Bernardino de Sahagún: Malsamoj inter versioj

Bernardino de Sahagún studis en la konvento de [[Salamanko]] kie ankaŭ votis sin al la franciskana vivregulo, kaj de tie, en [[1529]], estis sendita al [[Meksikio]] por daŭrigi la mision de la unuaj misiistoj en ĉi lando. Tie li restis ĝis la morto, nome seminterrompeseninterrompe laŭ sesdek jaroj. Asignita al franciskana kolegio de [[Tlatelolco]], najbare de [[Santa Cruz (Kalifornio)]], tiam ankoraŭ aneksita al la Meksikio, li sin dediĉis al la prezentado de kristanismo kaj instruado de infanoj de la indigenaindiĝena nobelaro per la lingvolingvoj [[latina]] kaj [[Naŭatla lingvo|naŭatla]], subtenata en tiu tasko de vicreĝo [[Antonio de Mendoza]]. La Instruadoinstruado pri tiu lasta lingvo estis ankaŭ instruiĝo pri ĝi ĝis, post jaroj de studoj kaj praktikoj kun siaj lernantoj, altnivele posediposedis la lingvon de [[Aztekoj]].

Tiu antaŭvenantoantaŭulo de [[etnografio]] komencis (1547) tiun esploron per la redakto de kolekto, en la naŭatla lingvo, de primoralaj paroladoj “Huehuetlatolli” (paroloj de maljunuloj). De 1550 ĝis 1555 li ellaboris historion de la ''Hispana Konkero'', sin baziĝanta sur la rakontoj de survivantaj indigenojindiĝenoj. En 1558, liaj superuloj sinlin ŝarĝiŝarĝis per tasko kompili, en azteka lingvo, mallongan kompendion de elementoj pri la meksikia kulturo, kiu povus faciligi la kristanan anoncon ĉe la “indianoj”: tion li aranĝis per la helpo de sia lernantoj laŭlonge de sep jaroj. Sahagún pretigaspretigis demandaron plenigotan de “informantoj, nome de personoj konintaj la socion kiu antaŭis la invadon de la konkerintoj, por ke ili plenigu la respondojn per ''bildoj'' laŭ la maniero kaj stilo de aztekaj pentrografoj kaj per komentarioj en la naŭatla. Post dujraradujara loĝiĝo en Tepepulko, li revenis al Tlatelolko por repreni sian, pro kontraste interrompitan, enketon. Translokigita ĉe la konventon de [[Meksikurbo]], li daŭrigis korekti kaj pretigi la manuskriptojmanuskriptojn nun dividitandividitajn laŭ 12 libroj.

Pro konfliktoj inter la superuloj de la franciskana ordeno ankaŭ rilate la rezultojn de lia enketo, al Sahagún estis neataj la rimedoj por ĝin konduktikonduki al la fino kaj tio koincidis kun ties malsaniĝo ĝuste ĉe la manoj kies tremeto malfaciligis la uzon de la plumo. Oni sekvestris la verkon; sed tujposttuj post nova superulo, ĝenerala komisaro, konigis la verkon al la prezidento de la [[Konsilio de Hindioj]], [[Juan de Ovando]], kiu ofertis tutan sian ankaŭ financan apogon por ke la regiulo traduku al la hispana la dekdu librojn de la enketo “Ĝenerala historio de la okazitaĵojokazintaĵoj de la Nova Hispanio”.

Ĉio tio okazasokazis dum epoko de [[Filipo la 2-a]] de Hispanio, kiu, alertita per diversaj kritikaj informoj, decidis malpermesi la studojn pri la pasinto “pagana” de la indigenojindiĝenoj. “Per kelkaj leteroj kiujn ni ricevis de tiuj ĉi provincoj, ni informiĝis, ke fratulo Bernardino de Sahagún de la ordeno de Sankta FrabcskoFrancisko kompilis Historion pri aspektoj plej rimarkeblaj okazintaj en la Nova Hispanio: temas pri vasta kolekto pri ĉiuj ritoj, ceremonioj kaj idolkultaĵoj praktikitaj de Indianoj dum ilia nekristaniĝo; ĝi estas dividita en dekdu libroj kaj kompilita en lingvolingvoj naŭatla kaj hispana. Kaj, spite de la bona intenco de la kompilinto..., venis al nia konsilo ke ĉi tiu verko nenek estu presata nenek cirkuligata en tiuj regionoj...”<ref>citita en: Christian Duverger, ''La conversion des Indiens de Nouvelle Espagne'', Seuil, 1987, p. 47</ref>.

La pretigitaj verkaj kajeroj estis konfiskitaj kune kun aliaj liaj diversaj verkoj. Kaj ilin la frakciskanofranciskano neniam plu!

Vivofine li kompilis kelkajn similtemajn verkojn inter kiuj ArgurartonAŭgurarton de aztekoj kaj trilingvan (nŭantla, latina kaj ĥispana) vortaron.

Kvankam neniam publikigita dumvive, lia precipa verko ĝuis vastan disvastiĝon. Diversaj manuskriptoj, integraj kaj partaj, estis en la postaj jarcentoj trovitaj en Eŭropo (vidu ekzemple, la “Codices''Codices matritenses''), en la [[Reĝa palacoPalaco de Madrido]], kaj ka florencan kodekson ĉe la [[Biblioteko laŭrencana]] de [[Florenco]], malkovrita en [[1793]]. Iuj de tiuj manuskriptoj entenas la tekstojn, kvankam ne tute enhave paralelajn, dulingvajn. Ekzemplero estis elfosita ankaŭ en la [[sekreta vatikana arĥivo]] kaj publikigita en [[1924]].

La aktivado de Sahagún iom similas tiun de moderna intelektulo ĉar li sekvas du direktivojndirektojn: instruado kaj verkado. Por li la du kulturoj por sin reciproke kompreni kaj estimi devas antaŭe komuniki per lingvo de la unuj kaj aliaj samtempe: kaj ĝuste per la lingvo naŭatla li simpatias kaj simpatiigas al la indigenojindiĝenoj kaj povas penetri en ilian kulturon kaj komuniki la propran. Ĝis tiam la religiulaj ordenoj premis por ke la katolikaj superuloj ne permesu la tradukon de la Biblio al la naŭatla kaj ĝenerale havis neŝatigan sintenon por la indigenojindiĝenoj kaj moroj de la “konkeritoj”. Vere pastroj franciskanoj jam protestis kontraŭ la soldata kutimo, kvankam kontraŭata de la hispana leĝo, konsideri je sia dispono havaĵojn, kaj ne nur, de la nekristianigitaj vilaĝanoj: por malhelpi tiun kaj aliajn spoliojnprirabaĵojn la pastroj, sekvataj de [[notario]] skribe atestanta, devis urĝe bapti indiĝenojn nesufiĉe instruitajn por komuniki la integran kredon. Sed Sahagún transiris al estimo pri la moroj kaj saĝa riĉeco de tiuj popoloj. Liaj juĝoj pri la agado de “konkerintoj” estis senrezenvesenrezerve kritikaj ĝis aserti, ke la alveno de Hispanoj damaĝis la sociajn kaj moralajn interrilatojn de la aztekaj komunumoj. Laŭ li, kristanismo devis diŝheroldiĝidisheroldiĝi per reciproka komuniko kaj liverita alimaniere. Eble, tiu insista kritiko estis la kaŭzo de malpemeso publikigi la enketon.

[[Kategorio:Kolonialismo]]
[[Kategorio:Kristanismo]]
[[Kategorio:Latinameriko]]