Ĉeĥoslovaka armeo: Malsamoj inter versioj

'''Ĉeĥoslovaka armeo''' kreis ĉefan parton de la armitaj fortoj de [[Ĉeĥoslovakio]] ekde ties estiĝo en la jaro [[1918]]. En la jaroj [[1939]]-[[1945]] pro sekvoj de disbato de la respubliko ĝi pereis, ĝi estis renovigita post fino de la [[dua mondmilito]] kaj sian nomon ĝi portis ĝis la jaro [[1954]], kiam ĝi estis post la 10-a kunveno de [[Komunisma partioPartio de Ĉeĥoslovakio|KPĈ]] alinomita kiel [[Ĉeĥoslovaka popola armeo]]. Al sia devena nomo ĝi revenis en la jaro [[1990]] kaj pereis pro sekvo de [[PereoDivido de Ĉeĥoslovakio|divido de Ĉeĥoslovakio]] en la jaro [[1992]].

Post la disbato de [[Aŭstrio-Hungario]] kaj [[Estiĝo de Ĉeĥoslovakio|kreo de Ĉeĥoslovaka respublikoĈeĥoslovakio]] en oktobro de 1918 okazis formigado de nova ĉeĥoslovaka armeo. Eĉ kiam ekzistis konsideroj pri tio, ke la armeo estos en la nova ŝtato anstataŭigita per [[milico]], tiu ĉuĉi koncepto fiaskis kaj la nova ĉeĥoslovaka armeo transprenis fakte bazajn aŭstriajaŭstriajn-hungarajn defendleĝojn. Kiel la unuaj estiĝis volontulaj organizaĵoj, kiuj plimulte konsistis el la eksaj ĉeĥaj soldatoj de [[aŭstria-hungara armeo]]. Al ili iom post iom aliĝis taĉmentoj de [[ĉeĥoslovakaj legioj]] en Italio kaj en Francio, sed kiuj estis subigitaj al komandantoj el tiuj ĉi landoj. Pro kaŭzo de manko de fakuloj estis fermita la [[20-an de januaro]] [[1919]] kontrakto, en kiu estis difinite, ke estro de franca misio estos samtempe estro de la ĉefa stabo de Ĉeĥoslovaka armeo.

La kreigado de la ĉeĥoslovaka armeo okazis dum funkciado kaj karekterizekarakterize projekciis en ĝin bataloj, kiujn la ĉeĥoslovakaj soldatoj devis partopreni. En novembro kaj en decembro de la jaro 1918 okazis bataloj kontraŭ germanaj separatistoj, kiuj volis alligi la ĉeĥan limregionon al [[Germanio]], dum kio la ĉeĥoslovaka armeo fine sukcesis reteni ĉiun teritorion, kukiuj apartenis al [[Landoj de Krono ĉeĥa|Krono Ĉeĥa]]. La armeo ankaŭ sekurigis [[Teŝinio]]n, kio kulminis per la t.n. [[Septaga milito]] en januaro de 1919. [[Ĉeĥoslovaka-pola disputo je Teŝinio|Ĉeĥoslovaka-polan disputon je Teŝinio]] oni sukcesis diplomate egaligi nur en la jaro [[1920]]. Sed la plej malfacila situacio venis en [[Slovakio]] kaj en [[Karpata Rutenio]], kie [[hungaroj]] ne volis rezigni pri siaj teritoriaj ambicioj. Se konkerado de suda Slovakio fare de la ĉeĥoslovaka armeo okazis komence de la jaro 1919 tute sukcese, poste post eksplodo de [[Hungara Sovetrespubliko|bolŝevika revolucio en Hungario]] okazis ŝanĝo de la situacio. La bone armita [[hungara armeo]] konkeris grandan parton de Slovakio kaj al katastrofo devis malhelpi nur alŝovo de alfortoj gvidataj de [[Josef Šnejdárek]], kies soldataroj en [[batalo je Zvolen]] kaŭzis turnon kaj denove ĝi sekurigis la regionojn konkeritaj fare de la hungaroj.

