|
La '''dualodunombro''' (aŭ ''dualo'') estas gramatika subkategorio de la [[gramatika nombro]]. Kontraste al la [[singularoununombro]] kaj la nepreciza [[pluralomultenombro]] la dualodunombro signas duon de la priskribataj elementoj kun respondaj substantivaj, adjektivaj kaj foje ankaŭ verbaj formoj. Pliaj nekutimaj gramatikaj nombroj estas la [[trialotrinombro]] (por trio de la priskribataj elementoj) kaj [[paŭkalomalmultenombro]] (por "malgranda nombro da elementoj", do iurilate "malgranda pluralo").
== Apero ==
En la plej multaj lingvoj, kiuj konas dualondunombron, ĝi uziĝas precipe por nature paraj aĵoj, ekzemple por la paraj korperoj kiaj brakoj, kruroj, oreloj, okuloj, renoj ktp. aŭ ekzemple por ŝuoj, iloj kun du simetriaj partoj (tondilo aŭ tranĉiloj) aŭ geedzoj. Se la nombro de objektoj aŭ personoj kontraŭe nur hazarde estas du, ofte ozatas la normala [[pluralomultenombro]].
En la [[hindeŭropa lingvaro|hindeŭropaj lingvoj]] la dualojdunombroj pli poste je granda parto anstataŭiĝis per pluralojmultenombroj. Aliflanke en iuj situacioj ankaŭ originaj dualojdunombroj foje transprenis pluralajnmultenombrajn funkciojn. En la [[sanskrita lingvo]] la dualodunombro ankoraŭ estis plene evoluinta, en la [[antikva greka lingvo| antikva greka]] kaj en la [[gota lingvo]]j la dualodunombro ankoraŭ troveblis en restoj. Ankaŭ en la aliaj [[ĝermana lingvaro|ĝermanaj lingvoj]] ĝi ekzistis, pro sia komplekseco tamen pli kaj pli perdis je signifo. Diversaj dialektoj de la [[nordfrisa lingvo]] konservis dualajndunombrajn pronomojn en la unua kaj dua personoj (ekzemple ''wat'' por "ni ambaŭ" kaj ''jat'' por "vi ambaŭ"), la dialekto de la insulo [[Sylt]] (nomata ''Sölring'') ankaŭ en la tria persono) ĝis la unua duono de la 20-a jarcento.
Ankaŭ la plej multaj [[slava lingvaro|slavaj lingvoj]] historie havis dualondunombron, sed intertempe perdis ĝin, kun la escepto de la [[slovena lingvo|slovena]], [[makedona lingvo|makedona]] kaj [[soraba lingvo]]j, kiuj plu praktike uzas dualojndunombrojn.
En la nuntempaj [[kelta lingvaro|keltaj lingvoj]] ĝi ekzistas kiel "eĥo" en specialaj vortoj por paraj korperoj, kvankam alikaze post 2 (kiel post ĉiuj nombrovortoj) uziĝus la singularaununombra (!) formo. En la [[malnovirlanda lingvo]] la dualodunombro ankoraŭ estis pli forta, kaj eĉ influis la [[fleksio]]n de la substantivoj.
En multaj ekstereŭropaj lingvofamilioj la dualodunombro ankoraŭ ekzistas nuntempe. La plej multaj [[semida lingvaro|semidaj lingvoj]] havas ĝin, ekzemple la [[hebrea lingvo|hebrea]] (nur por paraj objektoj kiel okuloj aŭ oreloj) kaj la [[araba lingvo|araba]].
En la nordaj lingvoj de la [[irokeza lingvaro]] la dualodunombro restis vivanta formo.
En [[Esperanto]] oni povus konsideri dualodunombro la uzadon de vortoj kiel "ambaŭ", "geedzoj", ktp.
