “... sed ia providenco, ho patro, gvidas ĝin, ĉar vi donas vojojn eĉ en la maro..."(14:3); “Ĉar supozante, ke ili povas tirani sanktan nacion, senleĝaj homoj, malliberuloj de mallumo kaj katenitaj de longa nokto, kuŝis sub siaj tegmentoj, ekzilitoj el la eterna providenco” (17:2) .

La [[apokalipso de Johano]] estas tuta himno, kvankam tra fantaziaj imagoj, al la Dia Providenco avantaĝe deal la kredantoj je Jesuo.

Kelkaj komencaj aludoj: Jam [[Platono]] en la deka libro de la ''[[Leĝoj]]'' asertas la Dian Providencon. Tio estas konfirmita en la [[Dia Civito]] de [[Sankta Aŭgusteno]], kvankam Aŭgusteno bedaŭras, ke liaj posteuloj postulas, ke la dia providenco ne povas ne esti ago komuna de multaj dioj, ĉar ne sufiĉus unusola Dio.

Tipa difino estas tiu de [[Johano el Damasko]] en [[De Fide Orthodoxa]], 2,29: “La providenco konsistas en la prizorgo agata de Dio rilate ĉion, kiukio eniris la ekziston. Ĝi evidentigas, krome, tiun dian volon, dank’al kiu unuopa aĵo estas direktata al ĝusta ordigo”ordigo.”

La kristana doktrino afirmaskonfirmas, ke la Providenco agadas ankaŭ, se ne super ĉio, tra okazaĵoj ŝajne hazardaj, sed reale ordigitaj laŭ la misteraj diaj planoj, kiekies lasta celo estas la bono. Tia kaŭzeco, tamen, nenimaniere estas demonstreblapruvebla: ĝi povas esti rekonata nur pere de la kredago. La fido je la Providenco havas, tial, malmulte da koincidojkomunaĵoj kun la prievolua teorio de la [[inteligenta dezajno]].

Kvankam la providenco estas dia agado, foje ĝi akiras, en liturgio kaj devotaĵoj, la konotacion de persono per, kiu estas identigata kun Dio mem.

Sankta Jozefo Benedikto [[Cottolengo]] estis aparte devota al la Dia Providenco: li al la Dia Providenco dediĉis sian Instituton de Karitato, kiun li kreis en la konvinko, ke neniam mankus necesaĵoj por flegi malfeliĉulojn. Li asertadis, ke por li la ekzisto de la Dia Providenco estas pli certa ol tiu de la urbo [[Torino]].

En la [[Katekismo de la Katolika Eklezio]] estas skribite, ke por kristanoj la Dia Providenco ”estas la dispozicioj, pere de kiuj Dio, kun saĝo kaj amo, enkondukas siajn kreaĵojn al ilia lasta celo (n-oj 302, 321)”. Ilin Li kondukas respektante, kaze de inteligentaj kaj liberaj kreaĵoj, ilian liberon: nome la dia ĉiopoveco kaj ĉioscieco libervole fermiĝas antaŭ la elektoj de la libera persono. Kiamaniere akordiĝas tiuj du elementoj de la Dia Providenco (dia dispozicio kaj libera elekto de la homo) restas mistero esplorebla ja jes (el kio la diversaj teologioj, sed nepenetrebla).

Teologoj facile aldonas la homan komplementon de la Dia Providenco: la libera proktetadoprotektado de la medio flanke de la homo, certe antaŭvidita kaj instigata ĉe la dia revelacio, kiu faras la homon la gardanto kaj prilaboranto de la Edena Ĝardeno (vidu la genezan rakonton pri la kreado).

Nur nuancoj distingas la konceptojn pri la Dia Providenco ĉe la diversaj kristanaj eklezioj. Vidu, ekzemple la Etan Katekismon de Lutero<ref>[http://www.bookofconcord.org/smallcatechism.php] Antaŭparolo de Lutero al la Malgranda Kateĥismo, angle]</ref>.

Eĉ Judismo, rilate tiun temon, nur nuance malsamas el tiu kristana. Vidu <ref>[http://www.myjewishlearning.com/beliefs/Theology/Free_Will/The_Problem/Divine_Providence.shtml "Divine Providence", rabeno Louis Jacobs (angle)]</ref>

Interesas la nuna debato inter islamaj teologoj por pli precize difini la koncepton pri Dia Providenco. Ĉar en la [[Korano]] estas forte rimarkitarimarkigita la dia volo, kies dekretoj ne povas ne atingi la rezulton, ŝajnas ke la dia ĉiopovo kaj ĉioscio nuligas la homan liberon. Oni provas akordigi la diversajn dirojn, kaj ne nur, koranajn.

Tiu koncepto pri universala prizorgo de Dio pri estaĵoj ĉeestas en multaj religioj, kvankam ne teorigitateorigite. Ĝi traligiĝas, ekzemple, eĉ el diversaj gnostikismoj.

La termino providenco, kun rilataj konceptoj, ne estas uzata ne nur en kampoj strikte religiaj aŭ teologiaj, sed ankaŭ en tiu literatura. Kutime estas indikata kiel ekzemplo la [[La gefianĉoj]] <ref>[http://rakontoj.googlepages.com/hca0065_eo.htmldehtml La Gefianĉoj, Hans Christian Andersen]</ref> de [[Alessandro Manzoni]], kie la Dia Providenco agadas kiel vera kaj propra personulo enfluanta sur la eventoj. Se ĉio io aperas kiel, el rakonta vidpunkto, io simila al [[deus ex machina]] (Dio el maŝino) de la greka teatro, la efekto mildiĝas pro la fakto, ke la aŭtoro ne disdegnas reprodukti la popolan vidpunkton. Cetere, la sama aŭtoro montris alian aspekton pri la Dia Providenco en alia verko, nome [[Historio de la Fia Kolono]] <ref>[[http://it.wikipedia.org/wiki/:Storia_della_colonna_infame.|Storia della colonna infame, itala vikipedio]]</ref>.

[[Giovanni Verga]], kvankam aludante, en la verko La Malemuloj <ref>[http://www.esperanto.org/Ondo/Recenzoj/R-verga.htm Recenzo de Giovanni Verga]</ref>, al la providenco (per la barko “Providenco”) ne havas la Gefianĉaj"Gefianĉoj"-ajn konvinkojkonvinkiĝojn pri la providenco, seeble ne je ĝieĉ tute ne konfidas je ĝi.

Kiel ofte okazis dum la [[Kontraŭreformacio]], aŭ la katolika reformo, la koncepto pri D.&nbsp;P. akiris gravecon ĝis esti figurigita kiel protagonisto en grandiozaj scenoj kiel en “Triumfo de la Dia Providenco”, kiun pentris en 1633-391633–39 [[Pietro da Cortona]] ensur la plafono de la salono de [[Palaco Barberini]] en [[Romo]].