Koncentrejo Mauthausen-Gusen: Malsamoj inter versioj

Kvankam ĝi unue konsistis el unusola tendaro apud Mauthausen, iom post iom ĝi pli ampleksiĝis kaj ĝi fariĝis unu el la plej grandaj kompleksoj de [[labortendaro]]j en fare de [[Germanio]] kontrolata [[Eŭropo]]<ref name="Dobosiewicz_W_obronie">{{pl}} {{cite book | author =[[Stanisław Dobosiewicz]] | title =Mauthausen-Gusen; w obronie życia i ludzkiej godności | year =2000 | pages =191–202 | publisher =Bellona | location =Warsawa | id =ISBN 831109048383-11-09048-3 }}</ref><ref name="Bischof">{{en}} {{cite book | author =[[Günter Bischof]] | coauthors =[[Anton Pelinka]] | title =Austrian Historical Memory and National Identity | year =1996 | pages =185–190 | publisher =Transaction Publishers | location = | id =ISBN 15600090201-56000-902-0| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN1560009020&id=75l45XlpXTsC&pg=PA185&lpg=PA185&dq=Mauthausen&sig=bkPrYRhv5wuk1RG9fcmO-p6kYnU }}</ref>. Krom kvar ĉefaj subtendaroj, kiuj nomiĝis filioj, apud Mauthausen kaj proksime de Gusen estis en [[Aŭstrio]] kaj suda Germanio pli ol 50 pluaj subkoncentrejoj, kie arestitoj estis eluzataj kiel [[sklavo]]j. Al [[listo de subkoncentrejoj de Mauthausen|subordigitaj tendaroj de la komplekso de Mauthausen]] apartenis ankaŭ [[ŝtonminejo]]j, municiaj fabrikoj, [[minejo]]j, [[armilfabriko]]j kaj fabrikoj por fabriki ĉasaviadilojn de tipo [[Messerschmitt Me 262|Me 262]].

En januaro de [[1945]] laboris jam en la tendaroj gviditaj el la centralo en Mauthausen proksimume 85&nbsp;000 arestitoj.<ref name="Dobosiewicz">{{pl}} {{cite book | author =[[Stanisław Dobosiewicz]] | title =Mauthausen/Gusen; obóz zagłady (Mauthausen/Gusen; the Camp of Doom) | year =1977 | pages =449 | publisher =Ministry of National Defence Press | location =Warsawa | id =ISBN 831106368083-11-06368-0 }}</ref> Eĉ kiam precizaj [[#Perdoj je vivoj|perdoj je vivoj]] en la tuta komplekso restas nekonataj, plimulto da fontoj indikas ilin en dislimiĝo 122&nbsp;766 ĝis 320&nbsp;000. La tendaroj ekkreis unu el unuaj grandaj kompleksoj de koncentrejoj en [[nazia Germanio]] kaj ili estis unu el la lastaj, kiujn okupis la aliancanaj soldataroj. Ambaŭ ĉefaj tendaroj, Mauthausen kaj Gusen I, estis unusolaj tendaroj en Eŭropo, kiuj estis envicigitaj en la 3-an kategorion, kio signifis, ke ili devis esti la plej severaj tendaroj por "nereedukeblaj politikaj kontraŭuloj de [[Tria Regno]]"<ref name="Dobosiewicz_W_obronie"/> Diference de aliaj koncentrejoj destinitaj por ĉiuj kategorioj de arestitoj, Mauthausen estis en plimulto de kazoj eluzata por ekstermo per laboro de [[inteligentularo]]: kleruloj kaj anoj de pli superaj sociaj tavoloj en landoj subjugitaj al Germanio dum la [[dua mondmilito]]<ref name="Gębik">{{pl}} {{cite book | author =Władysław Gębik | title =Z diabłami na ty (Calling the Devils by their Names) | year =1972 | pages =332 | publisher =Wydawnictwo Morskie | location =Gdańsk }}</ref>

