Planeda sistemo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: mk:Планетарен систем; cosmetic changes |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Artist Concept Planetary System.jpg|right|thumb|250px|Artista bildo de planeda sistemo]]
* [[planedo]]j,▼
En astronomio, '''planeda sistemo''' aŭ '''planed-sistemo''' konsistas el diversaj ne-stelaj objektoj [[orbito|orbitantaj]] ĉirkaŭ [[stelo]], kiel [[planedo]]j, [[nanplanedo]]j, [[natura satelito|satelitoj]], [[asteroido]]j, [[meteoroido]]j, [[kometo]]j kaj [[kosma polvo]].<ref>p. 394, ''The Universal Book of Astronomy, from the Andromeda Galaxy to the Zone of Avoidance'', David J. Dsrling, Hoboken, New Jersey: Wiley, 2004. ISBN 0471265691.</ref><ref>p. 314, ''Collins Dictionary of Astronomy'', Valerie Illingworth, London: Collins, 2000. ISBN 0-00-710297-6.</ref> La [[Suno]], kune kun ĝia planeda sistemo, inkluzive la [[Tero]], estas konata kiel la [[Sunsistemo]].<ref>p. 382, ''Collins Dictionary of Astronomy''.</ref><ref>p. 420, ''A Dictionary of Astronomy'', Ian Ridpath, Oxford, New York: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-860513-7.</ref>
== Origino kaj evoluo ==
[[Dosiero:Protoplanetary disk.jpg|left|thumb|250px|Artista bildo de [[protoplaneda disko]]]]
Oni kredas ke, ĝenerale, la planedaj sistemoj formiĝas dum la sama procezo kiuj estigas la stelojn. La plej akceptata teorio diras ke [[protoplaneda disko]] formiĝas pro gravita kolapso de [[molekula nubo]] kaj poste evoluas al planeda sistemo per kolzioj aŭ gravita kaptado.<ref>[http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/plansysform.html planetary systems, formation of], David Darling, entry in ''The Internet Encyclopedia of Science'', accessed on line September 23, 2007.</ref>
Tamen, iuj planedaj sistemoj puvus formiĝi malsame. Oni malkovris planedojn ĉirkaŭ [[pulsaro]]j; [[stelo]]j kiuj dissendas periodajn eksplodoj el [[elektromagneta raidado]]. Pulsaroj formiĝas dum violentaj eksplodaĵoj el [[supernovao]]j, kaj normala planeda sistemo ne supervivus tian eventon; planedoj evaporiĝus, estus elorbitigitaj pro la gasoj elirantaj el la eksplodaĵo aŭ perdus sian gravitan ligon al la stelo pro la perdo de maso de la stelo. Ekzistas teorio kiu diras ke stel-kunulo povus rezisti tian eksplodaĵon, sed preskaŭ ĝi evaporiĝus tial ke post la supernovaj ĝi restus planed-masa. Alia teorio diras ke la planedoj povus formiĝi el la [[akrecia disko]] ĉirkaŭ la pulsaro.<ref>[http://adsabs.harvard.edu/abs/1993ASPC...36..149P Planet formation scenarios], Philipp Podsiadlowski, pp. 149–165, in ''Planets around pulsars; Proceedings of the Conference, California Inst. of Technology, Pasadena, Apr. 30-May 1, 1992'', edited by J. A. Phillips, J. E. Thorsest, and S. R. Kulkarni, ASP Conference Series, '''36''', 1993.</ref>
== Listo de planedaj sistemoj ==
{{ĉefartikolo|Listo de ekstersunsistemaj planedoj}}
[[Dosiero:A Distant Planetary System.jpg|thumb|right|250px|Artista bildo de malproksima planeda sistemo]]
[[Image:Extrasolar planet NASA2.jpg|thumb|right|250px|Nia [[Sunsistemo]] compare al la planeda sistemo [[55 Cancri]]]]
* [[Sunsistemo]] – La [[Suno]] kaj ĝia planeda sistemo, la unua malkovrita.
* [[PSR B1257+12]] – la unua ekstersunsistema planeda sistemo malkovrita, la unua planeda sistemo ĉirkaŭ pulsaro, la unua plur-planeda sistemo .
* [[Upsilon Andromedae]] – la unua plur-planeda sistemo ĉirkaŭ stelo de la [[ĉefa sekvenco]], malkovrita dum aprilo, 1999.
* [[PSR B1620-26]] – la unua plur-stela planed-sistemomalkovrita.
* [[55 Cancri]] – la plej granda ekstersunsistema planeda sistemo (5 konataj planedoj je 20 de aprilo, 2010, ankaŭ havas malproksiman stelan kunulon)<ref>{{cite news | title=Found: Solar System Like Our Own | author=Wired News | url=http://www.wired.com/news/technology/0,1282,53188,00.html | date=2002-06-13 }}</ref>.
* [[Gliese 876]] – la unua sistemo ĉirkaŭ [[ruĝa nano]].
* [[HD 69830]] – ĝi ŝajnas enhavi tri neptun-masajn planedojn kaj asteroidan zonon, ĉio ene de 1 AU<ref>{{cite news | title=NASA's Spitzer Telescope Sees Signs of Alien Asteroid Belt | author=Whitney Clavin | url=http://www.spitzer.caltech.edu/Media/releases/ssc2005-10/release.shtml | date=2005-04-20 }}</ref><ref>{{cite paper | title=Trio of Neptunes and their Belt | author=Christophe Lovis | coauthors=Michel Mayor | url=http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2006/pr-18-06.html | date=2006-05-18 }}</ref>.
* [[2M1207]] – la unua rekte bildigita sistemo kaj la unua malkovrita planedo ĉirkaŭ [[bruna nano]]<ref>{{cite news | title=Likely First Photo of Planet Beyond the Solar System | author=Robert Roy Britt | url=http://www.space.com/scienceastronomy/planet_photo_040910.html | date=2004-09-10 }}</ref>.
* [[Gliese 581]] – la unua ekstersunsistema planeda sistemo kiu entenas [[super-Tero]]n ene de la [[enloĝebla zono]] ([[Gliese 581 d]])<ref>{{cite web|url=http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2009/pr-15-09.html|title=Lightest exoplanet yet discovered|publisher=eso.org|date=2009-04-21|accessdate=2009-04-27}}</ref>.
* [[Mu Arae]] – La plej proksima planedo de la sistemo estis la unua “varma Neptuno” malkovrita.
* [[HD 188753]] – La unua planeda sistemo ĉirkaŭ [[kelkopa stelo|triobla stelo]].
* [[HD 37124]]
* [[HD 12661]]
* [[HD 73526]]
* [[47 Ursae Majoris]]
* [[Epsilon Eridani]]
* [[14 Herculis]]
* [[Ŭ Tau A]]
==Vidu ankaŭ ==
* [[Listo de ekstersunsistemaj planedoj]]
* [[Molekula nubo]]
==Referencoj==
{{reflist}}
[[Kategorio:Astronomiaj objektoj]]
[[Kategorio:Planedaj sistemoj| ]]
[[ar:نظام كوكبي]]
| |||