Iono (luno): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
natura satelito |
eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{TemasPri|[[natura satelito|luno]] de [[Jupitero (planedo)|Jupitero]]|la samnoma heroino de la [[helena mitologio]]|[[Ioa]]}}
{{Informkesto Planedo
| Nomo = Ioo
Linio 25 ⟶ 26:
| Malkovrinta_dato = 7-a de januaro 1610
}}
Ioo estas la plej proksima [[galilejaj satelitoj|galileja satelito]] de [[Jupitero (planedo)|Jupitero]]. Ioo estas la trie plej granda luno ĉirkaŭ Jupitero, kiu havas pli ol 60 lunojn. Ĝi estas la kvare plej granda luno en la [[sunsistemo]].▼
▲<font face=courier>'''Ioo'''</font>, helene ''' Ἰώ''', latine <font face=courier>'''Io'''</font>, estas [[natura satelito|luno]] de [[Jupitero]], unu el la plej kolorhavaj kaj belaspektaj [[astro|astroj]] de la [[sunsistemo]]. Ĝia nomo venas el [[Ioa]], kiu estis amoratino de [[Jupitero]]. Ĝia plej evidenta koloro estas oranĝo.
La itala sciencisto [[Galileo Galilei]] malkovris
▲Ioo estas la plej proksima [[galilejaj satelitoj|galileja satelito]] de [[Jupitero]]. Ioo estas la trie plej granda luno ĉirkaŭ Jupitero, kiu havas pli ol 60 lunojn. Ĝi estas la kvare plej granda luno en la [[sunsistemo]].
▲La itala sciencisto [[Galileo Galilei]] malkovris <font face=courier>Ioon</font> la 7an de januaro de la jaro 1610.
==Vulkanismo==
[[Dosiero:PIA01081-Color Mosaic and Active Volcanic Plumes on Io.jpg|thumb|left|La ioa vulkano ''Pillan Patera''.]]
Linio 44 ⟶ 43:
==Tajdoj==
La energio necesa por la aktiveco probable devenas de [[Tajdo|tajdaj]] interagoj inter Ioo, [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo (luno)|Ganimedo]] kaj [[Jupitero (planedo)|Jupitero]]. La tri lunoj havas orbitan resonancon je 4:2:1. Kvankam Ioo ĉiam montras la saman flankon al Jupitero, la ĉeesto de Eŭropo kaj Ganimedo iom flagrigas ĝin. Ĉi tiu interago misformas la surfacon de Ioo, kiu supreniĝas kaj malsupreniĝas je ĝis 100 metroj, kaj kaŭzas varmon pro ena frotado.
==Magneta
La orbito de Ioo ankaŭ trairas la liniojn de la [[magneta kampo]] de Jupitero; tio kaŭzas elektran [[kurento]]n. Kvankam tio ne estas grava energifonto, kompare kun la varmiĝo pro tajdaj fortoj, tiu kurento disperdas [[povo]]n je pli ol 1 tera[[Vato (unuo)|vato]], kun [[Elektra potencialo|potencialo]] je pli ol 400 000 [[volto]]j. Tiu elektra kurento forpelas [[Jono|jonigitajn]] atomojn venantajn de Ioo je mil kilogramoj ĉiusekunde. Tiuj jonigitaj [[partiklo]]j formas [[toro]]n, kiuj intense radias en [[ultraviola radiado]] ĉirkaŭ Jupitero. La partikloj, kiuj eliĝas el tiu toro estas parte respondecaj pri la escepte ampleksa [[magnetosfero]] de Jupitero. La freŝdataj datumoj de la sondilo [[Galileo]] montras, ke Ioo povus havi propran magnetan kampon.
Linio 60 ⟶ 59:
Oni mezuris, ke iuj vulkanaj erupciaĵoj supreniras je pli ol 300 kilometroj super la surfaco antaŭ ol refali, la materio estas forĵetita de surfaco je rapido de ĉirkaŭ 1 000 m/s. Tiuj vulkanaj erupcioj estas tre ŝanĝiĝemaj; dum la kvar monatoj inter la alveno de sondiloj [[Voyager 1]] kaj [[Voyager 2|2]], iuj el ili ĉesis kaj aliaj komenciĝis. La falaĵoj ĉirkaŭ la vulkanoj ankaŭ aliaspektiĝas.
==Interna
[[Dosiero:PIA01129 Interior of Io.jpg|thumb|240px|left|Ebla modelo de la internaĵo de Ioo kun kerno (grize) de fero aŭ fera sulfido, parte fandiĝanta silikata mantelo (oranĝe), kaj ekstera silikata krusto (brune).]]
Linio 70 ⟶ 69:
== Koloniiĝo ==
La ioa surfaco estas geologie aktiva. Do, la ebla [[kolonio|koloniiĝo]] de ĝia surfaco per artefaritaj kupoloj kaj loĝejoj
▲La ioa surfaco estas geologie aktiva. Do, la ebla [[kolonio|koloniiĝo]] de ĝia surfaco per artefaritaj kupoloj kaj loĝejoj estos riska.
== Aliaj projektoj ==
| |||