Apologetiko: Malsamoj inter versioj

'''Apologetiko''' (el la [[Greka lingvo|greka]] απολογία, ''apología'' («pordefenda parolado») estas la scienca-teologia studobjekto de religio celanta montri la laŭverecon de sia [[doktrino]], ĝin defendante el miskomprenoj aŭ obĵetoj kaj atakoj. <ref>Tiukaze apologetiko, laŭ iuj, diferenciĝas el [[apologio]], kiu koncernus apartan temon, eventon kaj personulonpersonon.</ref>.

Apologetiko, se ne naskiĝis, certe plej disvolviĝis aparte ĉe [[Kristanismo]] — en aliaj religioj ([[Islamo]], [[Budhismo]], kaj aliaj, eble pro manko de intensaj kontrastoj, troviĝas malpli intensaj provoj -, tiom ke la vorto “apologertiko”, se mankas aliaj kvalifikoj, preskaŭtre ĉiamofte interpretendas kiel “kristana apologetiko”.

En Kristanismo, difiniĝas '''apologetiko''' tiu sekcio de la [[teologio]] kiu taskiĝas montri la raciecon kaj kredeblecon de la [[kredo]] pruvanteklopodante pruvi la [[Dio|diandiecan]] originon de la kristana [[Revelacio]].

La bazaj instrumentoj je kiuj la apologetiko sin servas por tiu celo, alkalkuleblas ĉe la [[natura morala leĝo]] (deduktita precipe el la koncepto de [[homa naturo]]), la [[Historio|historiaj]] atestoj, de la biblia [[Ekzegezo|ekzegezo]] kaj [[racio]], kaj do [[filozofio]].

Apologetiko konstruiĝis kiel aŭtonoma studobjekto nur malfruege, apartiĝante el [[filozofio]], sur kiu ĝi sin fondas, kaj el [[teologio]], al kiu enkondukas kaj lumigas la fundamentojn. Tamen, ekde la origino de Kristanismo krozis verkistoj kiuj esploris la fundamentojn de la kredo kaj defendis la kristanajn anoncojn el kritikoj plonĝantaj el ekstero. Ili estis apologiuloj kaj la vorto mem «apologia» aŭ «apologetiko» jam en la [[|2-a jarcento|dua jarcento]] indikis verkon celantan justigi la doktrinon de [[Jesuo|Jesuo Kristo]] kaj de lia [[Eklezio]].<ref>Kristana apologetiko apogiĝas sur la antaŭsupozo de la plena scikapablo de la racio, kiu permesas al la kristano dialogi solidbaze. Hodiaŭ tamen kristana apologiulo devas antaŭ ĉio engaĝiĝi en la pruvado ke la racio kapablas koni la veron ( [http://www.libertaepersona.org/dblog/autori.asp?chi=Francesco%20Agnoli] [[Francisko Agnoli]]). Hodiaŭ kulturaj sektoroj emas pensigi ke malsamaj "veroj" kaj reciproke kontraŭaj havas samvaloron.</ref>

Oni povas diri ke la unua apologiulo estis Jesuo Kristo, kiu liveris ‘signojn’ por montri la veron pri sia misio, kiel: “Sed se mi faras ilin, kvankam vi ne kredas al mi, kredu la farojn, por ke vi sciu kaj kaj komprenu, ke la Patro estas en mi, kaj mi en la Patro” (Joh 10,38), nome al siaj [[Mirakloj de Jesuo|mirakloj]] kaj al sia vivkonduto, kaj ankaŭ al la maniero per kiu en li plenumiĝis la [[ProfetioProfetaĵo]]j – kiel tiu de [[Jesaja]], citita kiel pruvo al la disĉiploj de [[Johano la baptanoBaptisto]] en Mt11Mt 11,4-5: “Kaj Jesuo responde diris al ili: Iru kaj sciigu al Johano tion, kion vi aŭdas kaj vidas: blinduloj ricevas vidpovon, kaj lamuloj marŝas, lepruloj estas purigitaj, kaj surduloj aŭdas, kaj mortintoj leviĝas, kaj al malriĉuloj evangelio estas predikata”; Lk 4,17-21: “Kaj estis donita al li libro de la profeto Jesaja. Kaj, malferminte la libron, li trovis la lokon, kie estis skribite”.

Tiuj signoj de vero, tamen, surprenas tutan sian forton nur por tiu kiu sekvas rektankristanan konsciencon: “Se iu volas plenumi Lian volon, tiu scios pri la instruado, ĉu ĝi estas de Dio, aŭ ĉu mi parolas nur el mi mem” (Joh 7,17).

La apostoloj disponis tutan sian [[katekizado]]n en la sama apologia kadro, apogante sian predikadon de "[[atestanto]]j" sur la mirakloj kaj sur la plenumiĝo de la profetiojprofetaĵoj. Tiu duobla argumentado revenas kaj bonege asociiĝas (ekzemple en [[Paŭlo|Sankta Paŭlo]]) kun la utiligo de la [[Teodikeo]] - (Parolado pri Dio kiel antaŭpreparo al la kristana kredo -, aŭ en [[Sankta Johano la Evangeliisto]]) al la ripetita aserto ke «[[Dio]] estas amo» kaj samtempe ke Dio estas “lumo”.

