J: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
ŝablono Prononco; rearanĝoj; kompletigis la diftongojn
e formatigo; ŝablono Prononco; rearanĝoj, lingvaĵoj
Linio 5:
En [[Esperanto]], ĝi havas la prononcojn (laŭ [[IFA]]) aŭ [[konsonanto|konsonantan]] [j] aŭ [[duonvokalo|duonvokalan]] [i], kaj la nomon ''jo''. Ĝi duonvokale rilatas al [[I]] same kiel [[Ŭ]] al [[U]]. Ĝia gramatika funkcio estas estigi [[pluralo]]jn (''unu gaja homo'' > ''unuj gajaj homoj''). Ĝia duonvokala funkcio estas estigi [[diftongo]]jn (''aj'', ''ja'', ''ej'', ''je'', ''oj'', ''jo'', ''uj'', ''ju'').
 
J ne estas origina parto de la [[latina alfabeto]], kiu prae uzis la saman literon [[I]] por ambaŭ sonoj [{{Prononco|i]}} kaj [{{Prononco|j]}} (ekzemple en la nomo ''IVLIVS'', modernskribe "Julius"), sed evoluis en verkoj de [[mezepoko|mezepokaj]] monakoj en [[Eŭropo]], kiuj por distingi inter vokala kaj konsonanteca ''i'' ekskribis du i, unu super la alia, por la lasta. Poste la du i kunfandiĝis al J/j.
 
La originan prononcon pli-malpli konservis la modernaj alfabetoj de: [[Esperanto]], de la [[Germana lingvo|germana]], de la [[Nederlanda lingvo|nederlanda]], de la latinliteraj [[Slava lingvaro|slavaj lingvoj]], kaj de la lingvoj de [[Nordio]].
 
En aliaj alfabetoj, la signoj [[I]] aŭ [[Y]] prenis tiun funkcion, dum ''j'' ricevis novajn taskojn. En la [[Hispana lingvo|hispana]] ĝi estas legata kiel [{{Prononco|ĥ]}}[{{Prononco|h]}}, en la [[Franca lingvo|franca]] kaj la [[portugala lingvo|portugala]] kiel [{{Prononco|ĵ]}}, en la [[Okcitana lingvo|okcitana]] kaj en la [[Angla lingvo|angla]], kaj en multaj kun angla-inspiritaj alfabetoj kiel [{{Prononco|ĝ]}}.
 
Tamen, por diftongigi, la plejmulto de la latinskribaj ortografioj utiligas ''i'' (tiel, kun [[kromsigno]], ankaŭ [[IFA]]) aŭ ''y''.
JenajTiucele uzas lauziĝas ''j:'' en [[Esperanto]], en la [[Dana lingvo|dana]], kaj en la [[Sveda lingvo|sveda]].
 
En kelkaj alfabetoj, kiel tiu de la [[Kimra lingvo|kimra]], ĝi tute ne enkutimiĝis, aperante nur en [[fremdvortoj]].
 
=== La nomo de J ===
Krom son-spegulaj vok-nomoj (jo, je, ĝej), ĝi havas veran nomon en kelkaj lingvoj el la nomo de la [[Hebrea alfabeto|hebrea]] litero samvalora '[[jod (hebrea alfabeto)|jod]], ekzemple ''Jod'' {{Prononco|jot}} (germane), ''jod'' {{Prononco|joz/jod}} (dane), ''jodd'' (norvege); ''jota'' {{Prononco|ĴOta}} (portugale) kaj {{Prononco|ĤOta}} (hispane).
 
{{Latina alfabeto}}