Mauthausen devene servis kiel severe gvidita arestejo por ordinaraj [[krimulo]]j, [[prostituitino]]j <ref name="Żeromski">{{pl}} {{cite book | author =Tadeusz Żeromski | title =Międzynarodówka straceńców | year =1983 | pages = 76+| publisher =Książka i Wiedza | location =Warszawa | id =ISBN 830511175X83-05-11175-X }}</ref> kaj aliaj "neplibonigeblaj rompantoj de leĝo"<ref name="Heydrich">Kiel [[Reinhard Heydrich]] indikas en mallonga skriba raporto el la [[1-a de januaro]] de [[1941]]; v: Dobosiewicz, Stanisław, op.cit., p.12</ref>. La [[8-an de majo]] [[1939]] la tendaro ŝanĝiĝis en labortendaron kaj oni komencis uzi ĝin plej ofte por malliberigo de politikaj arestitoj<ref name="Marsalek">{{de}} {{cite book | author =[[Hans Marsalek]] | title =Die Geschichte des Konzentrationslagers Mauthausen (Historio de koncentrejo Mauthausen) | year =1995 | publisher =Österreichischen Lagergemeinschaft Mauthausen u. Mauthausen-Aktiv Oberösterreich | location =Wien-Linz }}</ref>.

Simile kiel senĉese plialtiĝis produkto de la komplekso de tendaroj de Mauthausen-Gusen, tiel plialtiĝis nombro de arestitoj samkiel la subkoncentrejoj mem. Eĉ kiam la tendaroj Dusen kaj Mauthausen devene servis al la lokaj ŝtonminejoj, en la jaro [[1942]] kaj pli poste ili estis envicigitaj en la germanan militan maŝinaron. Por akcepti plialtiĝantan nombron de la devigitaj laboristoj komenciĝis konstruado de subkoncentrejoj de Mauthausen ({{fremdlingve|de|Außenlager}}) en ĉiuj partoj de [[Aŭstrio]]. Fine de la milito enhavis ties listo 101 subkoncetrejoj (inkluzive de 49 ĉefaj subkoncentrejoj<ref name="Waller">{{en}} {{cite book | author =[[James Waller]] | title =Becoming Evil: How Ordinary People Commit Genocide and Mass Killing | year =2002 | pages =3–5 | publisher =[[Oxford University Press]] | location =Oxford | id =ISBN 01951486810-19-514868-1| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0195148681&id=dHBB4TJpĉ0C&pg=PA4&lpg=PA4&dq=Mauthausen&sig=40Bj2HNIG1t24SjCpEIzLNHJzdE }}</ref>), kiuj kovris plimulton de la moderna Aŭstrio ekde [[Vieno]] kaj ekde [[Passau]] sur limo kun [[Jugoslavio]]. La subkoncentrejoj estis apartigitaj laŭ ilia ĉeftasko en kelkajn kategoriojn:

* ''Produktionslager'' – por fabrikaj laboristoj,

* ''Baulager'' – por konstruado,

* ''Aufräumlager'' – por purigado de ruinoj en far de aliancanoj bombarditaj urboj kaj

* ''Kleinlager'' – (malgrandaj tendaroj), kie laboris arestitoj eksplicite por SS.

!colspan=2| Nombro de arestitoj en subkoncentrejo<br />fine de 1944 – komence de 1945<ref name="Dobosiewicz"/><ref name="Camps-numbers"> Nombro de arestitoj en la subkoncentrejoj rilatas al situacio fine de la jaro 1944 ĝis komenco de la jaro 1945 antaŭ granda reorganizado de la tendaroj kaj antaŭ alveno de granda kvanto de evakuadaj trajnoj kaj [[marŝoj de morto|marŝoj de morto]]</ref>

