Kiel registrite je 00:26, 18 dec. 2009 redakti TobeBot (diskuto \| kontribuoj) 15 968 redaktoj e roboto aldono de: kn:ಡೆಂಗೇ ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 14:06, 1 mar. 2010 redakti malfari Xqbot (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 151 716 redaktoj e roboto aldono de: simple:Dengue fever; cosmetic changes Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[~~dosiero~~Dosiero:Dengue.jpg\|thumb\|dengo-viruso]] '''Dengo''' (el la [[portugala lingvo]] ''dengo'' aŭ ''dengue'', "afektado") estas unu el ĉefaj virusaj [[malsano]]j en la mondo kaj grava [[problemo]], ĉefe en [[tropiko\|tropikaj landoj]] (kiel [[Brazilo]]), kie la [[klimato]] kaj la urbaj kutimoj oferas tre favorajn kondiĉojn al disvolvigo kaj proliferado de ĝia disvastiga kulo, la ''[[Aedes aegypti]]'' [ajdes ajgipti/edes eĝipti]. == Historio == La unua rilato de dengo en la mondo estis en [[1779]] en insulo [[Javo]]. En [[Ameriko]], la unua kazo okazis en [[Kubo]], en [[1782]]. En Brazilo, estas raportoj pri dengo ekde [[1846]]. Tiam la malado ricevis la nomon "dengo" kiu signifas "virineca afektado" ĉar estis rigardita kial malgrava malsano, aŭ ĉar tiam ĝi estas pli malforta, aŭ ĉar tiam ekzistis aliaj pli gravaj malsanoj en Brazilo. Ankaŭ povas deveni de kultura sinteno de brazilanoj, kiuj, ĝenerale, rigardas malsanojn kiel montron de malforto (en [[Brazilo]] oni uzas [[amnestezio]]n tre pli malofte en dentaj flegado, kancermortontoj ofte refuzas kontraŭdolormedikamentojn, ekzemple). Dum preskaŭ centjaro dengo malaperis de [[Brazilo]]. Reaperis en [[1981]] kaj [[1982]] en [[Boa Vista]], [[Rorajmo]]. En [[1986]] estis granda epidemio kiu komencis en [[Rio-de-Ĵanejro]] kaj sekve iris al [[Cearao]] kaj [[Alagoaso]]. En sekva jaro, atingis ankaŭ [[Bahio]]n, [[Minas-Ĝerajso]]n, [[Pernambuko]]n kaj [[San-Paŭlio]]n, kie ĝi restas endemia. Linio 10: En [[1990]] okazis surto de hemoragia dengo en [[Rio-de-Ĵanejrio]], kiu atingis ĉefe la homojn kiuj malsaniĝis en la antaŭa [[epidemio]]. == La tri tipoj == Estas kvar tipoj da [[viruso]]j kiuj kaŭzas dengon, sed nur du tipoj da dengo. Teorie, oni povas imuniĝi se oni jam kvarfoje travivintus la malsanon, sed, praktike, oni mortas je la tria fojo. === Klasika Tipo === [[Simptomo]]j: Kapdoloro, okuldoloro, alta [[febro]] (ofte trans 40º °C), muskoldoloro, manko de apetito, ruĝaj makuloj tra la korpo, malforteco kaj, foje, hemoragio per [[gingivo]] kaj nazo. La komenco de simptomoj estas subita kaj forta, ĝenerale la malsanulo povas memori la ekzaktan horon kiam ili komencis. La simptomoj estas fortegaj en la plenkreskuloj, sed malfortaj en [[bebo]]j. Ju pli maljuna la homo, des pli fortaj la simptomoj. === Hemoragia Tipo === La hemoragia tipo havas la samajn simptomojn kiel la klasika tipo, sed ekkrakas la [[vejno]]jn kaŭzante elverŝon de [[sango]]. Tiu ekkrako povas esti pli aŭ malpli forta kaj eĉ kaŭzi [[morto]]n. Kiel la venoj neniam revenas al antaŭa sanstato, duafoje, la hemoragia tipo nepre kaŭzos la morton, sed tiu estas tre malofta. === Neŭra Tipo === Nova tipo de dengo aperis en brazila [[Amazonio]] en [[2005]], neŭra dengo. Tiu tipo atingas [[nervo]]jn kaj [[cerbo]]n, ĝi blindigas kaj handikapas viktimojn. Nur ses homoj akiris ĝin ĝis hodiaŭ. == [[Infekto]] == Ne estas rekta interhoma infekto. Nura formo de infektado estas per piko de kontamnita ino de ''Aedes aegypti''. La kulino povas infekti iun nur dum 12 tagoj post suĉi la sangon de infektita homo. Unu kulino povas dum sia vivo (45 tagoj) infekti maksimume 300 homojn. La kova periodo de malsano estas inter 3 kaj 15 tagoj post la piko. == Terapio == Ne estas kuraco al dengo. Nur oni povas trakti la simptomojn kaj esperi ke la korpo reagos. Oni devas eviti la rumpon de [[vejno]]j evitante viglajn movojn kaj medikamentojn kiuj dilatas la sangajn ujojn. == Evitado == La nura maniero eviti dengon, estas eviti la pikon de kulino. Linio 74: [[scn:Tirzana]] [[si:ඩෙංගි උණ]] [[simple:Dengue fever]] [[sk:Horúčka dengue]] [[sr:Денга грозница]]

Dengo: Malsamoj inter versioj