Kiel registrite je 12:52, 3 mar. 2010 redakti Alexbot (diskuto \| kontribuoj) 34 035 redaktoj e roboto modifo de: an:Guerra de Vietnam ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 08:44, 4 mar. 2010 redakti malfari ThomasPusch (diskuto \| kontribuoj) Burokratoj, Patrolantoj, Administrantoj 356 982 redaktoj ioma lingva poluro Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Flamethrower in Vietnam.jpg\|right\|thumb\|300px\|Usona soldato uzanta [[flamĵetilo]]n]] La '''vjetnama milito''' okazis inter [[1964]] kaj [[1975]] sur la teritorioj de Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio kaj ĉe la limregionoj de [[Kamboĝo]] kaj [[Laoso]]. En Nord-Vjetnamio okazis ĉefe aera bombardado. La militantoj estis unuflanke: [[Vjetnama respubliko]] (Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio), [[Usono]] kaj aliancanoj kiel [[Sud-Koreio]], [[Tajlando]], [[Aŭstralio]], [[Nov-Zelando]] kaj [[Filipinoj]]. La militantoj estis aliflanke: [[Vjetnama Demokrata Respubliko]] (Nord-~~Vjetnamo~~Vjetnamio) kaj la [[Sud-Vjetnama Nacia Liberiga Fronto]] (Vietkongo) [[gerilo]]movado. La [[Sovetunio]] kaj [[Ĉinio]] helpis Nord-~~Vjetnamon~~Vjetnamion kaj la Vjetkongon per militaj, financaj kaj ~~diplomaciaj~~diplomataj apogoj. La milito estis parto de konflikto konata kiel '''dua indoĉina milito''', en kiu partoprenis la najbaraj landoj Kamboĝo kaj Laoso. En [[~~Vjetnamo~~Vjetnamio]] la milito estas konata kiel ''Usona milito'' ([[vjetnama lingvo\|vjetname]] ''Chiến Tranh Chống Mỹ Cứu Nước'', laŭvorte ''milito kontraŭ la usonanoj por savi la nacion''). == Antaŭeventoj == Oni povas rigardi la vjetnaman militon kiel daŭrigon de la [[unua indoĉina milito]], en kiu [[Francio]] batalis por reakiro de ĝia iama [[kolonio]], [[Hindoĉinio]] kontraŭ la [[Vjet Minh]]-movado, fondita de [[Ho Chi Minh]] kaj batalanta por la sendependiĝo de Vjetnamio. Tiun militon de Francio apogis [[Usono]] responde al la [[Truman-doktrino]] per mono kaj loĝistiko kaj surprenante la plimulton de la kostoj en la lastaj jaroj de la milito. En [[1954]], la franca kolonia armeo suferis decidan malvenkon en la [[batalo de Dien Bien Phu]]. ~~[[1954]], la franca kolonia armeo suferis decidan malvenkon en la [[batalo de Dien Bien Phu]].~~ Francio rekonis en la ĝenova kontrakto (subskribita la 21-an de julio en 1954) sendependecon de Vjetnamio kaj oni dividis la landon je du zonoj ĉe la 17-a latitudo. La kontrakto entenis, ke oni referendumas en [[julio de 1956]] pri reunuiĝo de la lando kaj pri komuna registaro. La Sud-Vjetnama registaro – per apogo de [[Dwight D. Eisenhower\|Eisenhower]] usona prezidento – rifuzis la partoprenon en la elektoj, aludante al tio, ke ili ne subskribis la ĝenovan kontrakton kaj tial ĝi ne havas validon por ili. Tiel la elektoj – en kiuj verŝajne venkintus la komunistoj – ne estis organizitaj kaj la lando ŝajnis resti daŭre dividita kiel Koreio. Post neokazigo de la elektoj, la [[Sud-Vjetnama Nacia Liberiga Fronto]] ekis ribelon kontraŭ la sud-vjetnama