Krom la ekonomia tasko la tendaro havis ankaŭ politikan signifon. Minimume ĝis la jaro [[1942]] la tendaro estis destinita por arestigado kaj [[murdo|murdado]] de veraj kaj elpensitaj politikaj kaj ideologiaj malamikoj de Germanio<ref name="Bischof"/><ref name="Richardson">{{en}} {{cite book | author =[[Elizabeth Richardson]] | title =Administrative Law and Procedure | year =1995 | pages =162–164 | chapter =United States vs. Leprich | chapterurl=http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0827374682&id=8iBCkpR1MqMC&pg=PA162&lpg=PA162&dq=Mauthausen&sig=uS5RYlmOR7sqvkU-C-Ff3Hgq_hU | publisher =Thomson Delmar Learning | id =ISBN 08273746820-8273-7468-2 }}</ref>. La tendaro servis al la germana milita maŝinaro kaj ĝi plenumis ankaŭ por [[ekstermigado per laboro]]. Kiam la arestitoj estis tute elĉerpintaj post 12-a hora laboro en la ŝtonminejo aŭ kiam ili estis tro malsanaj aŭ tro malfortaj, por ke ili povu labori, ili transŝovis ilin en la t.n. barakon por malsanuloj ({{fremdlingve|de|''Krankenrevier''}}) aŭ en alian lokon por ekstermigo. De komence la tendaro ne havis propran [[gaskamero]]n kaj la t.n. [[muzulmano]]jn, la arestitoj tro malsanaj por tio, por ke ili laboru post tio, kiam ili estis [[torturo|torturitaj]], subnutritaj aŭ plene elĉerpintaj, ili transportis en aliajn koncentrejojn por ekstermigo (plej ofte en nefaman kastelon [[Hartheim]]<ref name="Traveler's Guide">{{en}} {{cite book | author =[[Marc Terrance]] | title =Concentration Camps: A Traveler's Guide to World War II Sites | year =1999 | publisher =Universal Publishers | location = | id =ISBN 15811283981-58112-839-8| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN1581128398&id=TNt9IVBVeNQC&pg=PA142&lpg=PA142&dq=Mauthausen&vq=Mauthausen&sig=LICy2j9fVQHMJS7anXJDGm7tTDs }}</ref>, kiu estis malproksima 40,7 km) aŭ mortigitaj per mortiga [[injekto]] kaj cindrigo en loka [[krematorio]]. Kun la plialtiganta nombro de arestitoj tiu ĉi sistemo fariĝis tro multekosta kaj ekde la jaro 1940 Mauthausen fariĝis unu el malmultaj okcidentaj tendaroj, kiu uzis gaskameron regule. De komence ĝi uzis nur improvizitan mobilan gaskameron - [[liveraŭto]]n kun ellastuba tubo alimuntita internen - kiu moviĝadis inter [[Mauthausen]] kaj [[Gusen]]. En decembro de 1941 ili finis daŭran gaskameron, kiu povis mortigi en unu fojo proksimume ĝis 120 da arestitoj<ref name="Abzug">{{en}} {{cite book | author =[[Robert Abzug]] | title =Inside the Vicious Heart | year =1987 | pages =106–110 | publisher =Oxford University Press | location =Oxford | id =ISBN 01950423600-19-504236-0 | url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0195042360&id=CMfGlx3jDLIC&pg=PA107&lpg=PA107&dq=Mauthausen&sig=Gm0Bv_k8PLp4hFKnxl-9cVWlwk8 }}</ref><ref name="Shermer">{{en}} {{cite book | author =[[Michael Shermer]] | coauthors =[[Alex Grobman]] | title =Denying History: Who Says the Holocaust Never Happened and Why Do They Say It? | year =2002 | pages =168–175 | chapter =The Gas Chamber at Mauthausen | chapterurl =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0520234693&id=Q-0B9-D5Vz4C&pg=PA168&lpg=PA168&dq=Mauthausen&sig=CNT1pOFaaBiIbNkcYl1YWbDgOso | publisher =[[University of California]] Press | id =ISBN 05202346930-520-23469-3 }}</ref>.

Unue ĉiuj novaj alvenintoj estis kategorio "nedezirataj", sed kleruloj kaj politikaj arestitoj kreis ĝis la fino de la milito la plej nombran grupon. Dum la dua mondmilito venis ĝis Mauthausen kaj ties subkoncentrejoj grandaj grupoj de [[Hispana Respubliko|hispanaj respublikanoj]]. Plimulte temis pri la eksaj respublikanaj soldatoj aŭ aktivistoj, fuĝintaj el [[Francio]] post la venko de [[Francisco Franco]] en la [[Hispana Enlanda Milito]], kaj militkaptitaj far de la germana armeo en la jaro 1940 dum [[batalo je Francio|franca malvenko]] aŭ transdonitaj al germanoj far de reprezentantoj de [[Francio de Vichy|vichisma reĝimo]]. La plej granda el tiuj ĉi grupoj venis ĝis Gusen en januaro de 1941<ref name="Wnuk">{{pl}} {{cite book | author =Włodzimierz Wnuk | title =Byłem z wami (I Were With You) | year =1972 | pages =100–105 | chapter =Z Hiszpanami w jednym szeregu (Kun hispanoj en unu vico) | publisher =[[PAX]] | location =Warsawa }}</ref>. Komence de la jaro [[1941]] preskaŭ ĉiuj poloj kaj hispanoj, krom malgrandaj grupoj de specialistoj laborantaj en la ŝtonminejo, estis transŝovigitaj el Mauthausen ĝis Gusen<ref name="Grzesiuk">{{pl}} {{cite book | author =[[Stanisław Grzesiuk]] | title =Pięć lat kacetu (Kvin jaroj en KZ) | year =1985 | pages =392 | publisher =Książka i Wiedza | location =Varsovio | id =ISBN 830511108383-05-11108-3 }}</ref>. La tendaroj komencis post la komenco de [[operaco Barbaroso|soveta-germana milito]] en la jaro [[1941]] akcepti grandan kvanton de [[Sovetunio|sovetaj]] [[militkaptito]]j. Plimulto da ili estis lokigita en barakoj apartigitaj de la resto de tendaro. La unuaj grupoj destinitaj por novaj gaskameroj, konstruitaj komence de la jaro [[1942]], konsistis ĉefe el la sovetaj militkaptitoj. En la jaro [[1944]] estis alveturigita en la tendaron granda grupo de [[Hungario|hungaraj]] kaj [[Nederlando|nederlandaj]] [[judoj]]<ref name="Hungarian Jews">Komune proksimume 8&nbsp;000 homoj</ref>. Simile kiel okaze de pluaj grandaj grupoj de arestitoj lokigitaj en Mauthausen-Gusen plimulto da ili mortis pro sekvoj de penega laboro, malbonaj kondiĉoj aŭ post ĵetigo el muro de la mauthausena ŝtonminejo, kromnomata de inspektistoj de [[SS (organizaĵo)|SS]] kaj [[kapulo]]j kiel ''paraŝutista muro''. La inspektistoj markis tiujn ĉi arestitojn kiel ''[[paraŝutisto]]j sen paraŝuto''.