En la jaro [[1920]] okazis dissolvo de la lastaj volontulaj korpusoj kaj estis akceptita unifikouniigo, dum kiu estis dislokitaj regulaj regimentoj de Ĉeĥoslovaka armeo. Samtempe okazis ankaŭ reveno de [[ĉeĥoslovakaj legioj]] el [[Rusio]], pro kio la armeo akiris pluajn spertajn batalantojn.

En la ĉeĥoslovaka armeo okazis en la jaro [[1922]] plua reorganizado, dum kiu estiĝis 12 infanteriaj divizioj, 2 montaraj brigadoj kaj 3 rajdistaj brigadoj, kun suma nombro 150.000 viroj. Tiu ĉi paca stato povis esti okaze de endanĝerigo plinombrita je rekrutoj, subigantaj al baza soldata servo. Tiu daŭris 24 monatojn, ekde la jaro [[1924]] nur 18 monatojn. La ĉeĥoslovaka armeo ankaŭ tre emfazis armilaron, kiu konsistis el diversaj tipoj de armiloj kun neunueca municio. La baza armilo de la soldatoj tiel fariĝis [[fusilo modelo 24]], kiu eliris el tipo Mauser same kiel oficira [[pistolo modelo 24]]. En la armilaron estis enkondukita [[peza mitralo modelo 24]] kaj [[malpeza mitralo modelo 26]]. Granda parto de kanonoj, transprenita post la aŭstria-hungara armeo (ekz. [[7,5cm montara kanono M 15]], [[10cm montara haŭbizo M 16]] aŭ [[15cm vulgara haŭbizo M 14]]), estis fabrikata fare de pilzena fabriko Škoda, kiu en fabrikado de diversaj tipoj de [[kanono]]j kaj [[haŭbizo]]j daŭrigis eĉ en postmilita periodo.

En la armeon oni komencis enkonduki ankaŭ la unuajn [[artileria tirilo|artileriajn tirilojn]], unue importitajn, pli poste eĉ de ĉeĥa produkto (de fabrikantoj [[Škoda Plzeň]], [[PragaPrago]]) kaj ankaŭ [[ŝarĝaŭtomobilo]]jn. Inter la ekipo de la armeo ankaŭ apartenis kirasitaj aŭtomobiloj ([[KA modelo 23]], [[KA modelo 27]], [[KA modelo 30]]), [[kirasita trajno|kirasitaj trajnoj]] aŭ kirasitaj [[drezino]]j. La armeo ankaŭ aĉetis la unuajn [[tanko]]jn el Francio, kiuj estis [[Renault FT-17|Renaultoj FT-17]]. Post la aŭstria-hungara armeo restis en Ĉeĥoslovakio diversaj tipoj de [[aviadilo]]j (ekz. [[Hansa Brandenburg B.I]], [[Phönix C.I]], [[Aviatik D.I]] kaj pluaj), sed kiuj estis malnovtipaj kaj en nebona teknika stato. Pli poste estis por la armeo akiritaj aviadiloj el Francio ([[SPAD S.VII]], [[SPAD S.XIII]], [[Salmson 2]] kaj aliaj) - vidu [[Ĉeĥoslovakaj armeaj aviadiloj post la unua mondmilito]]. Sed baldaŭ ekkuris fabrikado de la unuaj ĉeĥoslovakaj armeaj aviadiloj, inter la plej sukcesaj tipoj apartenis [[Avia BH-3]], [[Avia BH-9]], [[Aero A-18]], [[Aero A-11]] aŭ [[Letov Š-18]].

