Kiel registrite je 10:30, 2 okt. 2010 redakti BotMultichill (diskuto \| kontribuoj) 32 195 redaktoj e roboto modifo de: la:Viccingi ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 21:04, 16 okt. 2010 redakti malfari Xqbot (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 151 716 redaktoj e roboto aldono de: tt:Викинглар; cosmetic changes Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 5: La vikingoj inter [[800]] kaj [[1050]] (la vikinga erao) koloniigis, atakis, komercis ĉe la mar- kaj riverbordoj, insuloj de [[Eŭropo]]. Ili eĉ vagadis ĝis la nord-orienta bordo de [[Nord-Ameriko]]. Ili nomis sin "norðmaðr" (plurale: "norðmenn"), tio estas '''nordulo''', homo el la nordo). La vortoj ''varjagoj'' aŭ ''[[varengo~~\|varengoj~~]]j'' (ambaŭ evitindaj vortoj en Esperanto) iam estis uzataj por vikingoj aŭ skandinavoj en orienta Eŭropo. La vorto "vikingo" tute bone taŭgas ankaŭ por skandinavoj en orienta Eŭropo, ĉar la diferenco inter la diversaj terminoj entute ne estas klara. [[Normanoj\|Normanaj]] estas termino por skandinavoj, okupantaj Normandujon en la vikinga epoko. Komence de la [[mezepoko]] vikingoj estis konsiderataj firabistoj pro la perforto de siaj atakoj. Sed ili estis ankaŭ grandaj maristoj, negocistoj kaj militistoj, kiuj atingis kaj konkeris la [[Ferooj~~\|Feroojn~~]]n, [[Islando~~\|Islandon~~]]n, [[Gronlando~~\|Gronlandon~~]]n, [[Vinlando~~\|Vinlandon~~]]n kaj eĉ la Orienton. Ili fondis novajn ŝtatojn en [[Normandujo]], [[Sicilio]] kaj [[Rusujo]].<ref>[[Kristjan Toomaspoeg]], [http://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/la_principaute_de_novgorod_et_alexandre_nevski.asp La principauté de Novgorod et Alexandre Nevski], ''Clio.fr''</ref>. La vikinga epoko finiĝis, kiam Skandinavujo establiĝis centraligan monarkion kaj konvertiĝis al [[kristanismo]]. == Geografia deveno kaj disvastiĝo == [[~~dosiero~~Dosiero:Viking_Expansion.svg\|eta\|left\|Disvastiĝo de la vikingoj en la 8-a kaj [[9-a jarcento~~\|9-a jarcentoj~~]]j]] Laŭdire la geografia deveno de la vikingoj kondiĉis ilian disvastiĝdirekton. La [[varengo~~\|varengoj~~]]j (svedoj) sin direktus orienten ĉirkaŭ la [[Balta Maro\|Baltan Maron]] kaj al [[Rusujo]]. La novregoj koncentrus siajn atakojn sur la [[Britaj Insuloj\|Britajn Insulojn]], dum la danoj atingis la ĉirkaŭaĵojn de la [[Norda Maro]], la [[Maniko~~\|Manikon~~]]n kaj la atlantikajn marbordojn de [[Gaŭloj\|Gaŭlujo]]<ref>[[Michel Balard]], [[Jean-Philippe Genet]], [[Michel Rouche]], ''Le Moyen Âge en Occident'', Hachette supérieur, 1997, p. 82</ref>. Tamen oni neniel tro strikte sektorigu tion. En vikingaj bandoj miksiĝis ofte danoj kaj norvegoj<ref>[[Rollon]], la fondinto de Normandujo, ekzemple estintus norvego estranta danan trupon. [[Lucien Musset]], « Naissance de la Normandie (Naskiĝo de Normandujo)», [[Michel de Boüard]] (dir.), ''Histoire de la Normandie (Historio de Normandujo)'', Privat, 1970, p. 102.</ref> kaj iuj regionoj kiel [[Irlando]] aŭ [[Anglujo]] disputiĝas inter la du popoloj<ref>En 851, la danoj atingis la marbordojn de Irlando kaj konkeris [[Dublin]], sed du norvegaj princoj forpelis ilin baldaŭ poste. [[Élisabeth Deniaŭ]], [[Claude Lorren]], [[Pierre Bauduin]], [[Thomas Jarry]], ''La Normandie avant les Normands, de la conquête romaine à l'arrivée des Vikings (Normandujo antaŭ la normandoj, de la romia konkero ĝis la alveno de la vikingoj)'', Ouest-France, Rennes, p. 377</ref>. === Orienten, la varegoj === La vikingoj devenaj de la nuntempa [[Svedujo]], nomataj [[varego]]j, etendis sian regadon al la oriento de la [[Balta Maro]]. Sin vivtenante per piratado, rabado, sin ofertante kiel militistoj, ili navigaciis kun siaj [[drakŝipo~~\|drakŝipoj~~]]j la maron kaj la riverojn de [[Rusujo]] kaj [[Ukrainio\|Ukrainujo]], celante [[Konstantinopolo~~\|Konstantinopolon~~]]n. Iuj varegoj sukcesis malsuprenirinte sur la [[Dnepro]] kaj traŝipinte la [[Nigra Maro\|Nigran Maron]]. En [[838]] ili prezentiĝis antaŭ la ĉefurbo de la [[Bizanca imperio]]. Poste la imperiestro dungis ilin por starigi personan gvardistaron. Aliaj varegoj sekvis la [[Volgo~~\|Volgon~~]]n, navigaciis sur la [[kaspio\|Kaspa Maro]] kaj trairis [[Bagdad]] por atingi Konstantinopolon<ref>Régis Boyer, « Les Varègues, ces Vikings qui firent la Russie ? (La varegoj, ĉu vikingoj kiuj faris Rusujon?)» sur [http://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/les_varegues_ces_vikings_qui_firent_la_russie_.asp Clio.fr]</ref>. En la 1040-aj jaroj varega ekspedicio estrita de [[Ingvar]] atingis mem [[Afganujo~~\|Afganujon~~]]n. La svedoj alvenis al la onta [[Rusujo]] invititaj de slavaj kaj finnaj triboj, nekapablaj regi sin. Ili starigis plurajn komercejojn kaj fondis ŝtaton ĉirkaŭ [[Novgorod]], poste duan ĉirkaŭ [[Kievo]]. La unuiĝo de tiuj du partoj estos la embrio de Rusujo, la lando de la rusoj, kiu estas la nomo, kiujn donis la tiamaj slavoj, grekoj kaj araboj al la vikingoj.<ref>Régis Boyer, ''opt. cit.''</ref> === Okcidenten, la danoj kaj norvegoj === La danoj organizis grandajn ekspediciojn, ofte sub la komando de reĝoj aŭ influriĉaj ĉefoj<ref>Jean Renaud, ''Les Vikings en France (La vikingoj en Francujo)'', Éditions Ouest-France, 2000, p. 9</ref>. Ili orientiĝas laŭ la marbordoj de la [[Norda Maro]], de la [[Maniko]] kaj de la [[Atlantika Oceano]]. Iliaj rabekspedicioj komenciĝis fine de la [[8-a jarcento]], sed plioftiĝis post la morto de [[Karolo la Granda]] en [[814]]. La skandinavoj profitis la tiaman malforton politikan. Aliaj kialoj de tiaj ekspedicioj estis verŝajne la prestiĝo de la konkerinto kaj enspezoj por internaj politikaj konfliktoj en Danujo. == Ĉiutaga vivo == === Vikinginoj === Linio 51: Antaŭ la ceremonio okazis la bano de la edzino kun la honoraj virinoj. Ŝi suprenlevis siajn harojn kaj fiksis ilin per rubando aŭ juvelo. Ŝi fiksis al sia zono la ŝlosilojn de la domo kaj de la kofro por iĝi la ''Húsfreyja'' (dommastrino). Ofero estis prezentita al [[Frigg]] (la [[Patrino Tero\|terdiino]]) por doni al la geedzoj bonfarton, fekundecon kaj pacon, kaj al [[Freyr]] dio de la feliĉo, de la plezuro kaj de la posedaĵoj. Ne ekzistis sacerdotoj ĉe la vikingoj, gvidis la eventon la klanestro kun la martelo de Thor (hammarsäng). Oni kaŝis martelon de Thor en la lito de la edzino. La bankedo (''brúđveizla'') okazis en komuna ĉambrego (''skáli''). Oni ĵuris, ke oni ne ofendiĝu pro la vortoj diritaj post kiam oni ebriiĝis. Oni tostis al la dioj kaj la prapatroj (''drekka minni'', trinki memore al). La sekvan matenon la edzo transdonis donacon al sia edzino (''morgingjöf'') <ref> Régis Boyer, « les vikings (La vikingoj)» de 800 - 1050 « la vie quotidienne (ĉiutaga vivo), édition Hachette Histoire. P. 15 ĝis 20. ISBN 2-01-235690-7</ref>. Linio 65: Malvera akuzo pri samseksemo estis krimo ekvivalenta al murdo.<ref>Neil Price, « Magie et mentalité dans la société Scandinave ancienne, magie et sexe», ''dans'' Régis Boyer, ''Les vikings, premiers Européens VIIIe-XIe siècle - Les nouvelles découvertes de l'archéologie'', Autrement, 2005, p.205</ref> === Teksaĵoj === Teksaĵoj estis faritaj hejme el la lano de ŝafoj. Oni nomis tiun ŝtofon ''vaðmál''. Ĝi vestis la tutan popolon, estis uzata por litotukoj, tapiŝoj, pakajoj, donacoj por reĝoj, interŝanĝaĵo kaj ĉefe por la veloj de la vikingaj ŝipoj. ''Sen troigo eblas diri, ke la vojaĝoj de la vikingoj eblus nur pro la veloj teksitaj de la virinoj.'' Linio 75: * [[Vikinga erao]] == Referencoj == {{Referencoj}} Linio 181: [[tl:Viking]] [[tr:Vikingler]] [[tt:Викинглар]] [[uk:Вікінги]] [[ur:وائى كنگ]]

Vikingoj: Malsamoj inter versioj