Iom post iom, Aŭŝvico preskaŭ ĉesis akcepti novajn arestitojn kaj plimulto estis alidirektata anstataŭ tio ĝis Mauthausen. Lastan grupon - proksimume 10&nbsp;000 arestitoj - ili evakuis en lasta ondo en [[januaro]] de [[1945]], nur kelke da semajnoj antaŭ la soveta okupo de la komplekso Aŭŝvico-Birkenau<ref name="KARTA">{{pl}} {{cite web | author=Piotr Filipkowski | title=Auschwitz w drodze do Matchausen (Aŭŝvico sur vojo ĝis Mauthausen) | year=2005 | work=Europe According to Auschwitz | url=http://www.reporter.edu.pl/europa_wg_auschwitz/kronika_reportaz/konferencja_historia_mowiona_a_kronika_reportaz/auschwitz_w_drodze_do_matchausen | accessdate=11-a de aprilo 2006}}</ref>. Estis inter ili ankaŭ granda grupo de civiluloj arestita far de germanoj post malsukcesa [[ribelo de Varsovio]]<ref name="Kirchmayer">{{pl}} {{cite book | author =[[Jerzy Kirchmayer]] | title =Powstanie warszawskie (Varsovia ribelo)| year =1978 | pages =576 | publisher =Książka i Wiedza | location =Varšava| id =ISBN 830511080X83-05-11080-X }}</ref>, sed el kiuj supervivis la liberigon malpli ol 500<ref name="Dobosiewicz-evacuation">Stanisław Dobosiewicz, op.cit., pp. 365–367</ref>. Komune venis en la komplekson el aliaj koncentrejoj en lastaj monatoj preskaŭ 23&nbsp;364 arestitoj<ref name="Dobosiewicz-evacuation"/>. Sed multe pli da ili mortis dum [[marŝo de morto]] pro sekvoj de la plena elĉeriĝo aŭ en fervojaj vagonoj, kie ili estis tenitaj kelke da tagoj antaŭ ilia alveno sen sufiĉo da [[manĝaĵo]]j kaj [[trinkaĵo]]j dum temperaturoj sub punkto de frosto. La transportoj de arestitoj estis konsiderataj kiel malpli signifaj ol aliaj gravaj servoj.