Komence de la 30-aj jaroj komenciĝis videble ŝanĝiĝi la sekureca situacio de [[Ĉeĥoslovakio]]. Al potenco en Germanio venis [[Adolf Hitler]], pri kies ekspanziemaj intencoj ne estis dubinde. La ĉeĥoslovaka armeo devis rapide reagi al tiu ĉi stato per principaj disponoj, nome eĉ spite al tio, ke la monda ekonomikoekonomio troviĝis en ekonomia krizo. La plej alta konsilantaro de la defendo de ŝtato decidis en la jaro [[1934]] rapidigi modernigomodernigon de la armeo kaj plenigi la armilaron. Ŝanĝojn alportis ankaŭ nomigo de generalo [[Ludvík Krejčí]] en frunton de la armeo, kiu faris vicon de necesaj disponoj. Estis farita reorganizo kaj modernigo de la armeo, denove enkondukita dujara [[baza militservo]], oni komencis konstrui [[Ĉeĥoslovakaj antaŭmilitaj fortikaĵoj|limregionajn fortikaĵojn]].<ref>''Vojenské dějiny Československa III. díl.'' 1. vyd. Praha : Naše vojsko, 1987. 584 s. ISBN 28-044-87. p. 424.</ref> La armeaj elspezoj por la defendo de la ŝtato senĉese kreskis kaj dank'danke al ili venis ankaŭ novaj laborokazoj por ĉeĥoslovakaj civitanoj.

La ĉeĥoslovaka armeo akiris en tiu ĉi perodoperiodo novajn tipojn de armiloj. Estis konstruita nova [[peza mitralo modelo 37]], en brna [[Zbrojovka Brno|armilfabriko]] prepariĝis fabrikado de la unua ĉeĥoslovaka [[mitraleto]]. [[Artilerio]] kaj [[infanterio]] estis ekipitaj per novaj haŭbizoj kaj kanonoj (ekz. [[3,5cm kontraŭtanka kanono modelo 37]], [[10,5cm vulgara kanono modelo 35]] kaj pluajpliaj), okazis granda alkresko de nombro de artileriaj tiriloj, ŝarĝ- kaj personaj aŭtomobiloj (ekz. [[Tatra 85]], [[Praga RN]], [[Tatra 57]]) kaj [[motorciklo]]j. La armeo estis ekipita iom post iom per [[tanketo modelo 33]] kaj tankoj [[LT-34]] kaj [[LT-35]], prepariĝis produktado de moderna tanko [[Panzerkampfwagen 38(t)|LT-38]]. Estis modernigita ankaŭ [[floto]], la plej disvastigita [[persekut-aviadilo]] fariĝis [[Avia B-534]], la plej disvastigita [[bombaviadilo]] [[Letov Š-328]]. En franca licenco estis fabrikata plurcela aviadilo [[Aero MB-200]], en soveta licenco denove [[Avia B-71|Tupolev SB-2]]. Estis preparata produktado de modernaj [[ĉasaviadilo]]j [[Avia B-35]] kaj [[Avia B-135]].

En marto de 1939 estiĝis diferencaj kondiĉoj por la soldatoj el [[Bohemio]] kaj [[Moravio]] kaj por la soldatoj el [[Slovakio]]. Dum en la ĉeĥaj landoj la armeo estis dissolvita kaj estiĝis sole nenombra marioneta [[''registara soldataro]]'', poste en Slovakio okazis difino de [[Slovaka armeo]], kiu partoprenis en [[invado en Pollandon]] eĉ en [[OprecaoOperaco Barbaroso|Operaco Barbarossa]] kaj en sekvaj bataloj kontraŭ Sovetunio. Granda grupo de soldatoj el la ĉeĥaj landoj, sed ankaŭ kelkaj slovakaj soldatoj, foriris en la unuaj jaroj post la disbato de la respubliko eksterlanden, kie ili partoprenis en bataloj surflanke de Aliancanoj. Unue ili batalis kontraŭ germanoj en [[Pollando]] kaj en [[Francio]], en la jaro [[1940]] komencis kreiĝi eksterlandaj taĉmentoj en [[Palestino]], kie estiĝis Ĉeĥoslovaka infanteria bataliono 11 - Orienta, kiu eminentiĝis en [[Sieĝado de Tobruko|bataloj en Tobruko]] kaj kiu iom post iom diskreskis en [[Ĉeĥoslovakaj taĉmentoj en Okcidento 1939-1945|Ĉeĥoslovakan memstaran kirasitan brigadon]]. En flug[[Batalo je Britio|batalo je Britio]] eminentiĝis per karakteriza maniero [[Ĉeĥoslovakaj skadroj en RAF]]. En Sovetunio estiĝis en la jaro [[1942]] la 1-a ĉeĥoslovaka memstara kampa bataliono, kiu post [[batalo ĉe Sokolovo]], [[batalo je Kievo]] kaj partopreno en [[Ĵitomira-berdiĉeva operaco]] diskreskiĝis en la [[1-a ĉeĥoslovaka armea korpuso|1-an ĉeĥoslovakan armean korpuson]]. En USSR estiĝis ankaŭ la [[1-a ĉeĥoslovaka miksita aviadista divizio en Sovetunio|1-a ĉeĥoslovaka persekut-flug regimento]], kiu pase de la tempo diskreksiĝis al divizio, kaj la [[2-a ĉeĥoslovaka paraŝutista brigado en Sovetunio|2-a ĉeĥoslovaka paraŝutista brigado]], kiu rekrutiĝis precipe el slovakaj soldatoj, kiuj transiris al flanko de Aliancanoj. Tiuj ĉi orientaj taĉmentoj eniris fine de la jaro [[1944]] en [[Karpata-dukla operaco|karpata-duklan operacon]] kaj komence de la jaro [[1945]] en [[Ostrava operaco]] sur la teritorio de Ĉeĥoslovakio jam kiel forta kaj bone armilekipita [[armeo]].

