Kiel registrite je 01:37, 13 dec. 2010 redakti LucienBOT (diskuto \| kontribuoj) 13 943 redaktoj e roboto aldono de: en:Papal Tiara ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 12:16, 13 dec. 2010 redakti malfari Seminario (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 12 136 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: La '''papa tiaro''' aŭ '''Triregno''' ([[Latina lingvo\|latine]]: ''thiara'' aŭ ''triregnum'') estas (estis) speciala [[Krono (ĉapelo)\|krono]] utiligita de la [[Papo\|Papoj]] ĝis la fino de la [[220-a ~~jarcento\|2a~~ jarcento]] kiel ~~simbolon~~[[simbolo]]n de [[suvereneco]]. Temas pri [[ĉapelo]] [[Liturgio\|eksterliturgia]] kun [[mitrorubando]]j, uzita preskaŭ nur dum la [[ceremonio]] de la [[kronado]], konusforma modelita laŭ tiaroj kutime surmetitaj de la mezorientaj reĝoj, pli/malpli ŝvela centre, kiu laŭlonge de jarcentoj ĉiam pli ~~ornamiĝi~~ornamiĝis per diademaj ringaj bukloj ĝis tri (el kio la nomo ~~“triregno~~''triregno'') kun, sur ĉio, eta [[regnoglobo]]. Per la lasta tiaro estis kronita en [[1963]], okaze de lia levado al la ofico de papo, [[Paŭlo la 6-a]], kiu ~~tujpost~~tuj poste ĝin ~~abiliciis~~aboliciis kaj kun ĝi la kronadon. Sian tiaron li aŭkciis kaj ĝi estis akirita de la [[kardinalo]] [[Francis Joseph Spellman]], por la [[Arkidiocezo de Nova ~~Yorko~~Jorko]]. La novajorkaj ~~fidelupoj~~fideluloj tion ~~fari~~faris por ĝin konservi kaj por kontribui, per la elspezo, al la karitataj bonfaroj de la papo. De tiam La funkcio de la tiaro estis plenumita de simpla [[mitro]]. La uzo, tamen, de la tiaro restis en [[Ŝildo de Vatikano\|vatikana ŝildo]] malgraŭ ke en [[2005]] [[Benedikto la 16-a]] ĝin anstataŭis per la mitro de persona blazonŝildo.<ref>[http://www.vaticanstate.va/IT/Stato_e_Governo/NoteGenerali/Bandiera.htm] Pontifika flago en la vebo de la [[Città del Vaticano]]</ref> Tamen, la tiara ŝildo daŭrigis ornami la papajn liturgiajn ornatojn kaj de la 10a de oktobro [[2010]] ankaŭ sur la ''stratum'' (drapo pendanta el la fenestro de la papa apartamento okaze de la dimanĉa [[Anĝeluso]]). Linio 8: === Originoj === La origino de la tiaro eble reirigas al [[Persa Imperio\|persa imperio]], kie ĝi estis uzata kiel distingilo, fariĝinte finfine tipa ornato de [[Sacerdoto\|sacerdotoj]] de [[Mitrao]], kun kiuj fine atingis la [[~~Romo~~Romia Imperio\|imperian Romon]]. Inter la [[9-a jarcento\|9a]] kaj la [[10-a jarcento\|10a ]] jarcentoj, la tiaro aŭ [[mitro]], konusforma, komenciĝis esti imitita en Okcidento kiel ĉapelo de la episkopoj, rapide enirante la komunan uzon. En Romo la papoj, kiuj ekde la [[8-a jarcento]] jam devis surpreni la taskon de la [[tera potenco]] sur parto de [[Centra Italio]] kaj kiuj ekde la [[800]]aj jaroj akiris, favorante la naskiĝon de la [[Sankta Romia Imperio]], iun internacian investadon kiel teraj reĝoj, ekbuklis sian kapon per la tiaro kiel krono por