|
= Aga potencialo =
[[Dosiero:Action potential vert.png|thumb|300px|Figuro 1. '''A.''' Skemeca vido de idealigita aga potencialo montras siajn partojn dum la aga potencialo preteriras punkton de [[ĉelmembrano]]. '''B.''' Actual recordings of action potentials are often distorted compared to the schematic view because of variations in [[electrophysiology|electrophysiological]] techniques used to make the recording.]]
En la fako de [[neŭrofiziologio]], '''aga potencialo''' estas pulsa ondo de [[elektra tensio]] kiu moviĝas laŭ pluraj tipoj de [[ĉelmembrano]]j. La ekzemplo la plej bone komprenata estas la aga potencialo kiu okazas laŭ la ĉelmembrano de la [[aksono]] de [[neŭrono]], sed agaj potencialoj ankaŭ okazas je aliaj eksciteblaj [[ĉelo]]j, ekzemple [[kormuskolo|kormuskolaj]] ĉeloj kaj eĉ [[planto|plantaj]] ĉeloj. La neaktiva tensio tra la aksona ĉelmembrano estas kutime -70 [[Volto|milivoltoj]] (mV) kun eno pli negativa ol ekstero. Dum aga potencialo pasas tra punkto, tiu tensio altiĝas ĝis proksimume +40 mV en unu milisekundo, kaj poste fariĝas -70 mV denove. La aga potencialo movas rapide laŭ la aksono, kun kondukada rapido kiu povas atingi 100 metroj/sekundo. Pro tiu granda rapido, la fluo de agaj potencialoj estas tre efektiva maniero por transsendi datumon, kiu estas grava kiam oni konsideras ke neŭronoj kiuj transsendas la signalon povas esti unu metron longa.<ref name="eukaryotic_cell_size" group=noto>Por komparado, kutimaj [[eŭkariotoj|eŭkariotaj]] ĉeloj estas normale 100.000 fojoj pli malgranda ol la plej longaj neŭronoj, kies grandeco proksimume estas 10 μm. La eksterordinara longeco de neŭronoj povas esti la kaŭzo de la malsanoj kiuj rilatas al ili. Ekzemple, problemoj je la longdistancmoviĝa sistemo uzata por movi [[proteino]]jn kaj [[organeto]]j el la [[ĉelkerno]] al la flankaj sinapsoj kaj ree al la ĉelkerno povas kaŭzi ĉela morto pere de apoptosiso.</ref>
<br clear=all>
------
=Filozofio de la menso=
[[Dosiero:Phrenology1.jpg|thumb|200px|<!--A [[phrenology|phrenological]] [[mapping]]<ref>Oliver Elbs, ''Neuro-Esthetics: Mapological foundations and applications (Map 2003)'', (Munich 2005)</ref> of the [[brain]]. Phrenology was among the first attempts to correlate mental functions with specific parts of the brain.-->]]
[[Dualismo]] kaj [[monismo]] estas la du principaj skoloj kiuj penas solvi la problemon menso-korpan. La plej fruaj prilaborantoj de tiu problemo estas [[Platono]],<ref name="Platono">{{cite book
| author = Plato
| editor = E.A. Duke, W.F. Hicken, W.S.M. Nicoll, D.B. Robinson, J.C.G. Strachan
| title = Phaedo
| edition =
| year = 1995
| publisher = Clarendon Press
| location =
| id =
}}</ref> [[Aristotelo]]<ref name="Rob">Robinson, H. (1983): ‘Aristotelian dualism’, Oxford Studies in Ancient Philosophy 1, 123–44.</ref><ref> Nussbaum, M. C. (1984): ‘Aristotelian dualism’, Oxford Studies in Ancient Philosophy, 2, 197–207.</ref><ref>Nussbaum, M. C. and Rorty, A. O. (1992): Essays on Aristotle's De Anima, Clarendon Press, Oxford.</ref> kaj la filozofoj de la [[Sankhya]] kaj [[Jogo|Joga]] skoloj de [[Hinduismo|Hindua]] filozofio,<ref name="Sa">{{cite web | url=http://www.experiencefestival.com/a/Sankhya/id/23117
| title=Sankhya:Hindu philosophy: The Sankhya| author=Sri Swami Sivananda}}</ref> sed ĝi estis plej precize formulata de [[René Descartes]] en la 17-a jarcento.<ref name="De">{{cite book | author=Descartes, René | title=[[Discourse on Method and Meditations on First Philosophy]] | publisher=Hacket Publishing Company | id=ISBN 0-87220-421-9 }}</ref>
La subtenantoj de [[Substanco|substanca]] dualismo argumentas, ke la menso estas sendepende ekzistanta substanco, sed subtenantoj de eca dualismo pledas, ke la menso estas grupo de sendependaj kvalitoj, kiuj aperas el la cerbo kaj ne povas esti reduktita al la cerbo, sed ke ĝi ne estas aparta substanco.<ref name="Du">Hart, W.D. (1996) "Dualism", en Samuel Guttenplan (org) ''A Companion to the Philosophy of Mind'', Blackwell, Oxford, 265-7. </ref>
[[Monismo]] estas la opinio, ke menso kaj korpo ne estas [[ontology|ontologically]] diversaj variantoj de unuoj. Tiu vido estis unuafoje pledita en [[Okcidenta Filosofio]] de [[Parmenides]] dum la 5-a jarcento a.k. kaj estis poste, dum la 17-a jarcento, espoused (?) per la [[Rationalismo|rationalisto]] [[Baruch Spinoza]].<ref name="Spin"> Spinoza, Baruch (1670) ''[[Tractatus Theologico-Politicus]]'' (Traktato Teologia-Politika).</ref> [[Fizikalismo|Fizikalistoj]] argumentas ke nur
