Pseŭdo-Dionizio la Areopagano: Malsamoj inter versioj

'''Dionizo la Areopagano''' estis [[filozofo]] kaj [[teologo]] de la kristana medio en la jarcento 5a aŭ 6a, nacie bizanca, de kiu tamen ne estas konata la naskiĝloko kaj mortloko. Ĉar li sub siaj verkoj sin signis kiel Areopagano aludigante certe al la samnoma personulo de la Apostolaj Agoj (17,32-34, <ref>kie la personulo estas esperantigita per ''Dionisio''</ref>) kaj ĉar la admirantoj, eble ne tre frue, sin konsciigis pri la nevera aŭtoreco, oni lin ekdifinis Pseŭdo-Dionizo la Areopagano.

La kazo de la Peŭdo-Dionizo eble povas konsideriĝi kiel la plej fekunda kaj influa literatura falsaĵo de la historio de la okcidenta filozofia pensado. Sub la nomo de la disĉiplo de Sankta Paŭlo kaj unua episkopo de [[Ateno]], konvertiĝinta al [[kristanismo]] post la aŭskultado de [[Paŭlo]] parolanta ĉe la atena Areopago, kaŝiĝis anonima aŭtoro, vivinta eble en la [[Sirio]] de la Kvina[[5a jarcento]], eble ekleziulo, eble [[episkopo]], eble nur pastro. La korpuso de la verkoj aŭtoritaj de tiu mistera verkisto (kvar traktadoj kaj ero de dek leteroj) prezentas karakterizojn doktrinajn kaj terminologiajn kiuj malfacile povus datiĝi je la unua fazo de la apostola predikado, ĉar ĝi montras spurojn de postaj hereziecaj disputoj kaj iun terminologian kaj konceptan apudecon al la lasta novplatonisma spekulativado, tiom ke oni hipotezis rektan influon sur Pseŭdo-Dionizon de atena filozofo [[Proklo]].

Preter la problemo pri la origino de tiu teksta korpuso, kio determinis ĝian sukceson fontas sendube el la trealta spekulativada nivelo de ĝia doktrina enhavo, kiu establis sisteman fundamenton kaj riĉigon de la teologia spekulativado disvolviĝinta ĝis la kvina5a jarcento sine de la tradicio de la Eklezio.

Ene eĉ de siaj skriboj, la aŭtoro sin prezentas kiel la anuajarcentaunuajarcenta atena “Dionisio, membro de la Areopago”, menciita en la Agoj de la Apostoloj”. Li postulas apostolan fidindecon pro tio ke li sin proklamas ĉeestinto de la parolado kiun Sankta Paŭlo prelegis ĉe Areopago kaj konkludiĝinta inter la mokoj de atenanoj. Li, kontraŭe, konvertiĝintus kaj poste estiĝintus episkopo de Ateno.

Laŭlonge de tuta [[mezepoko]] kaj ĝis la [[Renesanco]] la atribuado al la atena Dionisio neniam estis juĝita necerta. La unuaj obĵetoj estis ekscititaj de la filozofo kaj filologo [[Lorenzo Valla]] en la unua duono de la [[15a jarcento]], sed plena akcepto pri tiu kritiko solidiĝis nur en la [[19a jarcento]]: ĉar la enhavo de tiuj skriboj ne povas sin forigi el la novplatonisma filozofio de Proklo kaj ties disĉiploj kaj postepokaj herezaj konceptoj.