simboli, en socio atribuanta realan valoron al simbolo, sian suverenan kondiĉon<ref name=Noonan>[[James-Charles Noonan]], ''The Church Visible'', (ISBN 0-670-86745-4)</ref>. Ju pli kreskis ilia tera potenco, kolizianta kun tiu imperia dum la [[investitura polemiko]], des pli la tiaro estis dekoraciita kaj riĉigita per juvelŝtonoj por iĝi simila al tiu princa. La dua krono estis aldonita en [[1298]] aŭ en [[1301]] iniciate de papo \|[[Bonifaco la 8-a]], kiu, akorde kun sia politiko de absoluta papa sendependo el teraj potencoj, depostulis ankaŭ la pontfikan superecon koliziante kun [[Filipo la 4-a (Francio)\|Filipo la 4-a]], reĝo de Francio. Tiam la limoj de la du potencoj, tera kaj spirita, ankoraŭ ne trovis sian teologion kaj por distingi la potencojn unu de la alia oni parolis pri supereco de unu sur la alia. La du mitrorubandoj pendantaj en la malantaŭaj tiaraj ekstremaĵoj ~~enscenejĝis~~enscenejiĝis en [[1314]] ~~ĉirkaŭ~~, dum la papado de [[Klemento la 5-a]], komence de la [[Avinjona ekzilo]], similigante tiel la aspekton de la papa krono al tiu jam komuna de la episkopaj mitroj. ===Triregno=== Estis papo [[Benedikto la 12-a]], en [[1342]] kiu unue alprenis la tiaron garnitan per tri kronoj. Unue li provis ~~renevigi~~revenigi la papan sidejon, sep jarojn antaŭe, al Romo, poste, perdinte tiun sendependigan celon, decidis plifortigi sian papan aŭtoritaton per tiu simbolo, reasertante per la tria krono sian posedon sur la urbo [[Avinjono]] kaj sian suverenecon super la universala eklezio. Malgraŭ ke en [[15-a jarcento]], papo [[Inocento la 8-a]] decidis, devigite, garantidoni sian tiaron, la Triregno rapide leviĝis al simbolo de la papado kun ties Papa Ŝtato. Ĝuste pro tio en la [[16-a jarcento]] la Triregno estis farita celo de kritikoj ~~kuneksaj~~konektaj kun la protestanta [[reformacio]]. Provo de tiu kritiko ~~estus~~estas la luterana teorio asertanta kiel la Triregno estas rekondukebla al la profetio de la sepa ĉapitro (v. 15-25) de la [[Libro de Danielo]] laŭ kiu la “eta korno” (ĉu la Reformacio?) elradikigos la tri kornojn de la papado!. La precipa uzado de papa tiaro estis konekta kun la ceremonio de la [[kronado]], kiu okazis en la [[Baziliko de Sankta Petro de Romo]] tuj post la [[konklavo]] kaj antaŭ la [[surtronigo]] en la [[Baziliko Sankta Johano de Laterano]]. La ceremonia pinto estis signita per la surmeto de la Triregno sur la kapo de la ĵuselektita Suverena Pontifiko dum meĉo estis bruligita antaŭ liaj okuloj kaj voĉo diras: "''[[sic transit gloria mundi]]''" ("tiel pasas la gloro de la mondo"). Tiu uzado restis senŝanĝa ankaŭ post la ĉeso de la tera potenco de la papoj ([[1871]]), pluvivante ankoraŭ laŭ unu jarcento.