registaro. Usono, por helpi la registaron kontraŭ la geriloj, sendis armeajn konsilistojn en la sudan landon. Norda ~~Vjetnamo~~Vjetnamio – kiu mem ricevis helpon el Sovetunio kaj Ĉinio – apogis la Nacian Liberigan Fronton per armiloj, militmaterialo, konsilistoj kaj per alsendo de armeaj trupoj. Fine de la [[1950-aj jaroj]], Usono apogis siajn intervenojn ideologie per la [[domena teorio]], laŭ kiu, se en unu lando de iu regiono enpotenciĝas la komunistoj, tio kaŭzas ĉenreakcion kaj la najbaraj landoj ankaŭ komunistiĝas kaj venas sub sovetan potencon. Linio 28 ⟶ 27: Usono neniam deklaris oficiale militon – la usona gazetaro skribis pri „vjetnama konflikto". === Kennedy kaj Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio === La Kennedy-registaro provis eksporti siajn ideologiojn pri demokratio, moderniĝo en Sud-~~Vjetnamon~~Vjetnamion kaj kunligis la monhelpoj kun petoj je politikaj reformoj. Ili pensis, ke la demokratia Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio malpliigas la spritan krediton de la komunistoj. Baldaŭ la usonaj konsilistoj okupis decidajn rolojn en la sud-vjetnama potenco, sed la prezidento [[Ngo Dinh Diem]] ne volis verajn reformojn. Linio 51 ⟶ 50: Post enoficiĝo de Nixon, li komencis la laŭgradan kaj malrapidan eltiron de la usonaj fortoj. Lia celo estis la fortigo de la sud-vjetnamaj fortoj, por ke ili povu kontraŭlukti la komunistojn. Tio estis la Nikso-doktrino aŭ vietnamiziĝo do malpliigo de la usonaj homperdoj. En [[1970]] Nixon ordonis atakon kontraŭ komunistaj bazoj en Kamboĝo, en la najbaraj regionoj al Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio. Tiuj eventoj ekis la plej grandajn protestojn en la usonaj universitatoj. La celo de la atako estis trudi la komunistojn al traktadoj, sed tio helpis la fortiĝon de la ruĝaj ĥmeroj en Kamboĝo. Linio 59 ⟶ 58: En Usono refortiĝis la kontraŭmilitaj protestoj kaj en aprilo de [[1971]] 200 000 protestantoj marŝis antaŭ la Blanka Domo, kie la ĉefa parolanto estis [[John Kerry]] pli posta senatoro kaj prezidenta kandidato en [[2004]]. La 30-an de marto de [[1972]], la 120 000 soldatoj de la norda armeo ekis kunorganizitan ofensivon en tri ondoj. La unua ondo okupis la nordajn regionojn de Sud-~~Vjetnamo~~Vjetnamio, la dua militmarŝis tra la meza montaro de la lando al la marbordo, la tria atakis la areojn norde de Sajgono. La bataloj daŭris ĝis julio kaj kaŭzis ambaŭflanke grandajn perdojn. Tiam stacionis nur 70 000 usonanoj kaj el tiuj nur 6000 apartenis al la batalantaj grupoj. Kvankam la sud-vjetnama prezidento Thieu havis pli ol kvinoblan soldataron ol la nordaj fortoj - tio estas 1 000 000 - li verŝajne kolapsintus sen la usona aera kaj loĝistika apogo. Linio 78 ⟶ 77: Onu tranomumis Saigon-on al [[Ho-Chi-Minh-urbo]], je honoro de la iama nord-vjetnama prezidento. Usono deklaris ekonomian [[embargo]]n kontraŭ Nord-~~Vjetnamo~~Vjetnamio en [[1964]], kiu daŭris ĝis la [[4-a de februaro]] de [[1994]]. == Militado kaj milita tekniko ==

Vjetnama milito: Malsamoj inter versioj