Kiel registrite je 19:23, 27 feb. 2011 redakti LucienBOT (diskuto \| kontribuoj) 13 943 redaktoj e r2.6.4) (robota aldono de: az:Rusinlər ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 11:11, 17 mar. 2011 redakti malfari Seminario (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 12 136 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Rusky Potok cerka 4.jpg\|right\|thumb\|350px\|Ligna preĝejo en ~~rusina~~rutena vilaĝo [[Ruský Potok]]]]▼ '''Rutenoj''' ([[rusina lingvo\|rusine]]: '''Русини''') estas [[etno]] de homoj en la regiono de la [[Karpatoj]]; la anoj de la popolo loĝas en [[Ukrainio]], [[Pollando]] kaj [[Slovakio]]. La tradicia nomo de la popolo en Esperanto estas '''ruteno'''; tiel ĝi troveblas en la Esperanto-vortaroj. En la ĉi-sekva artikolo unu aŭtoro enkondukis la esprimon ''rusino''; vidu pri tio la [[Diskuto:Rusinoj\|diskuton]]. Linio 4 ⟶ 6: == Evoluo de la nomo == ▲[[Dosiero:Rusky Potok cerka 4.jpg\|right\|thumb\|350px\|Ligna preĝejo en rusina vilaĝo [[Ruský Potok]]]] <!--Rusinoj mem-nomiĝas kiel (''Rusín'', ''Rusnák'').--> Bazo de ĉi nomo estas de vorto ''Rus'' – ''Ruso'' kaj montras konekto kun oriento, tial ĉi nomo estis termino por signado de loĝanto de granda mezepoka ŝtato [[Kieva Regno]]. Malfruaj nomoj de ili, kiuj ili uzas por memsignado aŭ aliaj signadas per ili montras ke ili havas konektoj kun [[Rusio]] (ilia deveno) kaj ankaŭ, ke ili vivas en Karpataj montoj. P.e: * Karpato-rusoj, * Karpataj ukrajinanoj, Linio 16 ⟶ 17: * Rusiny Malgraŭ multeco da nomoj la plej taŭga nomo estas ~~rusino – ''Rusin''~~ruteno. ĈiNomon ~~nomo~~rusinon jam uzis [[Alexander Duchnovič]] en sia [[poemo]] ''Donaco'' en 19-a jarcento (''Mi estis rusino....'') - ''Ja rusin buv, jesm i budu, ja rodivsja rusinom ... (trad: Mi ~~rusino~~ruteno estis, estas kaj estos, mi naskiĝis kiel ~~rusino~~ruteno'' ), kiu iĝis la nacia kredo. Ĉi [[termino]] estas enhavata en unua linio de nacia [[himno]] ('''''Podkarpatskiji Rusyny ostavte hlubokij son''''') (eo: Subkarpataj rusinoj lasu profundan sonĝon). Rusinoj en Pollando uzas nomo [[Lemkoj]], tio estis nova termino ĉar ĉi nomo ili komencis uzi nur dum komenco de 20-a jarcento. Antaŭ ili uzadis Rusyn - Rusino. ▼ ▲Rusinoj en Pollando uzas nomo [[Lemkoj]], tio estis nova termino ĉar ĉi nomo ili komencis uzi nur dum komenco de 20-a jarcento. Antaŭ ili uzadis Rusyn - ~~Rusino~~Ruteno. == Lingvo == {{ĉefartikolo\|Rusina lingvo}} ~~Rusinoj~~Rutenoj parolas [[rusina lingvo\|rusine]]. Rusina lingvo estas kodifita de jaro [[1995]] (27.1.) en Slovakio, kaj ankaŭ estas unu de oficialaj lingvoj en Serbio – Vojvodino de komenco de 20-a jarcento. Iuj lingvistoj konsideras rusinan lingvon nur kiel [[dialekto]] de [[ukraina lingvo]]. Solaj rusinoj konsideras ĝin kiel memstara lingvo kun siaj apartaj konturoj. (Por ekzemplo: diferenco en vortoprovizo de ukrajina lingvo kaj rusina lingvo estas pli grava, kiel inter [[slovaka lingvo\|slovaka]] kaj [[ĉeĥa]] lingvo.) La rusina lingvo uzas [[cirila alfabeto\|cirilan alfabeton]]. Konsiderante ke, rusinoj ne havis sian propran ŝtaton kaj longa tempo kodifikitan lingvon, ilia lingvo estis multe influita per naciaj lingvoj de ŝtatoj en kiu ili vivis precipe per slovaka, [[hungara lingvo\|hungara]] kaj [[pola lingvo\|pola]] vortoprovizo. Ĉi influoj kun nombraj