Kvankam la komplekso Mauthausen-Gusen estis labortendaro por viroj, kun la unua virina transporto el [[Aŭŝvico]] en septembro de 1944 estis malfermita en Mauthausen ankaŭ tendaro por virinoj. Pluaj virinoj kaj infanoj venis ĝis Mauthausen el [[Ravensbrück]], [[Bergen Belsen]], [[Gross Rosen]] kaj [[Buchenwald]]. Komune kun ili venis ankaŭ virinaj gardistinoj - pri dudek estas konate, ke ili deĵoris en Mauthausena tendaro, sesdek en la tuta komplekso de la tendaro, en subkoncetrejoj [[Hirtenberg]], [[Lenzing]] (ĉefa virina subkoncentrejo en Aŭstrio) kaj [[St. Lambrecht]]. Ĉefaj gardistinoj en Mauthausen estis unue [[Margarete Freinberger]] kaj poste [[Jane Bernigau]]. Preskaŭ ĉiuj gardistinoj deĵorantaj en Mauthausen estis rekrutigitaj en aŭstriaj urboj inter septembro kaj novembro de [[1944]]. Komence de aprilo de [[1945]] venis almenaŭ pluaj 2&nbsp;500 virinaj arestitinoj el virinaj subkoncentrejoj en [[Amstetten]], [[St. Lambrecht]], [[Hirtenberg]] kaj subkoncentrejo en [[Freiberg Saxony]] de [[koncentrejo Flossenbürg]]. Oni parolas, ke en Mauthausena koncentrejo deĵoris ankaŭ [[Hildegard Lächert]]<ref name="Brown">{{en}} {{cite book | author =[[Daniel Patrick Brown]] | title =The Camp Women: The Female Aŭiliaries Who Assisted the SS in Running the Nazi Concentration Camp System | year =2002 | publisher =Schiffer Publishing | id =ISBN 07643144400-7643-1444-0 | pages =288}}</ref>.

Alirebla statistiko pri mauthausenaj arestitoj<ref name="Friedlander">{{en}} {{cite book | author =diversaj aŭtoroj | coauthors =[[Henry Friedlander]] | title =Human Responses to the Holocaust Perpetrators and Victims, Bystanders and Resisters | year =1981 | editor =Michael D. Ryan | pages =33–69 | chapter =The Nazi Concentration Camps | publisher =Edwin Mellen Press | location =Lewiston, New York | id =ISBN 08894690160-88946-901-6 }} citita en {{cite web | author=Sybil Milton | title=Non-Jewish Children in the Camps | publisher=[[Simon Wiesenthal]] Center | year=1997 | work=Annual 5 Chapter 2 | url=http://motlc.wiesenthal.com/site/pp.asp?c=gvKVLcMVIuG&b=395115#17 | accessdate=10-a de aprilo 2006}}</ref> el printempo de 1943 indikas 2&nbsp;400 arestitojn pli junaj ol 20 jaroj, kio estis 12,8 % el la suma nombro de 18&nbsp;655. Ĝis fino de marto de 1945 la nombro plialtiĝis al 15&nbsp;048, kio estis 19,1 % el la suma nombro de 78&nbsp;547 arestitoj. La nombro de neplenkreskuloj dum tiu ĉi tempa intervalo plialtiĝis 6,2 oble, dume la nombro de plenkreskaj arestitoj ekkreskis en la sama tempo nur kvaroble. Tiuj ĉi numeroj repuŝis kun daŭrigo de la milito plialtigita nombro de pola, ĉeĥa, rusa kaj balkana junularoj devigite laborantaj<ref name="Myczkowski">{{pl}} {{cite book | author =Adam Myczkowski | title =Poprzez Dachau do Mauthausen-Gusen (Tra Dachau ĝis Mauthausen-Gusen) | year =1947? | pages =31 | publisher =Księgarnia Stefana Kamińskiego | location =Krakovo }}</ref>. Senpere liberigonte la statistiko notas la jenan konsiston de la junululoj<ref name="Friedlander"/>: 5&nbsp;809 eksterlandaj civilaj laboristoj, 5&nbsp;055 politikaj arestitoj, 3&nbsp;654 judoj kaj 330 rusaj militkaptitoj. Estis ĉi tie ankaŭ 23 [[ciganoj|ciganaj]] infanoj, 20 la t.n. "kontraŭsociaj elementoj", 6 hispanoj kaj 3 atestantoj de Jehovo.

