Angla enlanda milito: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
TobeBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: war:Gyera Sibil Ingles |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto forigo de: az:İngiltərə vətəndaş müharibəsi; cosmetic changes |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Cromwell at Dunbar Andrew Carrick Gow.jpg|
La '''Angla enlanda milito''' estis serio de '''militoj''' kaj '''politikaj movadoj''' en [[Anglio]], kiuj okazis inter la subtenantoj de la [[parlamento]] kaj subtenantoj de la [[reĝo]] ekde [[1642]] ĝis [[1651]]. Dum la unua kaj dua militoj subtenantoj de [[Karlo la 1-a (Anglio)|Karlo la 1-a]] batalis subtenantojn de la [[Longa Parlamento]]. Dum la tria milito subtenantoj de [[Karlo la 2-a (Anglio)|Karlo la 2-a]] batalis subtenantojn de la [[Eta Parlamento]]. La tria milito finiĝis per la parlamenta venko en la [[Batalo de Worcester]] je la [[3-a de septembro]] [[1651]].
Linio 9:
== La fazoj ==
=== Reĝado de [[Karlo la 1-a (Anglio)|Karlo la 1-a]] (1625 - 1649) ===
[[Dosiero:Anthonis van Dyck 046.jpg|
Kiam en [[1603]] mortis la reĝino [[Elizabeto la 1-a (Anglio)|Elizabeto la 1-a]] sen lasi filaron, [[Jakobo la 1-a (Anglio)|Jakobo]], filo de [[Maria Stuart]], ricevis la kronon, estante la unua reĝo de la [[Domo de Stuarto]]; la politika situacio ŝanĝiĝis: lia taktomanko ĉe la Parlamento, pro sia ideo de la dia rajto de reĝoj, konfluis en longa konflikto, kiu akriĝis kiam okazis la sukcedo ĉe la krono de lia dua filo, [[Karlo la 1-a (Anglio)|Karlo la 1-a]].
Linio 22:
La disputoj inter la partianoj de la reĝo Karlo la 1-a, kiu troviĝis enkarcerigita de la parlamentaj fortoj, kaj tiuj de la "Longa Parlamento" pludaŭris. Tamen la malmultaj monarkiaj apogoj inter la propraj parlamentanoj ĉesis kiam la reĝo forfuĝis, alianciĝis kun la skotoj kaj eksplodigis denove la enlandan militon en [[1648]]. Cromwell subpremis ribelon en [[Kimrio]] kaj venkis sur la skotoj en [[Preston]] ([[aŭgusto]] de 1648). Denove li alianciĝi kun la armeo kontraŭ la Parlamento, kiu klopodis renegocii kun Karlo. Decembre li permesis la forigon de la opozicio, pluhavante nur kelkajn membrojn kiuj samopiniis pri kreado de komitato juĝonta la Reĝon pro [[perfido]]. Estis milito por ĉevaliroj kie Oliver Cromwell finvenkis danke al sia Roto de Sanktuloj (''Ironsides'') sur la promonarkianoj. La fino de la milito kialis la juĝon pro alta perfido de la reĝo kaj ties posta [[senkapigo]], kaj kiel konsekvenco oni proklamis la ununuran respublikon en la angla historio.
=== Interregnado aŭ Respubliko (1649 - 1669) ===
[[Dosiero:Oliver Cromwell1599-1658 by Peter Lely1.jpg|
==== La tria angla enlanda milito (1649 - 1651) ====
La unua tasko de Cromwell dum la [[Respubliko]], kiu estis proklamita post la ekzekuto de Karlo la 30an de januaro de [[1649]], estis la repacigo de [[Irlando]] kaj [[Skotio]]. Liaj ĉefaj celoj estis atingi stabilan registaron kaj toleremon por ĉiu puritanaj grupoj. Cromwell venkis super la monarkianoj en Irlando kaj Skotio kaj kontrolis Anglion.
Linio 33:
Je la morto de Cromwell, la 3a de septembro de [[1658]], la Respubliko fandiĝis. Cromwell estis enterigita en la Abatejo de [[Westminster]] kaj lia filo, Richard Cromwell, kiun li estis nomuminta sian sukcedonton, estis malkapabla pluhavi la povon. La generalo George Monck kunvolis la parlamenton kie oni decidis restarigi la monarkion kaj la Ĉambron de la Lordoj en 1660.
=== Restarigo de la familio Stuarto: Karlo la 2-a (1660 - 1685) kaj Jakobo la 2-a (1685 - 1688) ===
[[Dosiero:Charles II of England.png|
En [[1660]], [[Karlo la 2-a (Anglio)|Karlo la 2-a]] restarigas la monarkion kaj la dinastion Stuarton en [[Britio]], pluhavonta poste relativan trankvilecon post la fino de la enlanda milito.
Linio 63:
[[ang:Englisc Inȝefeoht]]
[[ar:حرب أهلية إنجليزية]]
[[bg:Английска революция]]
[[bs:Engleski Građanski Rat]]
| |||