|
[[Kategorio:Enciklopedio de Esperanto L]]
'''Pál LENGYEL''' (lendjel) ankaŭ Paŭlo LENGYEL (pseŭdonomo REGÉCZI Hugó), hungaro, presejposedanto., Nasknaskiĝis en la [[1-a apr.de aprilo]] [[1868]] en [[Szabadka]] (nun [[Subotica]] en Jugoslavio)[[Serbio-Montenegro]], mortis en la [[4-a oktde oktobro]] [[1932]] en [[Budapest]].
En sia 4-a jaro li fariĝis tutorfa, edukis lin lia avino. En 1883 (la 1-an de aŭgusto) li fariĝis presisto-lernantoknabometilernanto en la presejo de ÚjfalusyÚJFALUSY Lajos. A vándorévek után hivatalnoki állásba kerül, ekkor ismerkedett meg a századfor-duló társadalmának szekszárdi és Tolna megyei elitjével. postPost la lenojarojlernojaroj li vagadis tra tuta Hungarujo kaj plulernis la metion. Li ankaŭ vizitis la urbon [[Regőcz]], de kiu li prenis sian pseŭdonomon. La 10-an de spetmbro enEn 1895 li anopncisanoncis malfermon de prsejopresejo en la domo de Mérey str. 7. en [[Szekszárd]].
En 1897 li hazarde ekvidis anoncon pri la unua hungara E-lernolibro de Barabas, antaŭmendis ĝin (en kelkaj e-rojekzempleroj, ĉar li esperis, ke ankaŭ liaj amikoj lernos E-n, sed vane) kaj du tagojn post la ricevo li sendis leteron al la klubo en [[Uppsala]], kaj korespondis kun [[Paul Axel NYLÉN|P. Nylen]]. Li baldaŭ fariĝis unu el la plej memoferaj batalantoj de la heroa epoko de Esperanto. La gazeto [[Lingvo Internacia]] troviĝis en grava krizo kaj LENGYEL, presejposedanto en la urbo [[Szekszárd]] en [[1900]]-[[1904|04]] je sia propra risko ekloniseldonis (kelkan tempon ankaŭ redaktis) la gazeton.
En septembro de [[1904]] li migris kun sia familio al [[Parizo]] kaj kunfondis tie la presejon [[Presa E-istaEsperantista Societo]], kies teknika dir. fariĝis li mem. Li restis ĝis 1914 unu el la ĉefaj kolonoj de L.[[Lingvo I.Internacia (gazeto)|Lingvo Internacia]], konsekvenca „fundamentisto“ kaj fidela amiko de [[Théophile CART|Cart]]. Kiam en 1905 la L.[[Lingva K.Komitato]] fondiĝis, li tuj estis elektita ĝia ano, kaj en 1910 fariĝis ankaŭ [[akademiano]]. Okaze de la militeksptodo en 1914 la francaj magistratoj metis lin (kiel hungaran ŝtatanon) en internigejon kaj li restis tie kune kun la familio ĝis la militfino. Ĉiu havaĵo estis konfiskita, eĉ el la propraj verkoj restis nek unu ekzemplero. Lian kvinjaran suferadon kaj la mizeron foje-foje mildigis la helpoj de [[L. Moreau]], [[Théophile CART|Cart]], [[Frechas]] kaj [[Hector HODLER|Hodler]] kaj ankaŭ du E-istaj soldatoj, troviĝantaj inter la gardistoj, faris, kion ili povis fari.
En junio de [[1919 ]] li revojaĝis al [[Budapeŝto]] kaj provis rekomenci la vivon kiel ĉefkorektisto de granda presejo. En la postmilitaj jaroj li ne partoprenis la movadon aktive pro malriĉo, malsano kaj animaj postsignoj de la militjaroj. ▼
Li verkis du gramatikojn, en [[1903 ]] kunlabore kun Schwörer kaj [[József MILETZ|Miletz ]], en [[1921 ]] kun [[KALOCSAY Kálmán|Kalocsay ]]. Trad.Li tradukis hungaren la Fund.[[Fundamento de EEsperanto]]-n, [[1909 ]] kaj la ŝlosilon de [[Ĉefeĉ ]]. Jam en [[1899 ]] li verkis la ampleksan [[Libro de l' humoraĵo ]], (la dua eld.eldono en [[1908 ]]. Trad. la rakonton de dD. Abonyi Mallumaĵo ., [[1906 ]] kaj kompilis verketon [[La Kalendaro ]], [[1907 ]]. La plimulto de liaj artikoloj aperis en L.[[Lingvo I.Internacia (gazeto)|Lingvo Internacia]] (ankaŭ en ties lit.literatura almanako), kaj en la [[Juna E-istoEsperantissto]], kies red.redaktoro li estis de [[1909 -14]] ĝis [[1914]]. Artikoloj ankaŭ en [[L' E-isteEsperantiste]], [[La Revuo ]] kaj en L.[[Litertura M.Mondo]], kie aperis liaj interesaj [[Rememoroj ]], ( [[1922 ]] kaj jan. [[1923 ]]). ▼▲En junio de 1919 li revojaĝis al [[Budapeŝto]] kaj provis rekomenci la vivon kiel ĉefkorektisto de granda presejo. En la postmilitaj jaroj li ne partoprenis la movadon aktive pro malriĉo, malsano kaj animaj postsignoj de la militjaroj.
▲Li verkis du gramatikojn, en 1903 kunlabore kun Schwörer kaj Miletz, en 1921 kun Kalocsay. Trad. hungaren la Fund. de E, 1909 kaj la ŝlosilon de Ĉefeĉ. Jam en 1899 li verkis la ampleksan Libro de l' humoraĵo, dua eld. en 1908. Trad. la rakonton de d. Abonyi Mallumaĵo. 1906 kaj kompilis verketon La Kalendaro, 1907. La plimulto de liaj artikoloj aperis en L. I. (ankaŭ en ties lit. almanako), kaj en la Juna E-isto, kies red. li estis 1909-14. Artikoloj ankaŭ en L' E-iste, La Revuo kaj en L. M., kie aperis liaj interesaj Rememoroj, (1922 kaj jan. 1923).
Literaturo:
*Dr. Szilágyi[[SZILÁGYI Mihály]] : "Paŭlo Lengyel"
|