▼ ~~La precipa uzado de papa tiaro estis kuneksa kun la ceremonio de la [[kronado]], kiu okazis en la~~ ~~[[Baziliko de Sankta Petro de Romo]] tuj post la [[konklavo]] kaj antaŭ la [[surtronigo]] en la~~ ▲[[Baziliko Sankta Johano de Laterano]]. La ceremonia pinto estis signita per la surmeto de la Triregno sur la kapo de la ĵuselektita Suverena Pontifiko dum meĉo estis bruligita antaŭ liaj okuloj kaj voĉo diras: "''[[sic transit gloria mundi]]''" ("tiel pasas la gloro de la mondo"). Tiu uzado restis senŝanĝa ankaŭ post la ĉeso de la tera potenco de la papoj ([[1871]]), pluvivante ankoraŭ laŭ unu jarcento. ===La lasta papa kronado kaj delaso de la triregno=== La lastan ceremonion per la triregno oni celebris en [[1963]] post la leviĝo al papado de kardinalo Montini, [[Paŭlo la 6-a]], kiu estis kronita en la Baziliko de Sankta Petro en Vatikano. La tiaro uzita ĉi-kaze, kiel en la pasintaj kazoj, estis tute nova, donita de la urbo [[Milano]], kie la papo estis ĉefepiskopo. Tiu tiaro multe malsamis olal la antaŭaj: ĝi ne estis garnitaj per gemoj kaj ŝtonjuveloj, kaj estis konusforma, multe simpla. Ĝi pezis ~~multemalpli~~multe malpli ol la antaŭaj. Post la kronado, tamen, la papo interrompis la uzadon de Triregno, jam fariĝinta pridiskutata simbolo de tera potenco, finfine malaperinta, kaj de manifestacio de povo kaj riĉeco ne plu ŝatata ene de la eklezio mem. Linio 38 ⟶ 36: Se la decido forlasi la tiaron ĝenerale plaĉis al la fidelularo aŭ facile ĝi komprenis la subkuŝantajn motivojn, kelkaj frakcioj de la katolika medio protestis kaj ribelis, foje ĝis skismo kaj lanĉo de nova papo kronita, sendube, per la tiaro. Oni nomumis sendistinge “tradiciistaj katolikoj“ tiujn malkonsentantojn.<ref>[http://www.dailycatholic.org/issue/05Apr/apr29ed.htm] Vebo de tradiciistaj Katolikaj kritikantoj de la decido de papo [[Benedikto la 16-a]]</ref>. Iuj, plej aŭdace, etikedis la papon [[kontraŭpapo]], apogiĝante sur la fakto ke “neniu papo vera rezignus la triregnon”, kaj aperis al la mondo skismaj Pio la 13-a kaj Gregorio la 17-a. Notindas, tamen, ke papo Paŭlo la 6-a ne ~~abiliciis~~aboliciis la kronadon per tiaro, fakte li lasis ordonite ke la nova papo estu kronita en la baziliko de Laterano; sed estis lia posteulo, [[Johano Paŭlo la 1-a]] ([[1978]]) kiu rifuzis la kronadon, ĝin anstataŭante per “Solena Meso en la komenco de la Petra Misio”. Ankaŭ li, do, ne tute aboliciis la uzon de la tiaro. Lia posteulo, Johano ~~paŭlo~~Paŭlo la 2-a, preterlasis la pertiaran kronadon deklarante ke “tiu kronilo, malprave igita simbolo de tera potenco, estas anstataŭebla per la solena kaj simpla enposedigo de la Baziliko de Laterano” (kie okazadis la kronado per la Tiaro-Triregno).