la unuoj ekzistas, kiuj estas postulitaj de la fizika teorio, kaj
that only the entities postulated by physical theory exist, and that the mind will eventually be explained in terms of these entities as physical theory continues to evolve. [[idealism (philosophy)|Idealists]] maintain that the mind is all that exists and that the external world is either mental itself, or an illusion created by the mind. [[neutral monism|Neutral monists]] adhere to the position that there is some other, neutral substance, and that both matter and mind are properties of this unknown substance. The most common monisms in the 20th and 21st centuries have all been variations of physicalism; these positions include [[behaviorism]], the [[type physicalism|type identity theory]], [[anomalous monism]] and [[functionalism (philosophy of mind)|functionalism]].<ref name="Kim">Kim, J., "Mind-Body Problem", ''Oxford Companion to Philosophy''. Ted Honderich (ed.). Oxford:Oxford University Press. 1995.</ref>
Many modern philosophers of mind adopt either a reductive or non-reductive physicalist position, maintaining in their different ways that the mind is not something separate from the body.<ref name="Kim" /> These approaches have been particularly influential in the sciences, especially in the fields of [[sociobiology]], [[computer science]], [[evolutionary psychology]] and the various [[neuroscience]]s.<ref name="PsyBio">Pinel, J. ''Psychobiology'', (1990) Prentice Hall, Inc. ISBN 8815071741</ref><ref name="LeDoŭ">LeDoŭ, J. (2002) ''The Synaptic Self: How Our Brains Become Who We Are'', New York:Viking Penguin. ISBN 8870787958</ref><ref name=RussNor">Russell, S. and Norvig, P. ''Artificial Intelligence: A Modern Approach'', New Jersey:Prentice Hall. ISBN 0131038052</ref><ref name="DawkRich">Dawkins, R. ''The Selfish Gene'' (1976) Oxford:Oxford University Press. ISBN</ref><!----Well, you get f** idea. There are billions of refs for this---> Other philosophers, however, adopt a non-physicalist position which challenges the notion that the mind is a purely physical construct.<!--eg, Chalmers ref and whatever else you like----> Reductive physicalists assert that all mental states and properties will eventually be explained by scientific accounts of physiological processes and states.<ref name="Pat">{{cite book | author=Churchland, Patricia | title=Neurophilosophy: Toward a Unified Science of the Mind-Brain. | publisher=MIT Press | year=1986 | id=ISBN 0-262-03116-7 }}</ref><ref name="Paul">{{cite journal | author=Churchland, Paul | title=Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes | journal=Journal of Philosophy | year=1981 | pages=67–90}}</ref><ref name="Smart"> {{cite journal | author=Smart, J.J.C. | title=Sensations and Brain Processes | journal=Philosophical Review | year=1956}}</ref> Non-reductive physicalists argue that although the brain is all there is to the mind, the predicates and vocabulary used in mental descriptions and explanations are indispensable, and cannot be reduced to the language and lower-level explanations of physical science.<ref name="Davidson">{{cite book | author=Donald Davidson | title=Essays on Actions and Events | publisher=Oxford University Press | year=1980 | id=ISBN 0-19-924627-0 }}</ref><ref name="Pu"> Putnam, Hilary (1967). "Psychological Predicates", in W. H. Capitan and D. D. Merrill, eds., ''Art, Mind and Religion'' (Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.</ref> Continued [[neuroscience|neuroscientific]] progress has helped to clarify some of these issues. However, they are far from having been resolved, and modern philosophers of mind continue to ask how the subjective qualities and the intentionality (aboutness) of mental states and properties can be explained in naturalistic terms.<ref name="Int">{{cite book | author=Dennett, Daniel | title=The intentional stance | publisher=MIT Press | location=Cambridge, Mass. |year=1998 |id=ISBN 0-262-54053-3 }}</ref><ref name="Searleint">{{cite book | author=Searle, John | title=Intentionality. A Paper on the Philosophy of Mind | publisher=Nachdr. Suhrkamp | location=Frankfurt a. M. | year=2001 |id=ISBN 3-518-28556-4 }}</ref>
== Notoj ==
<references/>
|
