Plasmo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 10:
== Historio ==
La fako de [[fiziko]] konata kiel [[plasmofiziko]] naskiĝis fine de la [[19-a jarcento]] kiel la kuniĝpunkto de du apartaj esplorfadenoj.
Ĉe unu flanko, en [[Britio]], pro la pionira laboro de la fizikisto [[Michael Faraday]] jam estis komencinta la scienca studado de elektraj malŝarĝoj, kiun pludaŭrigis [[Joseph John Thomson]], [[William Crookes]] kaj [[Sealy Edward Townsend]]. Plasmo mem estis unue vidita en [[tubo de Crookes]], kaj estis priskribita de [[William Crookes]] en [[1879]] kun la nomo "radianta materio". Ĝia konsisto estis klarigita de la brita fizikisto [[J.J. Thomson]] en [[1897]]. En [[1923]] [[Irving Langmuir]] kiel unua rimarkis, ke la jonigitaj gasoj kiuj estiĝas okaze de malŝarĝo reagas unuece al eleksteraj stimuloj - kio estas unu el la ĉefaj trajtoj de plasmoj, laŭ la nuntempa difino. Ĉar tiu ĉi eco pensigis lin pri la [[sangoplasmo]], en [[1928]] Langmuir elektis la nomon "plasmo" por tiuj jonigitaj gasoj.
Ĉe la alia flanko, dum kelkaj jardekoj floradis la studado de la sinteno de elektrokondukaj fluaĵoj sub la influo de [[elektromagneta kampo|elektromagnetaj kampoj]]; la iniciatintoj de tiu ĉi fako, [[magnetofluidodinamiko]], estis [[Michael Faraday]] kaj [[André-Marie Ampère]]. Komence de la [[20-a jarcento]], magnetofluidodinamiko ebligis detalan studadon de la [[Suno]] kaj de la ĉirkaŭtera [[jonosfero]]. Ekzemple, en [[1942]] la sveda fizikisto [[Hannes Alfvén]] priskribis la tiel nomatajn [[ondo de Alfvén|ondojn de Alfvén]], pro kio li gajnis la [[Nobelpremio pri Fiziko|Nobelpremion pri Fiziko]] en [[1970]] - tiel iĝante la unika plasmofizikisto, kiu ĝis nun ricevis la Nobelpremion.
Post la [[dua mondmilito]], la kreskiĝanta intereso pri [[fuzia reakciujo|fuziaj reakciujoj]] por la produktado de verda, sekura kaj malmultekosta energio kuntrenis rimarkinda antaŭenpuŝo al plasmofiziko, kiu ludas kernan rolon en la kompreno pri la sinteno de gasoj je altegaj temperaturoj.
Ĉefe pro tio, sed ankaŭ pro siaj fortaj ligoj kun [[astrofiziko]], hodiaŭ plasmofiziko estas plenkreskinta kaj pluevoluiĝanta fako.
<gallery>
Dosiero:Jj-thomson2.jpg|[[Joseph John Thomson]]
Dosiero:Crookes_William.jpg|[[William Crookes]]
Dosiero:Andre-Marie_Ampere.jpg|[[André-Marie Ampère]]
Dosiero:YoungAlfven.jpg|[[Hannes Alfvén]]
</gallery>
== Ekzempleroj de plasmo ==
| |||