La kristanaj verkistoj de la unua postapostola generacio, nome [[Apostolaj Patroj]], altvaloraj precipe kiel atestantoj de la tiutempa eklezio, jam profitas de iuj interesaj aspektoj de la profetiaprofeta argumento, spite ke ili ne elpensis veran kaj propran apologetikon: (Sankta [[Klemento el Romo]], sankta [[Ignaco el Antioĥio]] kaj sankta [[Polikarpo el Smirno]].)

* [[Tertuliano]], spirite impregnita per logiko kaj juro, kiu en “’Apologeticum’” (Apologetiko) adresiĝas al la persekutantoj per trena dialektiko; en traktateto “’Pri atesto de la animo”’ (''De testimonio animae'') li parolas pri “animo nature kristana” (''anima naturaliter khristiana'') kaj, en la eseo “’Pri preskripto” (''De praescriptione haereticorum'') turnas kontraŭ herezuloj juran argumenton. En Tertuliano blovas ĉiam rigorula malinklino kontraŭ la pagana kulturo, kaj fine intensgas siajn senindulgecon kaj [[asketismo]]n ĝis herezo.

Tiuj apologiuloj refutas la akuzojn adresitajn kontraŭ la kristanaro, pruvas la nelogitecon kaj la nejustecon de la persekuta leĝaro kaj, samtempe, alportas ankaŭ pozitivan argumentadon, ofertante, kaj profitante de ilia valoro, la profetiojnprofetaĵojn kaj ankaŭ apogiĝante sur la pruvo deduktita el mirakloj. Al la akuzaj kritikoj kontraŭ la asembleoj de kristanoj, Justeno oponas la ekzaktan priskribon de la [[liturgio]].

Anonima aŭtoro de la eleganta [[Letero al Diogneto]], eksplikante ke kristanoj estas la “animo de la mondo”, ekzaltas la [[sankteco]]n de la Eklezio; pliposte [[Sankta Ireneo]], [[episkopo]] de [[Liono]], refutante la sonĝojn de [[gnostikismo|gnostikoj]] en la elstara traktato “Kontraŭi“Kontraŭ herezoj”, esprimas per ideoj jam difinitaj la apostolecon de Eklezio kaj la gravecon de la tradicio.

* [[Hipolito|Hipolito el Romo]] kiu eseas ''Kontraŭ la grekuloigrekuloj'', (verko, bedaŭrinde, perdita);

* ties disĉiploj [[Latancio]], kiu, por defendi la [[Dia Providenco|DiaDian providencoprovidencon]], ĝin vidigas aktualiĝanta en la morto de la [[Persekuto|persekutantoj]].

* La ''Paroladoj kontraŭ la Grekuloj'' de [[Atanazio|Atanazio de Aleksandrio]], kune kun la “Paroladoj pri la enkarniĝo de la Verbo”, refutas paganismon kaj ''pruvas'' ke la profetiojprofetaĵoj plenumiĝis Kristo

* Sankta [[Hilaro]] de [[Poitiers]] traktante ''Pri la Triunuo”Triunuo'' rakontas pri sia itinero al la katolika anonco

* [[Ambrozio de Milano]] kaj poeto [[Prudencio]] direktiĝis kontraŭ [[QuintoKvinto Aŭrelio Simmako]] en la kverelo pri la altaro de la [[Viktorio (mitologio)]].

* ''La naskiĝo de la paganaj malsanoj”malsanoj'' de [[Teodoreto de Kiro]];

* en la [[14-a jarcento]], [[Ramon Martino]], beata [[Ramon Lullo]] kaj [[Rikoldo de Montokruco]]. Aperas en la sama epoko la fundamenta verko ''[[Summa contra gentiles]]'' (Sumo kontraŭ paganoj) de sankta [[Tomaso de AqvinoAkvino]], konata ankaŭ kiel ''Pri la vero de la kristana kredo kontraŭ la eraroj de la nekredantoj'';

* en la [[17-a jarcento]], ''La tri veroj”veroj'', kie [[Pierre Charron]] alfrontas, apertavizaĝe, ateistojn, nekristanojn kaj protestantojn. La samtempa verkaro de [[Blaise Pascal]] distingomarkiĝas per [[antiraciismokontraŭraciismo]]: Pascal akcente enkonsciigas ke la kristana kredo, vidpunkte de katolikismo, estas racihava sed ne elracia. Tiurilate notindas la [[RacionalismoRaciismo|racionalismaraciisma]] drivo estiĝanta en [[Jezuitoj|jezuita]] [[Miguel de Elizalde]], kiu deduktas per demonstro preskaŭ matematika la enhavojn de la [[Revelacio]];