Kvankam Mauthausen-Gusen ne estis unusola koncentrejo, kie germanoj realigis ilian [[ekstermo per laboro]] ({{fremdlingve|de|''Vernichtung durch Arbeit''}}), la tendaro apartenis inter la plej brutalaj kaj la plej severaj. La kondiĉoj en la tendaro estis konsiderataj kiel escepte neelteneblaj, eĉ ankaŭ por koncentrejo<ref name="HolocaustMuseum">{{en}} {{cite web | author=Simon Wiesenthal Center | title=Selected Holocaust Glossary: Terms, Places and Personalities | publisher=Florida Holocaust Museum | work=Florida Holocaust Museum webpage | url=http://www.flholocaustmuseum.org/frameworks/glossary.htm | accessdate=12. apríl 2006}}</ref><ref name="Bloxham">{{en}} {{cite book | author =[[Donald Bloxham]] | title =Genocide on Trial: War Crimes Trials and the Formation of Holocaust History and Memory | pages =210 | publisher =Oxford University Press | location =Oxford | id =ISBN 01992590460-19-925904-6 | url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0199259046&id=ab4ZL8h5dFMC&pg=PA210&lpg=PA210&dq=extermination+through+labour&vq=Mauthausen&sig=horhgVquFxTIFvA02FbZGzzi4x0 }}</ref><ref name="Burleigh">{{en}} {{cite book | author =[[Michael Burleigh]] | title =Ethics and Extermination: Reflections on Nazi Genocide | year =1997 | pages =210–211 | publisher =Cambridge University Press | location =Cambridge | id =ISBN 05215881620-521-58816-2 | url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0521588162&id=y-tbb8Yx3ooC&pg=RA1-PA211&lpg=RA1-PA211&dq=extermination+through+labour&vq=Mauthausen&sig=FF-Nujc2T9wvayl-lFdQ8hWaJPU }}</ref>. La arestitoj ne suferis sole pro subnutrado, troloĝigitaj barakoj, senĉesa torturado kaj batado far de gardistoj kaj kapuloj<ref name="Grzesiuk"/>, sed ankaŭ pro escepte penega laboro<ref name="Abzug"/>. Se en Mauthausen estis tro arestitoj por tio, por ke ili laboru samtempe en la ŝtonminejo, al multaj ili donis laboron en metiejo aŭ alian penegan permanan laboron. La laboro en la ŝtonminejo estis donita al tiuj malfeliĉuloj, kiuj ial kulpiĝis. La kaŭzoj por ilia sendo al "rolo je puno" estis sensignifaj kaj ili ensumigis "krimojn" kiel ekzemple neeksalutado al preteriranta germano.

La laboro en la ŝtonminejo - ofte en neelteneblaj varmegoj aŭ dum frostoj preskaŭ -30&nbsp;°C<ref name="Grzesiuk"/> - gvidis al escepte alta mortofteco<ref name="Mortality">. Por la jaro 1941 ofte estas indikata, ke la mortofteco atingis 58 %; por komparo, en la sama tempo la mortofteco en Dachau estis 36 % kaj en Buchenwald 19 %. Dobosiewicz, kiu faris la plej ampleksan studadon, komparis diversajn faktorojn: liaj taksoj baziĝas je nombro de arestitoj, kiuj estis alveturigitaj kaj mortigitaj dum la jaro.</ref><ref name="Burleigh"/>. Aldonaĵoj de manĝaĵo estis limigitaj kaj mezproksima arestito pezis en la periodo [[1940]]-[[1942]] proksimume 40 [[kilogramo]]jn<ref name="Pike">{{en}} {{cite book | author =[[David Wingeate Pike]] | title =Spaniards in the Holocaust | year =2000 | pages =97 | publisher =Routledge | location =Londono | id =ISBN 04152278010-415-22780-1 | url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0415227801&id=-9uRoGlfSM8C&dq=Mauthausen-Gusen&lpg=PA95&pg=PA97&sig=C9TJL0A0o9nDqtl8-p_WxWgC128 }}</ref>. Oni taksas, ke mezproksima energetika valoro de la aldonaĵoj de manĝaĵo malaltiĝis el 1&nbsp;750 [[kalorio]]j por unu tago dum la jaroj [[1940]] ĝis [[1942]] al 1&nbsp;150 ĝis 1&nbsp;460 en plua periodo. En la jaro [[1945]] la energetika valoro de la aldonaĵoj plu malaltiĝis kaj ĝi ne superis 600 ĝis 1&nbsp;000 kalorioj ĉiutage; tio estas malpli ol triono de bezonata energio bezonata por mezproksima laboristo laboranta en [[peza industrio]]<ref name="Dobosiewicz_W_obronie"/>. Tio gvidia al [[muzulmano|muzulmanigo]] kaj malsatigo de miloj da arestitoj.