<ref>Johano Paŭlo la 2-a, tamen, akceptis tiaron donacitan de hungaraj katolikoj, sed ĝin neniam surmetis</ref> Fine, fakte, nun la kronado pertiara estas memoro. ===Aktuala uzo de la Triregno=== Spite ke la Triregno ne plu estas simbolo de la papa potenco, la papa tiaro daŭrigas esti reprezentata sur ~~vatikana~~ [[Vatikana flago]] kaj en [[Vatikana ŝildo]] de la Sankta Seĝo . Ĝis la papado de Bebedikto la 16-a, la tiaro estis ankaŭ ornamaĵo sur la persona ŝildo de la papoj. Kontraŭ tiu tradicio, Benedikto la 16-a metigis mitron sur la loko de la tiaro. La papa mitro, enŝildigita, memorige pri la simboloj de la tiaro, estas ~~arĝentkolorA~~arĝentkolora kaj portas la mitrorubandojn orkolorajn. Li tamen lasis la figuron de la tiaro kun la iksitaj (Xformaj) ŝlosiloj kiel simbolo de la Apostola Seĝo kaj en la Ŝildo de la Sankta Seĝo kaj sur tiu de la [[Vatikanurbo]]. Tial, se li forstrekigis la tiaron kun la kronado kaj ĝin ignorigis sur sia persona ŝildo kie ĝin anstataŭigis per mitro sen la globo kun kruco, ĝin li konservigis en la ornamaĵoj kaj vatikana ŝildaro. .<ref>[http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/elezione/stemma-benedict-xvi_it.html Ŝildo de Benedikto la 16-a]</ref> Linio 56 ⟶ 54: La formoj de la tiaroj varias laŭ la ŝanĝoj de artaj stiloj. Ili estis pli/malpli ŝvelaj, kaj foje mankaj je la globo kaj kruco, aŭ kun la pozicio de la mitrorubandoj modifita. La tiaro estas simpla respektinda ĉapelo [[Arĝento\|arĝenta]] ogivforma]], sur ~~kiuj~~kiu oni aplikadis tri ringajn kronojn (tempe de Bonifaco la 8-a ili estis nur du): el tio la esprimo Triregno kun supre eta ora globo sur kiu eta kruco el kio “krucporta globo” . La grandparto de la triregnoj konservitaj havas rondan abelujan formon kun la centra parto arĝenta. Iuj estas ~~konusoformaj~~konusformaj, aliaj bulboformaj. Escepte de tiu de Paŭlo la 6-a, ĉiuj estas riĉe ornamitaj per juveloj (oraj folioj ktp). Ĉiu tiaro havas dorse du mitrorubandojn: tekseroj dekoraciitaj per oraj fadenoj kun figuroj de la ŝildo aŭ persona simbolo de la papo omaĝita. Estis kreitaj ankaŭ du tiaroj iomete nekutimaj: tiu el papermaĉaĵo (por la kronado de papo [[Pio la 7-a]] en Venecio, kaj tiu de [[Paŭlo la 6-a]] kun ~~malmultajn~~malmultaj ~~ĝemoj~~juveloj ~~kiu~~kiuj anstataŭ tri bositajn kronojn prezentas tri paralelajn ringojn. La tiaro per kiu, en 1877, la ~~vatkana~~vatikana apostolpalaca gvardio omaĝis Pion la 9-an okaze de lia jubileo, estas eksterordinare simila al tiu de [[Gregorio la 16-a]]. Temis pri tiaro multe admirata kaj, foje, surmetita de Pio la 11-a, Pio la 12-a kaj Johano la 23-a. Tiu, male, de Pio la 11-a [[1922]] estis multe malpli dekoraciita kaj markite konusa. ===Pezo de la tiaro=== Linio 70 ⟶ 68: Escepte de tiu papermaĉaĵa, la tiaro plej leĝera estis tiu forĝita por Johano 23-a en [[1959]] de la lombarda skulptisto [[Tilio Nani]]. Ĝi pezis 9000 gramojn, same kiel tiu de Pio la 11-a de [[1922]]. Male, la tiara krono de Paŭlo la 6-a pezis 4,5 kilojn. La plej peza de la tuta kolekto estas tiu donacita de [[Napoleono Bonaparte\|Napoleono]] en [[1804]] <ref>Por kalkuli la pezon sur la kapo, oni sciu de tiu por kroni la anglajn reĝojn pezas malpli ol triono, nome 2,155 kg. (Gyles Brandreth, ''Philip & Elizabeth'' (Century, 2004) p.311. kaj "The Crown Jewels" publikigita de Tower of London.