Historio de komputilaj presiloj: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Historio de printilo alinomita al Historio de presilo: analoge al la titolŝanĝo de [[printilo" al presilo
"printilo" --> "presilo"
Linio 1:
{{polurinda}}
 
'''Historio de [[printilopresilo]]j''' - Unuan porkomputilan printilonpresilon projektis '''[[Charles Babbage]]''', kiu en 1884 inventis ''Difference Engine''. La komputilo havis aparaton por aŭtomate printipresi rezultojn de komputado. Tamen la komputilo ne estis finita.
 
== '''[[Literrada printilopresilo]]''' ==
 
Historion de printilojpresiloj verŝajne necesas komenci ekde 1953 kiam la firmao '''[[Remington-Rand]]''' konstruis unuan porprintanporpresan aparaton por komputilego '''[[UNIVAC]]''' ('''[[Universal Automatic Computer]]'''), kiu ricevis nomon '''[[UNIPRINTER]]'''. Ĝi printispresis 600 liniojn el 130 simboloj dum minuto. Principo de ĝia funkciado estis tre simila al ordinara [[tajpilo]]. Speciala rado kun literoj turniĝis ĉirkaŭ sia akso paralele al papero. Batomekanismo frapis laŭ la rado, kiu, siavice, frapis paperon tra koloriga bendo, lasante spuron sur la paperfolio. Por ŝanĝi literfonton necesis nur ŝanĝi la radon. Aplikante diverskolorajn bendojn eblis printipresi ne nur nigre, sed tutegale unukolore. En 1954 kaj 1955 [[IBM]] prezentis laŭvice printilojnpresilojn kapablajn tajpi 1000 liniojn (100 signojn en linio) dum minuto. Tamen ambaŭ aparatoj evidentiĝis malbonkvalitaj kaj ne ricevis vastan uzon. En 1959 estis prezentita printilopresilo '''[[IBM 1403]]'''. La [[flankaparato]] estis parto de '''[[Data Processing System]]'''. IBM 1403 estis plej rapida tiatempa printilopresilo - 1400 liniojn kun 132 simboloj dum minuto (proksimume 23 A4-formatajn paĝojn). Interesa trajto de IBM 1403 estis produktado de diverstonaj sonoj depende de tajpata signo. Komputistoj uzis la trajton por muzikumi per la [[elektronika muzikilo]] :) Bedaŭrinde tio estis pinto de liter-radaj printilojpresiloj. Trobruaj, komplikaj, unukoloraj, negrafikaj ili mortis sub premo de novaj procedoj.
 
== '''[[Nadlara printilopresilo]]''' ==
 
Nadlaraj aŭ matricaj printilojpresiloj ('''[[Dot Matrix Printer]]''') havas simlansimilan al [[liter-rada printilopresilo]] principon de surpaperigo. Ankaŭ estas uzata batomekanismo kaj koloriga bendo, tamen estas ĉefa aliiga trajto - printatapresata signo estas ne antaŭpreta, sed produktata dum printadopresado. Moto de matricaj printilojpresiloj estas: "Ajnan simbolon eblas prezenti per punktoj". Matricaj printilojpresiloj havas batomekanismon en kiu estas muntitaj batantaj nadloj. La nadloj same, kiel en liter-rada printilopresilo, frapas paperon tra koloriga bendo. Unu frapo - unu punkto, kaj kuno de punktoj formas bildon. Teĥniko de popunkta produktado de bildo nun estas uzata en preskaŭ ĉiuj printilojpresiloj sendepende de printapresa principo. '''[[Reynold B. Johnson]]''' el firmao '''[[IBM]]''' komencis esplori porprintilajnporpresilajn matricojn en komenco de la 1950-aj jaroj kaj jam en [[IBM 1403]] estis uzitaj rezultoj de liaj esploroj. Tamen unuan vere matrican printilonpresilon prezentis la firmao '''[[Seiko Epson]]''' en 1964. En la 1970aj jaroj plej fama fabrikanto de matricaj printilojpresiloj estis '''[[Centronics Data Computer]]'''. En 1970 ĝi prezentis printilonpresilon '''[[Model 101]]''', kiu havis 7-nadlan printoblokonpresoblokon kaj prezentis simbolon per matrico de 5*7 punktoj. Ĝi printispresis 165 simbolojn dum minuto. Prezo de la aparato estis 2995 dolaroj. En 1977 estis prezentita printilopresilo '''[[Micro-1]]''' printantapresanta 240 simbolojn dum minuto kaj tre malmultekosta: 595 dolaroj. En 1978 firmao '''[[Epson]]''' prezentis printilonpresilon '''[[TX-80]]''', kiu havis grandan komercan sukceson. Ekzemple '''[[IBM]]''' produktis ĝin laŭ '''[[OEM]]'''-patento. Samtempe evoluis printoblokojpresoblokoj, kiuj enhavis 9, 12, 14, 18, kaj 24 nadlojn. Plimultigo de nadloj estis bezonata por altigi kvaliton de printadopresado. Aperis terminoj: [[LQ]] (Letter Quality) - alta kvalito, kaj [[NLQ]] (Near Letter Quality) - meza kvalito. En fino de la 1970-aj jaroj aperis koloraj matricaj printilojpresiloj! En ili estis samtempe uzataj 4 diverskoloraj inkobendoj. Unua vere hejma matrica printilopresilo estis '''[[ImageWriter]]''' fare de firmao '''[[C.Ithoh Electronics]]''', konstruita en 1976, sed amase vendita ekde 1983 kun komputiloj '''[[Apple]]''' je 675 dolaroj. Tiatempe al produktado de printilojpresiloj venis '''[[NEC]]''', '''[[Oki data]]''', kaj '''[[TEC]]'''. Hodiaŭ nadlaraj printilojpresiloj estas vastege uzataj en komerco, scienco kaj ĉie, kie bezonatas rapida nemultekosta printadopresado sendepende de kvalito. Kaj tute neeviteblas nadlaraj printilojpresiloj por printipresi sur sinkopianta papero.
 