== Ekzemploj ==
{|
|- align="left"
! ununombro
! singularo
! dunombro
! dualo
! multenombro
! pluralo
|-
| ''korak'' („paŝo“ – [[genro (gramatiko)|masklevirsekse]])
| ''koraka''
| ''koraki''
|-
| ''lipa'' („tilio“ – [[genro (gramatiko)|feminineinsekse]])
| ''lipi''
| ''lipe''
=== [[Soraba lingvo|Sorabaj lingvoj]] ===
La Sorabaj finaĵoj estas tre similaj. Nur ĉe la masklajvirseksaj formoj estas diferenco inter ambaŭ lingvoj, nome ke la suprasoraba havas malsamajn finaĵojn depende de la moleco de la lasta konsonanto.
==== [[Malsuprasoraba lingvo]] ====
{|
|- align="left"
! ununombro
! singularo
! dunombro
! dualo
! multenombro
! pluralo
|-
| ''wuknik'' („lernanto“ – masklevirsekse)
| ''wuknika''
| ''wukniki''
|-
| ''źowka'' („knabino“ – feminineinsekse)
| ''źowce''
| ''źowki''
{|
|- align="left"
! ununombro
! singularo
! dunombro
! dualo
! multenombro
! pluralo
|-
| ''šuler'' („lernanto“ – masklevirsekse kun mola lasta konsonanto)
| ''šulerjej''
| ''šulerje''
|-
| ''wosoł'' („azeno“ – masklevirsekse kun malmola lasta konsonanto)
| ''wosołaj''
| ''wosoły''
|-
| ''holčka'' („knabino“ – feminineinsekse)
| ''holčce''
| ''holčki''
{|
|- align="left"
! ununombro
! singularo
! dunombro
! dualo
! multenombro
! pluralo
|-
| ''čekor'' („paŝo“ – masklevirsekse)
| ''čekora''
| ''čekori''
|-
| ''čas'' („horo“ – feminineinsekse)
| ''časa''
| ''časovi''
{|
|- align="left"
! ununombro
! singularo
! dunombro
! dualo
! multenombro
! pluralo
|-
| ''vyras'' („viro“)
=== [[Pola lingvo]] ===
En la [[pola]] nuntempe nur ekzistas [[singularoununombro]] kaj [[pluralomultenombro]]. Origine ankaŭ ekzistis dualodunombro, kiu kiel en preskaŭ ĉiuj slavaj lingvoj perdiĝis. Spuroj tamen konserviĝis en la pola, tamen tre malofte, ekzemple ĉe paraj korperoj ''w ręce'' („en unu mano“), ''w ręku'' („en ambaŭ manoj“), ''w rękach'' („en la manoj“ ekzemple de malamikoj, do en pluraj manoj), laŭ la bazaj vortoj ''ręka'' („la mano“), ''dwie ręce'' („du manoj“), ''trzy ręki'' (malnovstile „tri manoj“). En [[proverbo]]j la dualodunombro ofte troveblas (ekzemple ''mądrej głowie dość '''dwie słowie''''' anstataŭ ''dwa słowa'': „al saĝa kapo sufiĉas '''du vortoj'''“) kaj la pola verkisto [[Adam Mickiewicz]] dum la [[19-a jarcento]] ankoraŭ literature uzis ĝin.
=== [[Gota lingvo]] ===
=== [[Araba lingvo]] ===
* البيت (al-baju) la domo; البيتان (al-baytāni) la ambaŭ domoj, la du domoj; البيوت (al-buyūtu) la domoj
* أنت (ʾanta, ʾanti) vi singulareununombre; أنتما (ʾantumā) vi ambaŭ; أنتم, أنتن (ʾantum, ʾantunna) vi pluralemultenombre
=== [[Mohoka lingvo]] ===
* ''Sewahtáhkwa'' ({{IPA|sewaɦ'daɦkwa}}) „ŝuo“ (singularoununombro)
* ''Tewahtáhkwake'' ({{IPA|tewaɦ'daɦkwage}}) „du ŝuoj“ (dualodunombro)
* ''Áhsen niwahtáhkwake'' ({{IPA|'aɦsə̃ niwaɦ'daɦkwage}}) „tri ŝuoj“ (pluralomultenombro)
[[Kategorio:Gramatiko]]
| 