</ref>por festi kaj sian geedziĝon kun Jozefino kaj memkronadon kiel imperiestroj de la francoj: ĝi pezas 8,26 kg. <ref>Tamen la papo ĝin neniam povis surmeti, en Romo kaj aliloke, pro ĝia troa mallarĝo por lia kapo (suspekto kuris ke tio okazis laŭintence de la imperieesto)</ref> Diversaj papoj mendis laŭcele propran tiaran ĉar tiuj jam ekzistantaj aŭ estis tro mallarĝaj aŭ tro larĝaj aŭ tro pezaj aŭ kun tiuj du ĝenoj kunigitaj. Gregorio la 16-a ne surmetis tiun papermaĉaĵan, li desegnigis kaj skulptigis novan same leĝeran en [[1840]]. Simile, rilate al la tuta kolekto sintenis Pio la 10-a, kiu petis [[1908]] alian tiaron pli respekteman de sia kapo. En la [[20-a jarcento]], la novaj artaj kaj teknikaj metodoj igis eblaj tiarojn malpli pezajn, kiel okazis por Johano 23-a, kiu pezis nur 900 gr. Tio, kune kun la fakto ke jam vastis la kolekto de tiaroj leĝeraj, signifis ke neniu alia posteulo bezonis novan tiaron (krom tiu donacita de la fideluloj). ===Multas la papaj tiaroj=== Malgraŭ ke oni diras “papa tiaro”, la papaj tiaroj, historie, estas multaj, kaj hodiaŭ kalkuliĝas ĝis 22. Multaj el tiuj, kiel tiu atribuita al papo [[Silvestro la 1-a]] .<ref>[http://www.traditioninaction.org/SOD/j054sdSylvester12-31.htm] </ref> aŭ tiu de papo [[Julio la 2-a]]<ref>La tiaro de Julio la 2-a estis desegnita de [[Ambrogio Foppa]] per la kosto de 200.000 [[Dukato\|dukatoj]], triono de la jaraj enspezoj de tiutempa Papa Ŝtato.</ref> estis detruitaj aŭ disrabitaj dum diversaj fremdaj invadoj. Oni memorigas ke dum la [[Disrabado de Romo]] de [[1527]], papa [[Klemento la 7-a ]] estis devigita fandigi ĉiujn tiarojn kaj juvelojn de la vatikanaj muzeaj deponejoj por kunigi la 400.000 dukatojn elaĉetocele pretenditajn de la invadinta [[Lanzikneĉo\|Lanzikneĉa]]j armeo de la imperiestro de la [[Sankta Romia Imperio]] [[Karlo la 5-a (Sankta Romia Imperio)\|Karlo la 5-a]]. Sekvis la disrabadoj de la franca armeo de generalo [[Louis Alexandre Berthier]]: restis nur la tiaro realigita en [[16-a]] jarcento]] por papo [[Gregorio la 13-a]]. Pro tiu okupo, la tiaro utiligita la 12an de marto de [[1800]] por la kronado de papo [[Pio la 7-a]], ekziliĝinta en [[Venecio]], estis “forĝita” per [[papermaĉaĵo]] kaj dekoraciita per juveloj donacitaj de la damoj de [[Venecia Patriciaro]]. ~~[[Venecio]], estis “forĝita” per [[papermaĉaĵo]] kaj dekoraciita per juveloj donacitaj de la damoj de [[Venecia Patriciaro]].~~ Krom tiu ĉi, la ceteraj estis forĝitaj per [[arĝento]], multaj kiel donaco al la ĵuselektita papo iniciate de [[Ŝtatestro\|ŝtatestroj]] aŭ [[monarko]]j, kiel la reĝino de Hispanio [[Isabel la 2-a (Hispanio)\|Isabel la 2-a]], germana [[kajzero]] [[Vilhelmo la 1-a (Germana Regno)\|Vilhelmo la 1-a]], [[Francisko Jozefo la 1-a (Aŭstrio)\|Francisko Jozefo imperiestro de Aŭstrio-Hungario]] kaj mem [[Napoleono Bonaparte]].

Papa tiaro: Malsamoj inter versioj