La pensado kiu emerĝas el la verkoj montras grandajn influojn [[novplatonismo|novplatonaj]], specife el tiuj de la filozofo Proklo (en teksto oni citas ''[[Ieroteo]]''/n) [[<ref>http://www.apostoliki-diakonia.gr/byzantine_music/it/ymnografoi/ymnografoi.asp?main=melodoi_sort.asp&page=101]]</ref>, kie ankaŭ notindas malabunda uzo de la terminologio de la «dogmatiko» de [[kristanismo]]). Rimarkindaj ankaŭ la influoj de la teologio de [[Kapadokio|kapadokaj patroj]], aparte de [[Gregorio de Nyssa]]. Pro tio oni opiniis ke la aŭtoro povus esti novplatonisto kiu, konvertiĝinta al kristanismo, celas trovi renkontrigajnrenkontigajn punktojn de la du religioj aŭ, alikaze, kristano kiu sin adresas, miscele, al filozofia publiko [[paganismo|pagana]], elingigante aŭtoritatecon en la falsa atribuaĵo al kristana Dionisio, jam areapagana.

Homo kapablas koni la dian principon, kaj al ĝi supreniri, tra/per du vojoj. La unua difiniĝas [[teologio aserta]] aŭ katafatika (el la greka καταϕατικός - aserta der. di κατάϕημι aserti), ĉar al Dio, estante kaŭzo de ĉiuj estaĵoj, prave eblas referenci ĉiun atributon de ĉiu unuopra estaĵo. La dua vojo, pli taŭga ol la unua, vortiĝas per [[Negativa teologio|negativa teologio]] aŭ apofata apoϕατικός - neaserta), tra/per kiu Dio, transcendanta ĉiun mondan aĵaron, povas esti komprenata nur per depreno, neante unu post la alia ĉiujn eblajn atributojn, eĉ tiujn pretende specifantajn liajn "[[dieco]]n", "[[esto]]n" aŭ "[[bono]]n". Negativa teologio kulminas perlaper la silento. La vera scio pri Dio, tamen, realiĝas preter kaj la aserta kaj la negativa teologio, ambaŭ transcendante en mistika elano en kiu la menso nuligas ĉiun distingon inter objekto kaj subjekto, inter pensanto kaj pensito: «Se iu, vidinte Dion, komprenis kion li vidis, li ne vidis Dion, sed ion de liaj verkoj ekzistantajn kaj koneblajn».

Laŭ Psudo-Dionizo, la belo trovas sian ekstaregan esprimon en la originalaj ideoj apartenantaj al [[Nous]], <ref>(Kosma Intelekto por stoikuloj, Dia inelekto = Dia filo =Verbo, por kristanoj)</ref> la dua hipostazo, kiuj estas dispecigitaj en la materio en senfina multobleco. Arto, kiu laŭ PaltonoPlatono devas admire deĵori la veron, havas la taskon surfacigi la veron el la aĵoj, el malantaŭo de ilia materio ŝajneco, kaj, por tion atingi, devas strebi al la transcenda realo.

Centra en tiu tasko ne estas alta sentebleco de artisto kiu kapablas kapti el la realo tion kio preteratentiĝas ĉe komunaj personoj, sed lia inteligento, la unika kapabliĝinto travidi la ideojn en la materiaj entaĵojestaĵoj.

Artisto ne povas vidi kaj «prediki» la «UNU», sed povas starti el la du Hipostazo kiu estas la «Nous», obeante amplekson de kanonoj kiuj certe respegulas la fundamentalojnfundamentojn de tiu realo.

* Psedo-Dionizo esrasestas citata en ''[[La nomo de la rozo]]'' ĉe la protagonisto [[Vilhelmo el Baskerville]], kiu ŝatas kaj ŝatigas la ridon dum disputado inter saĝuloj.<ref>[[Umberto Eco]], ''Il nome della rosa''.</ref>

*Dionysius_Aeropagita.html Opera Omnia el [[Migne]] ([[http://it.wikipedia.org/wiki/Jacques_Paul_Migne]], grecagreka patrologio, kun analizaj indeksoj.

*Moreno Morani, ''I nomi divini, con testo greco a fronte'', Edizioni Studio Domenicano, Roma, 2010.

*''Enciclopedia filosofica'', Centro Studi Filosofici di Gallarate, Lucarini, vol. II.

[[Kategorio:Kristana Literaturo]]
[[Kategorio:Filozofio]]
[[Kategorio:Patristiko]]
[[Kategorio:Teologio]]