Kiel registrite je 09:46, 5 dec. 2010 redakti Forstbirdo (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 43 210 redaktoj Neniu resumo de redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 15:35, 5 dec. 2010 redakti malfari Forstbirdo (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 43 210 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Homo habilis.jpg\|thumb\|120px\|La Kvaternaro estas karakterizata de la apero de la [[Genro (biologio)\|genro]] ''[[Homo]]'', tie ĉi ''[[Homo habilis]]'']] La '''Kvaternaro''' estas la plej nuntempa el la tri epokoj de la [[Kenozoiko]] en la [[geologia temposkalo]] de la [[Internacia Komisiono pri Stratigrafio]]<ref name="ICS2009"/>. Ĝi sekvas la [[Terciaro]]n, superspanante 2 588 ± 0.005 milionoj da jaroj ĝis la estanteco. La Kvaternaro inkluzivas du geologiajn epokojn : la [[~~Pleistoceno~~Plejstoceno]]n kaj la [[Holoceno]]n. ==Superrigardo== ===Historio de [[scienca esploro]]=== La [[termino]] Kvaternaro ("kvara") estis proponita de la geologo Giovanni Arduino en [[1759]] por [[Aluvio\|aluviaj]] [[sedimento]]j en la [[Pado]]-[[valo]] en norda [[Italujo]]. Ĝi estas enkondukita de Jules Desnoyers en [[1829]] por sedimentoj de la [[Francujo\|franca]] [[Sejno]][[Akvokolekta areo\|baseno]] kiuj ŝajnis nete pli junaj ol terciaraj [[roko]]j. La Kvaternaro kovras la daŭron de [[glacialo]]j, klasifikitaj kiel ~~Pleistoceno~~Plejstoceno, kaj inkluzivas la nuntempan interglacialan epokon, la Holocenon. Tiu situigas la komencon de la Kvaternaro je la eko de glacialiĝo en la [[norda duonglobo]] proksimume antaŭ 2,6 milionoj da jaroj kaj inkluzivas partojn de kio kelkfoje estis klasifikita kiel la supran [[Plioceno]]n. Kutime kvaternaro-[[Stratigrafio (geologio)\|stratigrafoj]] pristudis regionajn subdividojn. Ekde la 1970-aj jaroj, la Internacia Komisiono pri Stratigrafio ( angla mallongigo : ICS ) klopodis de fari unuoblan geologian temposkalon kiu estis bazita sur referenca ''Tutmonda stratotipa punkto'' ( angla mallongigo : GSSP ), kiuj uzeblas internacie. La kvaternaraj subdividoj estis difinitaj surbaze de [[biostratigrafio]] anstataŭ paleoklimatologio. Tiu kondukis al problemo ke la proponita bazo de Pleistoceno estis je 1,805 milionoj da jaroj, lontempe post la komenco de la ĉefaj glacialoj en la norda duonglobo. La ICS proponis abolon de la nomo Kvaternaro, kiu ŝajnis neakceptebla por la [[Internacia Unio por Kvaternara Esploro]] ( angla mallongigo : INQUA). En 2009, oni decidis de konsideri la Kvatarnaron kiel pli junan epokon de la Kenozoiko kiu havas ĝian bazon je 2,588 milionoj da jaroj inkluzive la [[Gelasio]], kiu antaŭe estis konsiderata parton de la Neogeno kaj Plioceno <ref name="ICS2009">[http://www.quaternary.stratigraphy.org.uk/correlation/GSAchron09.jpg See the 2009 version of the ICS geologic time scale] {{en}} </ref>. ===La tero dum la Kvaternaro=== La 2,6 milionoj da jaroj reprezentas la tempon dum kiu rekoneblaj homoj ekzistis. Tra tiu mallonga epoko, la totala kvanto de [[kontinenta drivo]] estis malpli ol 100 km, kiu estas sufiĉe neatentinda por la [[paleontologio]]. Tamen, la geologia memorigaĵo estas pli detale konservita ol por pli fruaj epokoj, kaj estas plej rilatebla al nuntempaj mapoj. La ĉefaj geografiaj ŝanĝiĝoj dum tiu epoko inkluzivis la aperon de [[Bosporo]] kaj [[Sundo]] en glacialaj epokoj, kiuj respektive transformis la [[Nigra Maro\|Nigran Maran]] kaj la [[Balta Maro\|Baltan Maron]] en [[Nesala akvo\|nesalan akvon]], sekvite de ilian inundigon ( kaj reveno al sala akvo ) per la altiĝinta [[marnivelo]]; la periodan plenigadon de [[Manika Markolo]], konsistigante [[terponto]]n inter [[Britujo]] kaj la eŭropa kontinento; la periodan fermadon de [[Beringio]], formigante la terponton inter Azio kaj Nordameriko; kaj la periodan flusegon de [[Skablandoj]] de la amerika Nordokcidento per glaciala akvo. La [[Grandaj Lagoj (Nordameriko)\|Grandaj Lagoj]] kaj aliaj ĉefaj lagoj de [[Kanado]], kaj [[Hudsona Golfo]], ankaŭ estas ĵus la [[rezulto]]n de lasta [[ciklo]] , kaj estas portempaj. Konsiderante ĉiun alian [[glaciepoko]]n en la Kvaternaro, estis diferenca ŝablono de [[lago]]j kaj [[golfo]]. La [[klimato]] karakteriziĝis de periodaj glaciepokoj kun kontinentaj glaĉeroj moviĝante tiel fore de la [[poluso]]j kiel 40 gradoj de [[latitudo]]. [[Evoluismo\|Evoluis]] malmulte da ĉefaj novaj bestoj, verŝajne pro la geologie mallongdaŭra epoko. Estis ĉefa [[formorto]] de grandaj [[mamulo]]j en nordaj areoj je la fino de la Plejstoceno. Multaj formoj kiaj [[sabro]][[Dento\|dentaj]] [[kato]]j, [[mamuto]]j, [[mastodonto]]j, [[Giganta pratatuo\|gigantaj pratatuoj]], k.t.p. , formortis tutmonde. Aliaj, inkluzive [[ĉevalo]]j, [[kamelo]]j kaj [[gepardo]]j formortis en [[Nordameriko]]. ==Kvaternara glacialo== ===Lasta glacialo===

Kvaternaro: Malsamoj inter versioj