malnov-slav-ekleziaj [[liturgio\|liturgiaj]] terminoj kaj dialektaj [[vorto]]j unikaj por rusinoj estas tio, kio diferencas ilian parolatan lingvon de aliaj orientslavaj lingvoj p.e. de ukrajina lingvo. La plej okcidentaj rusinaj dialektoj en Slovakio en [[Distrikto Stará Ľubovňa]], preskaŭ flue trairas en lokaj slovakaj dialektoj, deferencante nur per [[gramatiko]] sed ne multe per [[vortprovizo]]. Simila situacio estas sur la orienta flanko de troviĝejo de rusina lingvo en Ukrainio. == Geografia situo == [[Dosiero:Teritorio de rutenoj.jpg\|right\|thumb\|350px\|Proksima mapo de teritorio, kie vivas ~~rusinoj~~rutenoj en Karpatoj en Centra Eŭropo]] * '''Slovakio''' ~~Rusinoj~~Rutenoj en Slovakio loĝas historie precipe en vilaĝoj en sudaj valoj de Karpatoj. Ilian teritorion kreis zono precipe en nuntempa [[Regiono Prešov]], kiu iras laŭ ĉefa karpata montoĉeno kun slovak-pola limo el vilaĝo [[Osturňa]] en [[distrikto Stará Ľubovňa]] sur okcidento ĝis slovak-ukrajina limo sur oriento (la plej orienta vilaĝo de Slovakio [[Nová Sedlica]] en [[distrikto Snina]], tra distriktoj: [[distrikto Bardejov]], [[distrikto Svidník]], [[distrikto Stropkov]], [[distrikto Medzilaborce]], [[distrikto Humenné]], [[distrikto Snina]] kaj iom sude [[distrikto Sobrance]]). Suda rando de ĉi zono estis ne regula, ie iras ĝis 40 km de la menciita slovak-pola limo enen de Slovakio. Nune ili loĝas en simila zono , nur en kelkaj lokoj, ĝi malplilarĝiĝis. Eksistas ankaŭ pluraj rusinaj insuloj en Slovakio kiu rusinoj kreas signifan parton de loĝantaro de vilaĝo: * vilaĝoj [[Slovinky]] kaj [[Poráč]] en [[Distrikto Spišská Nová Ves]]; * vilaĝo [[Závadka (Gelnica)\|Závadka]] en [[Distrikto Gelnica]]; Linio 48 ⟶ 53: ===Gazetaro=== ====Lignaj rusinaj preĝejoj==== * [[Listo de lignaj ~~rusinaj~~rutenaj preĝejoj]] ==Religio== --> Linio 57 ⟶ 62: * amatora teatro de Asocio de Lemkoj en [[Legnica]], Pollando. === Muzeoj === En kelkaj muzeoj eksistas stabilaj [[ekspozicio]]j de ~~rusina~~rutena popola [[arto]], [[ikono]]j kaj [[pentraĵo]]j. La plej gravaj kaj la plej vastaj estas en [[Svidník]] kaj [[Uĵhorod]], specializitaj en muzeoj: [[Bardejov]] (ikonoj) - Slovakio, [[Medzilaborce]] (moderna arto) – Slovakio, [[Nowy Sacz]] (ikonoj) - Pollando, Ruskij Kerestur (Rusinoj de Baĉka) - Vojvodino, [[Zyndranowa]] (Lemkoj). [[Dosiero:Skanzén HE.jpg\|left\|thumb\|350px\|Rigardo je skanseno en Humenne kun ligna preĝejo de vilaĝo [[Nová Sedlica]]]] [[Dosiero:Stará Lubovna 8.jpg\|right\|thumb\|350px\|Rigardo de kastelo je la skanseno kun ~~rusina~~rutena popola arkitekturo en urbo Stará ľubovňa]] Skansenoj kun tradicia rusina popola arkitekturo estas en Svidník kaj Uĵhorod. Simile skanzenoj en [[Bardejovské Kúpele]], [[Humenné]], [[Stará Ľubovňa]] kaj [[Sanok]] posedas konstruaĵojn kaj objektojn de rusina popola kulturo. == Gravaj rusinaj personoj en historio == === Sudo de Karpatoj === * [[Alexander Duchnovič]] – ~~paroĉestro~~parokestro, poeto, verkisto, „vekiĝulo“, sociala helpanto; * [[Aleksander Pavlovič]] * [[Andy Warhol]] [[artisto]], gvidanta persono de [[poparto]] en Usono estis de ~~rusina~~rutena deveno. === Nordo de Karpatoj === Linio 73 ⟶ 78: === Vojvodino === * [[Gabor Kosteľnik]] == Gravaj ~~rusinaj~~rutenaj nuntempaj personoj == === Slovakio === ==== Pentrado ====

Rutenoj: Malsamoj inter versioj