== '''[[ŜprucoprintiloŜprucopresilo]]''' ==
 
Principoj de funkciado de inkŝprucaj printilojpresiloj estas esplorataj ekde fino de la 19-a jarcento (ekzemple '''[[Rayleigh]]'''). Unuaj praktikaj realigoj de inkgutaj teknologioj estis prezentitaj en 1948 fare de laboratorioj de firmao '''[[Siemens]]'''. Nun ekzistas kelkaj procedoj de inkŝpruca printadopresado: [[piezoelektro|piezoelektra]], varmoŝpruca kaj elektrostatik-ŝpruca. Unua estis inventita '''[[piezoelektra printadopresado]]'''. En 1976 firmao '''[[IBM]]''' prezentis unuan ŝprucoprintilonŝprucopresilon '''[[Model 6640]]'''. en 1977 firmao '''[[Siemens]]''' prezentis unuan ŝprucoprintilonŝprucopresilon por [[[persona komputilo]]. En 1978 firmao '''[[Canon]]''' anoncis pri invento de procedo '''[[BubbleJet]]'''. Iom poste firmao '''[[Hewlett-Packard]]''' anoncis pri procedo '''[[drop-on-demand]]'''. Tamen praktike tiu teĥniko maturiĝis nur en 1984, kiam lanĉiĝis produktado de printilojpresiloj '''[[ThinkJet]]'''. Firmao '''[[Epson]]''' uzis '''[[piezoelektra printadopresado|piezoelektran procedon]]''' en printilopresilo '''[[SQ-870/1170]]''' (ekde 1985). En 1987 la firmao '''[[Dataproducts]]''' piezoelektran teknologion uzitan en ĉiuj printilojpresiloj fare de la firmao '''[[Epson]]''' (ekde 1994). En komenco de 1990-aj jaroj la firmao '''[[Hewlett-Packard]]''' inventis nunan principon de multkolora printadopresado: ĉiu koloro estas produkto de kunmikso de tri bazaj koloroj (cejana (cyan), ruĝa (magenta) kaj flava (yellow)). Tamen unuaj koloraj inkŝprucaj printilojpresiloj por [[persona komputilo]] estis '''[[Stylus Color]]''' fare de la firmao '''[[Epson]]'''.
 