La [[25-an de majo]] [[1945]] estis aprobita la t.n. ''Dumtempa organizado de la ĉeĥoslovaka defendpotenco'', laŭ kiu okazis reorganizo de la ĉeĥoslovaka armeo. En la landon iom post iom estis revenantaj soldatoj, kiuj batalis kontraŭ la naziismo en ĉiuj batalfrontoj de la [[dua mondmilito]]. La teritorio de Ĉeĥoslovakio estis dividita en kvar regionojn, en kiuj estiĝis iom post iom 16 infanteriaj divizioj, kiujn plenigis tanka korpuso kaj artileria divizio. La komenca optimismo en la planoj por alikonstruo de la armeo estis alternigita per sobriĝo, fontanta pro malharmoniigita postmilita ekonomikoekonomio kaj pro manomanko de homaj kaj materialaj fontoj.

La ĉeĥoslovaka armeo estis post la milito komisiita por fari [[Ellandigo de germanoj el Ĉeĥoslovakio|forŝovon de germanoj]] kaj hungaroj kaj ĝi estis enigita en helpon en la nacia ekonomio. Apud la taĉmentoj de [[Korpuso de nacia sekureco]] ĝi partoprenis ankaŭ en bataloj kontraŭ [[banderanoj]]. Post reorganizo de la armeo en la jaro [[1947]] estis malaltigitaj statoj kaj vico de taĉmentoj pereis.

Post la jaro [[1948]], kiam la potencon en Ĉeĥoslovakio ekprenis komunistoj, okazis karakterizajkarakteraj ŝanĝoj eĉ en la armeo. El la armeo estis devigita foriri pli ol duono de oficiroj, komencis okazi eĉ persekutoj de soldatoj. Enkadre de la politikaj procesoj estis juĝitaj precipe la soldatoj, kiuj batalis dum la dua mondmilito en okcidenta Eŭropo, sed paradokse okazis eĉ persekutado de kelkaj soldatoj, batalantaj dum la milito el la batalfronto orienta. La armeo tute venis en la potencon de [[Komunista partioPartio de Ĉeĥoslovakio|KPĈ]] kaj en la jaro [[1950]] okazis principa reorganizo laŭ la soveta modelo. En la jaro [[1951]] estis inter Ĉeĥoslovakio kaj Sovetunio subskribita ''Interkonsento pri maniero kaj kondiĉoj de rekapitulo por liverita armilaro kaj materialo'', laŭ kiu Sovetunio donis krediton en alteco de preskaŭ 44 milionoj da rubloj por aĉeto de armea tekniko, sed precipe de aviadiloj kaj radiolokatoroj. Okazis plialtigo de armigo kaj plialtigado de nombroj de anoj de la armeo, kiu post la jaro [[1953]] superis 300 mil personoj.