Ŝtonminejo Mauthausen estis ankaŭ hejmo de nefame konataj "[[ŝtono]]j de [[morto]]". Ili devigis ĉi tie la arestitojn en vico unu post la alia supren sur 186 ŝtupoj, por ke ili transportu vulgare hakitajn blokojn de ŝtonoj, kiuj ofte pezis preskaŭ 50 [[kilogramo|kg]]. Multaj elĉerpintaj arestitoj detruiĝis kaj falis sur aliaj arestitoj irantaj malantaŭ ili, kreante teruran [[domeno (ludo)|domenan efekton]]; la unua arestito falanta sur pluan kaj tiel plu ĝis tute malsupren<ref name="Weissman">{{en}} {{cite book | author =[[Gary Weissman]] | title =Fantasies of Witnessing: Postwar Efforts to Experience the Holocaust | year =2004 | pages =2–3 | publisher =[[Cornell University]] Press | id =ISBN 08014425320-8014-4253-2| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0801442532&id=kXO9wXvYuAQC&dq=Mauthausen&lpg=PA1&pg=PA3&sig=Mmr8_dvGaJIJqrcQJ6j2DJfcyEo }}</ref>.

* Batmortigo (fare de anoj de SS aŭ fare de kapuloj);

* Glaciaj duŝoj - proksimume 3&nbsp;000 da arestitoj mortis sekve de [[hipotermio]] post tio, kiam ili estis devigitaj duŝi sin per glacie malvarmega akvo kaj lasitaj ekstere ĉe malaltaj temperaturoj <ref name="Oskarżamy">{{pl}} {{cite book | author =various authors | coauthors =Włodzimierz Wnuk | title =Oskarżamy! Materiały do historii obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen (Ni kulpigas! Materialoj el la historio de koncentrejo Mauthausen-Gusen) | year =1961 | pages =20–22 | chapter =Śmiertelne kąpiele (Mortaj banoj) | publisher =Klub Mauthausen-Gusen ZBoWiD | location =Katowice }}</ref>.

* Amasekzekutoj per pafo

* Kuracistaj eksperimentoj

** [[Aribert Heim]], kromnomata de la arestitoj [[Doktoro morto]], pasigis en la tendaro 7 semajnojn, dum kiuj li faris siajn eksperimentojn<ref name="Guardian">{{en}} {{cite journal | author = Dale Fuchs | year = 2005 | month = 10 | title = Nazi war criminal escapes Costa Brava police search | journal = Guardian | issue = [[17. október]] [[2005]] | url = http://www.guardian.co.uk/secondworldwar/story/0,14058,1593885,00.html | accessdate = 10. apríl 2006}}</ref>

** Alia la t.n. "sciencisto", kiu faris eksperimentojn sur la arestitoj, estis [[Karl Gross]], kiu por testi de sia eksperimenta vakcino intence kontaĝis centojn da arestitoj per [[ĥolero]] kaj [[tifo]]. Sekve de tiuj eksperimentoj estis mortigitaj inter la [[5-a de februaro]] [[1942]] kaj duono de aprilo de 1944 pli ol 1500 arestitoj<ref name="Holocaust_Museum">{{en}} {{cite web | title=Mauthausen | publisher=[[United States Holocaust Memorial Museum]] | work=Holocaust Encyclopedia | url=http://www.ushmm.org/wlc/en/ | accessdate=10-a de aprilo 2006}}</ref>

* [[Pendumo|Pendumigo]]

* Malsatigo

* Injektoj de [[fenolo]]. (Grupo da 2&nbsp;000 arestitoj, kiuj postulis je transŝovo en sanatorion, estis proklamita kiel anime malsana kaj ĝi estis mortigita enkadre de agado H-13 fare de D-ro Ramsauer)<ref name="Oskarżamy"/>

* Dronigo en grandaj bareloj kun akvo (Gusen II)<ref name="W_obronie2">Stanisław Dobosiewicz, ''W obronie…'', op.cit. p.12</ref><ref name="Grzesiuk_drowning">Stanisław Grzesiuk rememoras, ke en la jaroj 1941 kaj 1942, ĉiuj kapuloj respondecaj pri ia bloko en Gusen devis dronigi du arestitojn ĉiutage.</ref>

* Batigo al morto aŭ malsatigo en blokhaŭsoj<ref name="Maida">{{en}} {{cite web | author=Bruno Maida | title=The gas chamber of Mauthausen - History and testimonies of the Italian deportees; A Brief history of the camp | publisher=Fondazione Memoria della Deportazione | year= | work=National Association of Italian political deportees in the Nazi concentration camps | url=http://www.deportati.it/english_mauthausen_maida.html | accessdate= }}</ref>

* Ĵetigo de la arestitoj sur [[pikdrato]] sub tensio 380 [[Volto|V]]<ref name="Maida"/>