== '''[[Lasera printilopresilo]]''' ==
 
La procedo de lasera printadopresado aperis eĉ pli frue ol la nadlara: en 1938 j '''[[Chester Carlson]]''' inventis metodon de printadopresado nomitan '''[[elektrografio]]'''. Elektrografio estis vaste uzata en kopiiloj. En 1969 '''[[Gary Starkweather]]''', laborinta en firmao '''[[Xerox]]''' inventis, kiel uzi elektrografion por printipresi kaj en 1971 aperis unua lasera printilopresilo. Ĝia nomo estis '''[[EARS]]''', tamen ekster laboratorion ĝi ne venis. Unua oficiale prezentita lasera printilopresilo estis '''[[Xerox 9700 Eletronic Printing System]]''' (1977). Samtempe '''[[IBM]]''' persistas, ke en 1976 lasera printilopresilo '''[[IBM 3800]]''' jam funkciis en Nordamerika Datumcentro. En majo de 1981 '''[[Xerox]]''' prezentis komputilon '''[[Star 8010]]''', kiu inter [[flankaparataro]] havis laseran printilonpresilon. Tio estis io simila al hejma eldonejo kaj kostis 17000 dolarojn. En 1984 '''[[Hewlett-Packard]]''' prezentis printilonpresilon '''[[Laser Jet]]''', kiu printispresis 300 pec ([[dpi]] ''dots per inch'', punktoj en colo) kaj kostis nur 3500 dolarojn. Samjare '''[[Apple]]''' prezentis provekzemplerojn de printilopresilo '''[[LaserWriter]]''' al firmaoj '''[[Lotus development]]''', '''[[Mikrosofto]]''' kaj '''[[Aldus]]'''. En 1985 '''[[Apple]]''' lanĉis produkti '''[[LaserWriter]]-on''' kaj en 1986 '''[[LaserWriter Plus]]'''. Jam en 1990 printilojpresiloj '''[[LaserJet IIP]]''', fare de '''[[Hewlett-Packard]]''', ekkostis pli malmulte ol 1000 dolaroj. Sed pli sukcesa estis printilopresilo '''[[LaserJet 4]]''', kiu malgraŭ altkvalita printadopresado (600 pec) kostis sufiĉe plimalmulte ol 1000 dolaroj. Tamen en la sama 1992 firmao '''[[Lexmark]]''' prezentis printilonpresilon de serio '''[[Optra]]''', kiu printispresis 1200 pec. Ĉiuj supremenciitaj lumprintilojlumpresiloj estis unukoloraj. Kaj finfine en 1993 firmao '''[[QMS]]''' prezentis plurkoloran laseran printilonpresilon '''[[ColorScript Laser 1000]]''' kostinta 12499 dolarojn. En 1995 '''[[Apple]]''' ekproduktis plurkoloran laseran printilonpresilon '''[[Color Laser Printer 12/600PS]]''' venditan kontraŭ ridinda prezo de 7000 dolaroj.
 
== '''PorprintilajPorpresilaj interfacoj''' ==
 
Ekde komenco ĉiu modelo de printilopresilo havis apartan [[interfaco]]n por ricevi datenojn de komputoro, kaj printilojpresiloj faritaj de malsamaj firmaoj estis nekongruaj. Tamen apero de [[persona komputoro]] postulis kongruecon, kaj al printilojpresiloj estis distribuita aparta buso '''[[LPT]]'''. '''LPT''' estis inventita fare de firmao '''[[Centronics Data Computer]]'''. Unua variaĵo de '''LPT''' havis propran protokolon '''[[Centronics|SPP]]'''. Ĝi estis unudirekta protokolo rapida je 40-50 kB dum sekundo (kB/s). Sekva estis pli rapida versio - '''[[Centronics|EPP]]''' fare de firmaoj '''[[Intel]]''', '''[[Xircom]]''' kaj '''[[Zenit Data Systems]]'''. Protokolo '''EPP''' estis dudirekta kaj ĝia rapideco estis ĝis 2 MB/s, kio permesis konekti al komputilo ne nur printilojnpresilojn, sed aliajn [[flankaparato]]jn, ekzemple eksterajn [[diskilo]]jn [[CD-ROM]]. Fina etapo de evoluo de LPT estis protokolo '''[[ECP]]''' fare de firmaoj '''[[Hewlett-Packard]]''' kaj '''[[Mikrosofto]]'''. Ĉefaj trajtoj de '''ECP''' estas ĉeesto de aparata kunpremo de datenoj, bufro kaj eblo funkcii en '''[[DMA]]'''. Hodiaŭ printilojpresiloj uzas busojn '''[[USB]]''', '''[[IEEE 1394]]''' kaj multajn aliajn.
 
[[Kategorio:Komputila aparataro]]