Fizika grando: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
WikitanvirBot (diskuto | kontribuoj)
e r2.7.1) (robota aldono de: fr:Grandeur physique
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
Oni nomas '''«fizika grando»''' ĉiun propraĵon de la [[Naturscienco]] kiu povas esti [[Kvanto|kvantigita]] kaj mezurita kaj kalkulita laŭ nombro kutime referencita al [[mezurunuo]].
 
Tiel, ekzemple, [[maso]] kaj [[longo]] estas grandoj eksprimitaj, kutime, en [[kilo]]j kaj en [[metro]]j (aŭ en multobloj de tiuj bazaj mezurunuoj) eĉ kiam temas pri reaolojrealoj nemasaj kaj sedimensiaj.
 
== Difino ==
 
En la dua eldono de la "Internacia Vortaro de Metrologio" ([[1993]]) gramdogrando estas difinita kiel «proppaĵopropraĵo de fenomeno, korpo aŭ substanco, kiu povas esti kvalite distinkta kaj kvante determinita»<ref>ISO Technical Advisory Group 4 (TAG 4), ''International vocabulary of basic and general terms in metrology'', second edition, 1993, Ĝenevo : International Organization for Standardization, 1993, 1.1</ref>; en la tria eldono "<ref>''International Vocabulary of Metrology'', 2008, 2.1</ref>, estas pliprecigite kiuj fenomenoj estas fizika grando kaj kiuj ne. Rilate tion ne ĉiam la scienculaj konceptoj koincidas.
 
== Bazaj grandoj ==
 
La ebleco «mezuri grandon startante el alia grando supozas ke inter la du troviĝas komuna elemento kielpontokiel ponto inter la du, kiun oni difinas «baza grando». Tiuj grandoj, plibone iliaj unuoj, ofte estas ligitaj en sistemoj de diversaj mezurunuoj laŭ la praktika utilitoutileco de iliaj rilatoj kaj kunaĵoj. Kiel la aktuala sistemo estas tiu '''SI''' kiu instaliĝas sur sep [[Sistemo Internacia de Unuoj|bazaj unuoj]].
 
Tial la grandoj menciitaj ĉi-sube rigardas al la grandoj de tiuj sistemo. Por ĉiu grando estas indikataj la unuo de la SI por determini la dimensiojn, la bazajbazajn grandojgrandojn, la derivitajderivitajn grandojgrandojn, simbolosimbolon kaj mezurnomomezurnomon <ref>La unua proponanto de la dimenssiadimensia analizo estis [[Jean Baptiste Joseph Fourier]] en 1822</ref>
 
{| class="wikitable"
|+ style="font-size:larger;font-weight:bold;"|[[IntermaciaInternacia sistemo de mezurnojmezurunuoj de la mezureblaj kvantoj]] base quantities
!Nomo
!Simbolo de la grando
!Simbolo de la dimensio
!Bazaj unuounuoj laŭ SI
!Simbolo de la unuo
|-
Linio 62 ⟶ 63:
| style="text-align: center" | cd (kd)
|}
La pli delatitajdetalitaj mezuroj de kvanto de grando estas devenigeblaj el la baza mezurunuo per multoblo aŭ divido. Ekzemple, la fizika kvanto de rapido eltireblas el la baza mezurunuo de L/T, tiu lasta, siavice, laŭ la dimensio. Kelkaj dirivitajderivitaj grandoj havas dimension 1 kaj estas oni diras keonidire ili estas [[Sendimensia kvanto|sendomensiajsendimensiaj kvantoj]].
==Ekzemploj de grandoj kun kvantaj derivaĵoj==
Linio 75 ⟶ 76:
 
* [[surfaco]] (L2, kvadrata metro)
* [[volumo]] (V, L3, kuba metro)
* [[angulo]] (sendimensia aŭ notita per α, radiano)
* [[solida angulo]] (steradiana)