Probablo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
SieBot (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: ka:ალბათობა
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: eu, lt, ms, sh; cosmetic changes
Linio 1:
La vorto '''probablo''' derivas de la [[Latina lingvo|Latina]] ''probare'' (pruvi, provi).
Neformale, ''verŝajna'' estas unu el kelkaj vortoj aplikita al malcerta evento aŭ scio, estante proksime rilatanta en signifo al ''verŝajna'', ''riska'', ''danĝera'', kaj ''duba''. ''Ŝanco''<!---, ''_odds_'',--> kaj ''veto'' estas aliaj vortoj esprimantaj similajn nociojn.
Precize kiel la [[Klasika mekaniko|teorio de mekaniko]] asignas precizan difinon al tia ĉiutaga termino kiel ''laboro'' kaj ''forto'', la [[teorio de probablo]] provas kvantigi la nocion de ''verŝajneco''.
 
== Historiaj rimarkoj ==
 
La scienca studo de probablo estas moderna evoluo. [[Hazardludo|Vethazardludo]] montras ke tie estas intereso kvantigi la ideon de probablo de jam jarmiloj, sed akurata matematika priskribo taŭga en tiuj problemoj aperis nur multe pli poste.
 
La doktrino pri probablo fontas el la rilato inter [[Pierre de Fermat]] kaj [[Blaise Pascal]] (1654). [[Christiaan Huygens]] (1657) verkis la plej frue konata scienca traktato pri la temo. ''Ars Conjectandi'' de [[Jakob Bernoulli]] (postmorta, 1713) kaj ''Doktrino de Ŝancoj'' de [[Abraham de Moivre]] (1718) traktas la subjekton kiel branĉon de matematiko.
<!--
La teorio de eraroj povas esti spurita dorso al _Roger_ Infanlitoj's ''Opero _Miscellanea_'' (postmorta, 1722), sed _memoir_ preparis per Tomaso Simpson-a en 1755 ((presis, printita) 1756) unua aplikis la teorio al la diskuto de eraroj de observado. La represi (1757) de ĉi tiu _memoir_ kuŝigas lanugo la (aksiomoj, aksiomas) (tiu, ke) pozitiva kaj negativaj eraroj estas egale verŝajna, kaj (tiu, ke) estas certa _assignable_ limigoj en kiuj ĉiuj eraroj (majo, povas) esti supozita al fali; kontinuaj eraroj estas diskutita kaj probabla kurbo estas donita.
Linio 43:
Ĝi estas malferma demando ĉu loteca probablo estas reduktebla al _epistemic_ probablo bazita sur nia _inability_ al precize aŭguri ĉiu forto (tiu, ke) povus afekti la (ĵetiĝadi, bulko, ruli, volvi) de morti, aŭ ĉu tia _uncertainties_ ekzisti en la naturo de reala sin, aparte en kvantumaj fenomenoj regis per Heisenberg-a's [[necerte principo]]. Kvankam la samaj matematikaj reguloj apliki sendistinge kies interpretado estas elektita, la elekto havas majoraj implikacioj por la vojo en kiu probablo estas kutima modelo la (reala, reela) mondo.
-->
== Formaligo de probablo ==
 
Simile al aliaj [[teorio]]j, la [[teorio de probabloj]] estas prezento de probablecaj konceptoj en formala terminoj — do, en terminoj kiuj povas esti konsiderataj aparte de ilia signifo.
Linio 120:
:<math>\Pr(H) = \lim_{N \to \infty}{N_H \over N} </math>
 
En reala praktiko, kompreneble, ni ne povas klaki monera malfinia nombro de (tempoj, tempas); do en ĝenerala, ĉi tiu formulo plej precize aplikas al (situacioj, situacias) en kiu ni havi jam asignis ''apriora'' probablo al aparta rezulto (en ĉi tiu (kesto, okazo), nia ''supozo'' (tiu, ke) la monero estis "foiro" monero). La leĝo de grandaj nombroj tiam diras (tiu, ke), donita Pr(''H''), kaj (ĉiu, iu) arbitre areto &epsilon;ε, tie ekzistas iu nombro ''n'' tia (tiu, ke) por ĉiuj ''N'' > ''n'',
 
:<math>\left| \Pr(H) - {N_H \over N}\right| < \epsilon</math>
Linio 147:
-->
 
== Vidi ankaŭ jenon: ==
* [[Bayes-a probablo]]
* [[Bernoulli-a procezo]]
Linio 186:
[[es:Probabilidad]]
[[et:Tõenäosus]]
[[eu:Probabilitate]]
[[fa:احتمالات]]
[[fi:Todennäköisyys]]
Linio 197 ⟶ 198:
[[ko:확률]]
[[la:Probabilitas]]
[[lt:Tikimybė]]
[[lv:Varbūtība]]
[[ms:Kebarangkalian]]
[[mt:Probabbiltà]]
[[nl:Kans (statistiek)]]
Linio 205 ⟶ 208:
[[ro:Probabilitate]]
[[ru:Вероятность]]
[[sh:Vjerojatnost]]
[[simple:Probability]]
[[sk:Pravdepodobnosť]]