Vikipedio

Marfrukto: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
+ rastafarianoj
Kreolaj. Nutrado. Ligiloj. Ampleksigetoj. Akiro
Linio 1:
[[PIV]] difinas: '''Marfrukto''' estas diversaj [[manĝado|manĝeblaj]] [[maro|maraj]] [[molusko]]j kaj [[krustaco |krustuloj]]. Fiŝoj ne estas marfruktoj laŭ tiu difino.<br>Iuj proponis la novan vorton "marisko" por "marfrukto"; vd. la lingvan noton ĉi-sube.
==Lingva noto==▼
 
Tiu ĉi artikolo temas pri la nutraj kaj kuiraj aspektoj, ne la bestosciencaj.
 
Iuj proponis la novan vorton "marisko" por "marfrukto"; vd. la lingvan noton ĉi-sube.
 
▲==Lingva noto==
La vortoj ''marfrukto'' kaj ''marisko'' havas la saman signifon.
 
La vorto ''marfrukto'' (difinita en [[PIV]]) [[paŭso|paŭsas]] kunmetaĵon uzatan en pluraj referenclingvoj de la [[Fundamento de Esperanto]], ekzemple la franca (''fruits de mer''), la germana (''Meeresfrüchte''), kaj la rusa (''морские фрукты''). Ĝi estas uzata ankaŭ en la itala (''frutti di mare'') kaj la brazila portugala (''frutos do mar'').
 
La vorto ''marisko'' (kiu ne estas en [[PIV]]) devenas de formo komuna
al la hispana kaj la portugala (''marisco'').
 
==Nutrado==
Ilia saneco dependas de la akvokvalito, ĉar multaj sin nutras filtrante [[planktono]]n, aŭ vorante filtrantojn.
Tial ili koncentras la solvajn mineralojn sed ankaŭ venenaĵojn.
Ekzemple, la tiel nomata [[ruĝa tajdo]] estas abundo de ruĝaj algoj, kiuj, kvankam manĝeblaj por filtromoluskojn, estas venenajn por homoj.
 
==Marfruktoj (mariskoj) en kuirarto==
Mariskoj estas tre ŝatataj pladoj en multaj apudmaraj [[kulturo]]j: mara [[paelo]] (rizaĵo, katalune kaj hispane ''paella'') estas mariska plado tipa en [[Hispanio]].▼
 
Kelkaj estas manĝitaj krude, kun iom da acidaĵo ([[citrono]] aŭ [[aceto]]) por seninfektigi, aliaj bolitaj.
▲Mariskoj estas tre ŝatataj pladoj en multaj [[kulturo]]j: [[paelo]] (katalune kaj hispane ''paella'') estas mariska plado tipa en [[Hispanio]].
 
En Azio, la japana kaj la [[Tajvano|tajvana]] [[kuirarto]]j tre uzas ilin.
 
Ankaŭ en [[Brazilo]] mariskaj pladoj estas tre ŝatataj, kaj [[salikoko]] estas preskaŭ "oficiala" plado de [[prezidento de Brazilo|respublikaj prezidentoj]].
 
Aliaj kulturoj, ĉefe tiuj de senmaraj landoj, ne konas ilin. Estas eĉ kulturoj, kiuj abomenas aŭ [[tabuo|anatemas]] mariskojn, kiel la tradicia [[judismo]] (fakte la [[Malnova Testamento]], dotial certagrade[[kristanismo]] ankaŭpreterlasis la [[kristanismokoŝero|koŝeraj reguloj]]), kiu tute malpermesas ĝian manĝadon. Viandomanĝantaj rastafarianoj estas malpermesataj laŭ reguloj de ''[[i-tal]]'' manĝi [[kraboj]]n kaj [[omaroj]]n, kvankam aliaj specoj de maraj bestoj estas kutima manĝaĵo ĉe rastafarianoj.
 
Aliflanke, aliaj diras ke mariskoj estas erotikstimulilo aŭ [[afrodiziaĵo]], eble pro riĉeco de mineraloj.
 