* en [[18-a jarcento]], la skriboj de sankta [[Alfonso Maria de Liguoroj]]. En tiu periodo, el la neceso reagi kontraŭ ateismo, ĉiam pli aŭdaca kaj disvastiĝinta, naskiĝas la metodo de laŭgrada alproksimiĝo, kiu antaŭe subtene ilustras la laŭracian teologion, poste la utilecon kaj neceson de la Revelacio, fine la fakton mem de la Revelacio. Tiu metodo, komenciĝinta en [[Francio]], plidisvolviĝinta en [[Germanio]], fine trovis epigonojn inter kiuj [[domenikanojdominikanoj|domenikanodominikano]] [[Pietro Maria Gazzaniga]];

* en la [[19-a jarcento]], kontraŭ [[klerismo|klerisma]] racionalismoraciismo situas en Francio la eseoj de [[Joseph de Maistre]], [[Louis de Bonald]] kaj [[François-René de Chateaubriand]], en [[Hispanio]] tiuj de [[Jaime Balmes]] kaj [[Juan Donoso CortesCortés]], en [[Belgio]] tiuj de kardinalo [[Victor Deschamps]], en Germanio la skriboj de [[Bruno Liebermann]] kaj [[Johann Sebastian Drey]], en [[Italio]] ellaboraĵoj de jezuito [[Giovanni Perrone]] kaj [[Emiliano Avogadro della Motta]], en [[Anglio]] de kardinalo [[John Henry Newman]], dum en [[Usono|Unuiĝintaj Ŝtatoj]] intervenas verkoj de [[Orestes Brownson]] kaj de kardinalo [[James Gibbons]];; en Italio [[Antonio Rosmini]]...

{{quote| “Ni bezonas novan apologetikon, adaptiĝantan al la hodiaŭaj postuloj, kiuj konsideru ke nia tasko konsistas nek en la akirado de argumentoj, sed de animoj, nek en ideologia disputo sed en engaĝiĝo en spirita lukto, en la defendo kaj promocio de la evangelio, ne de ni mem”. <ref> Parolado de papo |[[Johano Paŭlo la 2-a]], al la episkopoj de la episkopa konferenco de Antiloj (7/5/2002)</ref>

La nova ekvilibro, influe de la [[Unua Vatikana Koncilio]], inter kredo kaj racio, kaj fone inter raciismo kaj kredismo, liveras novajn instrumentojn al la apologetiko, helpe ankaŭ de [[Skolastikismo|Novskolastikismo]], en kies centro staras [[novtomismo]]. Kaj per tiuj novaj argumento kaj metodo, la nova apologetiko devas konfrontiĝi kun la novaj fortaj ideologioj kiel [[liberalismo|liberalismaj]] kaj [[marksismo|marksismaj]]; kaj, ankaŭ pro historiaj-politikaj kialoj (akregaj ondoj kontraŭkatolikaj en Francio kaj Italio, ekzemple) apologetiko penas trovi sian taŭgan reagon. Tiuj penoj fariĝis krizo tiel ke kun la alveno de la [[Dua Vatikana Koncilio]] kelkaj katolikaj sektotojsektoroj aŭdacis dubi kaj dubigi pri la efikeco mem de la apologetiko.

Sed nune la apologetiko reprenis, en la medio katolika, elanon, kaj ĝian vojturnon oni koincidigas kun la apero de la libro “Hipotezoj pri Jesuo” de [[Vittorio Messori]], prezentita al la publiko en [[1976]]; la lastaj jaroj, fakte, vidas renovigitan intereson pri la apologetika temo, al kiu sin dediĉis intelektulaj figuroj (kiel ([[Antonio Livi]], [[Eugenio Corti]], [[Antonio Socci]], [[Rino Cammilleri]], [[Massimo Introvigne]] por citi nur kelkajn) kaj specifaj periodaĵoj. La papo mem [[Johano Paŭlo la 2-a)]] reasertis senhezite kuniĝokuniĝon inter kredo kaj racio per la encikliko ''[[Fides et Ratio]]''), kiu, forigante [[fideismo]]n el la katolika perspektivo, estas la bazo de la apologetiko.

Apologiuloj de [[Islamo]] elpensis kaj aranĝis defendon de [[Korano]] utiligante pli racian kaj [[EmpriismoEmpiriismo|empirian]] argumentaron ol la historian esploron, kaj uzante [[Kosmologio|kosmologiajn argumentojn]] por pruvi la [[|Konebleco pri la ekzisto de Dio|la ekziston de Dio]]. La precipaj celpunktoj de tiu apologetiko estas la kristanaj kaj hebreaj doktrinoj.

Sud-Afrika[[Sudafriko|Sudafrika]] [[Ahmed Deedat]] estis multverka aŭtoro argumentanta kontraŭ [[Evangeliismo| evangeliistaj kristanoj]], kontraŭ la malsamaĵoj ĉeestaj en la Biblio, kaj asertis ke la unika aŭtenta historia rakonto pri la vivo de Jesuo estas la [[Evangelio laŭ Barnabaso]], kiu por historiistoj estas malfruega apokrifaĵo (en ĝi reveliĝus, interalie, ke Jesuo estas la vojopretiganto de [[Mohamedo]])

[[Kategorio:Religio]]
[[Kategorio:Katolikismo]]
[[Kategorio:PtorestantismoProtestantismo]][[Kategorio:Ortodoksimo]]