Por la ĉeĥoslovaka armeo estis en la postmilita periodo tipa stato, kiam sur la teritorio de Ĉeĥoslovakio troviĝis diversa armilaro, kiu devenis eble el la tuta Eŭropo kaj Usono. Temis pri tankoj [[Panzerkampfwagen 38(t)|LT-38]], [[LLT (LT-40)]], [[M5 Stuart]], [[Crusader (tanko)|Crusader]], [[Challenger (tanko)|Challenger]], [[Cromwell (tanko)|Cromwell]], [[Sherman Firefly]], [[T-70]], [[T-34/76]], [[T-34/85]], [[IS-2]], [[Pz-III]], [[Pz-IV]], [[Panther]], [[Tiger]], memmovaj kanonoj [[SU-76]], [[SU-85]], [[Hetzer|ST-38 I]], [[Marder III|ST-38 II]], [[StuG III]], [[43M Zrínyi II]], [[SU-100]], [[ISU-152]], diversaj tipoj de kanonoj kaj ties tiriloj, kirasitaj veturiloj, aŭtomobiloj aŭ malpezaj armiloj. La ĉeĥoslovaka armea floto disponis la tutan vicon de aviadiloj, kiuj estis post la milito tipe markitaj (vidu [[Markigo de la aviadiloj uzataj en Ĉeĥoslovakio post la dua mondmilito]]). La orientado al Sovetunio post [[FerbuaroFrebuaro de 1948 en Ĉeĥoslovakio|ferbruarafrebruara renverso]] fakte solvis ankaŭ direktadodirektadon de havigado de plua armilaro. La ĉeĥoslovaka armeo komencis iom post elimini britiajn, usonajn aŭ germanajn tankojn kaj aviadilojn kaj komenciĝis orientiĝi aŭ al armilaro fabrikata en USSR, al soveta armilaro fabrikata en licenco en Ĉeĥoslovakio aŭ al propraj ĉeĥoslovakaj armiloj, kirasitaj aŭtomobiloj aŭ transportaj rimedoj. Se la surteraj fortoj uzis ĝis duono de la 50-aj jaroj teknikon, kiu estiĝis fakte dum la dua mondmilito, poste en la floto okazis signifa modernigo. En la armilaron estis en tiu ĉi periodo enkondukitaj batalaviadiloj [[Iljuŝin Il-10]], fuz-ĉasaviadiloj [[Jakovlev Jak-17]], [[Jakovlev Jak-23]], [[MiG-15]] kaj [[MiG-17]] fuz-bombaviadilo [[Iljuŝin Il-28]].

Post [[Ĉeĥoslovaka revolucio en 1989|ŝanĝo de reĝimo]], kiu okazis en novembro de 1989, okazis en Ĉeĥoslovaka popola armeo vico da ŝanĝoj. Kiel unu el la unuaj "videblaj" punktoj estis ties alinomado al ĉeĥoslovaka armeo, kiu okazis laŭ leĝo n-ro 74/1990 Sb. el la tago de la 14-a de marto 1990. Estis iom post mallongigata soldata servo, estis akceptita leĝo pri civila servo. Sinkis nombro de profesiaj anoj de la armeo kaj en junio de 1991 pereis [[Varsovia Kontrakto|Varsovia interkonsento]]. En harmoniigo de Kontrakto pri konvenciaj armitaj fortoj en Eŭropo estis difinitaj maksimumaj nombroj de la anoj de armeo kaj ties armilaro, pro kio okazis ilia plua malaltigado. En ŝanĝo de jaroj 1991 kaj 1992 venis nova reorganizo de la armeo, kiu estis reago al la ŝanĝiĝanta sekureca situacio en Eŭropo. AlJe la [[31-a de decembro]] okazis [[pereo de Ĉeĥoslovakio]], kiu estis apartigita en Ĉeĥion kaj Slovakion. En tiu ĉi konekso okazis ankaŭ divido de Ĉeĥoslovaka armeo al [[Armeo de Ĉeĥa respubliko]] kaj [[Armeo de Slovaka respubliko]].