===Marfruktaj (mariskaj) pladoj===
Linio 25 ⟶ 34:
====Kalinekto====
 
La [[kalinekto]] (''Callinectes sp'') estas krustaco simila al krabo, tre ŝatata en [[Brazilo]]. Per ili oni faras la ''Casquinha de Siri'' ("Ŝelo de Kalinektokalinekto", vere kalinekto en ŝelo...) kiu oni manĝas kiel aperitivon[[aperitivo]]n kaj la ''Moqueca de Siri Mole'' ("Kaldronumo de Molamola Kalinektokalinekto"), la prefera plado de brazila verkisto [[Jorge AMADO]]. Por fari la ''Moqueca de Siri Mole'' oni metu ĝin en kaldrono kun cipo, tomato, koriantro, pipro kaj citrono kaj kuiru ĝin en palmoleo.
 
====Kalmaro====
====Krabo====
 
La [[Bahio|Bahia]] tradicio diras ke la plej bona epoko por manĝi krabojn estas inter majo kaj aŭgusto, kiam ili estas pli grasaj kaj ovplenaj, en aliaj regionoj de [[Brazilo]], oni preferas ilin januare.
 
====Loligo====
====Markurkumo====▼
 
▲====Markurkumo====
Ĝenerale, markurkumo ne estas rigardita kiel manĝebla en Okcidento, sed en Oriento oni ŝatas ĝin. En [[Ĉinio]] oni faras dolcaĵon de markurkumo.
Ĝia komerco dissemis inter pacifikinsulanoj [[piĝino]]n, kiuj poste iĝis [[kreola lingvo|kreolaj lingvoj]] kiel [[bislamo]] ([[Vanuatuo]]) kaj ''[[Beach-la-mar]]''.
Ambaŭ lingvonomoj fontas el la portugala nomo de markukumo ''bicho da mar'' ("besteto de la maro"), tiel gravis ĝia komerco.
 
====Omaro====
 
====Ostro====
 
Oni povas manĝi [[ostro]]jn krudaj aŭ kuiritaj. Ostra supo estas tre ŝatata en la nordoriento de Brazilo.
 
En Tajvano oni manĝas ostrajn [[omleto]]jn.
[[Ostra saŭco]] estas miksita kun viando en [[ĉina kuirarto]].
 
====Polpo====
Polpa karno estas malmola krude.
En [[Galegio]]: kuirita kun [[oliv-oleo]], [[terpomo]]j kaj [[papriko]].▼
Oni moligas ĝin per batado aŭ frostado antaŭ bolado.
▲En [[Galegio]]:, kuirita''pulpo a feira'' ("festa polpo") estas bolita kaj servita kun [[oliv-oleo]], bolitaj [[terpomo]]j kaj [[papriko]].
 
====Salikoko====
 
Linio 53 ⟶ 66:
En Ĉinio, oni faras trinkaĵon el salikokoj. Oni metas ilin en vazon kun 60-grada alkoholo por unu semajno, poste trinkas tiun alkoholaĵon. Oni diras ke tiu trinkaĵo efikas por kuraci [[impotento]]n.
 
==Akiro==
[[ĉas-kolektisto|Kolekto]] de marbordaj moluskoj estas tre antikva, kiel montras [[konkaro]]j de [[kromanjono]]j apud atlantika marbordo de Eŭropo.
Moluskoj ofte sin gluas al rokoj aŭ ensabliĝas.
Kolektistoj kaptas ilin dum malalta tajdo.
Tamen, kelkaj specoj loĝas sur ondobatitaj rokoj.
Kolektistoj riskas siajn vivojn.
 
Ĉar mortaj marfruktoj rapide putriĝas, oni komencis fari marbordajn kaptejojn, kie marakvo trafluas sed bestoj atendas esti manĝotaj.
Kreskanta peto incitis esploron pri bredado.
Flosaĵoj pendigas ŝnurojn, kie kreskas ostroj (ankaŭ por [[kultiva perlo|perloj]]) aŭ [[muselo]]j.
Troa elnatura kolektado pravigas bredadon.
 
[[de:Meeresfrüchte]]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Marfrukto"