* Aldevigo de arestitoj iri malantaŭ la limojn de tendaro kaj poste ilia pafmortigo sub preteksto de provo je fuĝo<ref name="Schmidt">{{en}} {{cite book | author =James Schmidt | coauthors = | title ="Not These Sounds": Beethoven at Mauthausen| year =2005 | editor = | pages =146–148 | chapter = | chapterurl = | publisher =Boston University | location =Boston | id = | url =http://people.bu.edu/jschmidt/Mauthausen.pdf | format =pdf | accessdate =16-a de majo 2006}}</ref>

Estas neeble precize destini precizajn nombrojn de mortintoj en la komplekso Mauthausen-Gusen, ĉar plimulto de la tendaraj registroj kaj pruvoj estis neniigita far de germanoj kaj al la nove alvojaĝintaj arestitoj estis alvicigitaj numeroj de la jam mortigita arestito<ref name="Abzug"/>. La situacio estas ankoraŭ pli komplika, ĉar kelkajn arestitojn el Gusen ili mortigis en Mauthausen kaj almenaŭ 3&nbsp;423 el ili ili sendis en Hartheiman kastelon malproksima 40,7 km. Ankaŭ sen mencio de la precizaj nombroj ili mortigis pluajn kelkajn centojn en vetureblaj gaskameroj<ref name="Dobosiewicz-Zamordowani">Stanisław Dobosiewicz, op.cit., pp.418-426</ref>. SS fuĝonte el la tendaro la [[4-an de majo]] [[1945]] klopodis neniigi la pruvojn, allasante identigon de nur proksimume 40&nbsp;000 da viktimoj. Dum la unuaj tagoj la polaj arestitoj, anoj de la mallibereja organizaĵo de rezistmovado, liberigis ĉefan tendaroficejon; spite al deziro de la ceteraj arestitoj, kiuj volis bruligi ĝin<ref name="Dobosiewicz-Samoobrona">{{pl}} {{cite book | author =Stanisław Dobosiewicz | title =Mauthausen/Gusen; Samoobrona i konspiracja (Mauthausen/Gusen: Memdefendo kaj konspiro) | year =1980 | pages =486 | publisher =Wydawnictwa MON | location =Varsovio | id =ISBN 831106497083-11-06497-0 }}</ref>.

# registroj de [[Józef Żmij]], unu el la savitoj, kiu labortis en la tendaroficejo de Gusen I. Liaj registroj eliras el la propramane faritaj kopiaĵoj de jaraj sciigoj el periodo [[1940]] ĝis [[1944]] kaj tagaj sciigoj de komandantaro en periodo inter la [[1-a de januaro]] [[1945]] ĝis la liberigo;

# devena kartoteko de la mortintoj por gusenaj subkoncentrejoj, kiujn tenas [[Internacia Ruĝa Kruco]];

# personaj notoj de [[Stanisław Nogaj]], alia arestito, kiu labortis en la gusen oficejo;

# kartoteko de mortoj farita fare de ĉefkuracisto de SS de mauthausena ĉefoficejo por subkoncentrejoj de Gusen (similaj registroj por mauthausenaj subkoncentrejoj estis neniigitaj).

Diversaj historiistoj indikas sumajn perdojn je vivoj en kvar ĉefaj tendaroj (Mauthausen, Gusen I, Gusen II kaj Gusen III) inter 55&nbsp;000<ref name="Abzug"/> kaj 60&nbsp;000<ref name="Gilbert">{{en}} {{cite book | author =[[Martin Gilbert]] | title =The Holocaust : A History of the Jews of Europe During the Second World War | year =1987 | pages =976 | publisher =Owl Books | id =ISBN 08050034870-8050-0348-7 }} Laŭ Martin Gilbert mortis en Mauthausen kaj ties subkoncentrejoj en la unuaj kvar monatoj de 1945 proskimume 30&nbsp;000 da arestitoj. Plu li indikas, ke tio estis eble duono el la sumaj perdoj je vivoj dum la tuta daŭro de la tendaro</ref>. En la unuaj monatoj post la liberigo mortis en usonaj kampaj malsanulejoj pluaj 1&nbsp;042 arestitoj<ref name="Wlazłowski-numbers">Zbigniew Wlazłowski, op.cit., pp. 175–176</ref>.

== Eksteraj ligoj ==

[[kategorioKategorio:Naziaj koncentrejoj|Mauthausen-Gusen]]

[[eu:Mauthausen-GusengoGusenetako kontzentrazio esparrua]]