Portoprinco: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e r2.5.2) (robota aldono de: os:Порт-о-Пренс |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Geokesto | urbo
<!-- *** Kapo *** -->
| nomo = Portoprinco
| devena_nomo =
| alia_nomo = {{LingvoKunNomo|fr|franc|''Port-au-Prince''}}
| alia_nomo1 = {{LingvoKunNomo|es|hispan|''Puerto Príncipe''}}
| alia_nomo2 = [[haitia kreola lingvo|haiti-kreole]]: ''Pòtoprens''
| kategorio = urbo
<!-- *** Nomo *** -->
| etimologio =
| oficiala_nomo = Port-au-Prince
| moto =
| kromnomo =
<!-- *** Dosiero *** -->
| dosiero = Palacio presidencial de Haiti.jpg
| dosiero_priskribo = Prezidenta palaco (grave neniigita pro tertremo la 12-an januaro 2010)
<!-- *** Simboloj *** -->
| flago =
| blazono =
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| lando = Haitio
| lando_tipo = Ŝtato
| lando_flago = 1
| ŝtato_tipo = Regiono
| ŝtato = Karibio
| regiono = Golfo de Gonavo
| regiono_tipo = Golfo
| distrikto = Departemento Ouest
| distrikto_tipo = Departemento
| municipo = Arondismento Portoprinco
| municipo_tipo = Arondismento
| histregiono =
| histregiono1 =
| histregiono2 =
| histregiono_tipo =
<!-- *** Familio *** -->
| parenco =
| parto =
| rivero = Kariba Maro
| rivero1 =
| rivero_tipo = Maro
| memorindaĵo =
| memorindaĵo_noto =
| memorindaĵo1 =
| memorindaĵo_tipo =
| ŝoseo =
| montaro =
<!-- *** Situo *** -->
| situo = Portoprinco
| koordinatoj_ne_en_titolo = true
| leviĝo = 98
| lat_d = 18
| lat_m = 32
| lat_s = 33
| lat_NS = N
| long_d = 72
| long_m = 20
| long_s = 19
| long_EW = W
| plej_alta =
| plej_alta_lat_d =
| plej_alta_long_d =
| plej_malalta =
| plej_malalta_lat_d =
| plej_malalta_long_d =
| koordinatoj_tipo = type:city(13222)_region:HR
<!-- *** Dimensioj *** -->
| areo = 38.19
| areo_rondumo = 2
<!-- *** Loĝantaro *** -->
| loĝantaro = 1082800
| loĝantaro_dato = 2007
| loĝantaro_denseco = auto
<!-- *** Historio & gvidantaro *** -->
| establita = 1749
| establita_tipo = Fondo
| dato =
| ĉefulo =
| ĉefulo_tipo =
| ĉefulo_partio =
<!-- *** Kodoj *** -->
| horzono = [[Orienta tempa zono|OTZ]] | utc_offset =-5
| horzono_DST =
| poŝtkodo =
| areo_kodo =
| areo_kodo_tipo =
| kodo =
| kodo_tipo =
| kodo1 =
| kodo1_tipo =
| kodo2 =
| kodo2_tipo =
<!-- *** UNESCO ktp. *** -->
| unesko_nomo =
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
| libera =
| libera_tipo =
| libera1 =
| libera1_tipo =
| libera2 =
| libera2_tipo =
<!-- *** Mapoj *** -->
| mapo = Haiti relief location map.jpg
| mapo_fono =
| mapo_priskribo = Situo enkadre de Haitio
| mapo_lokumilo = Haitio
| mapo1 =
| mapo1_fono =
| mapo1_priskribo =
| mapo1_lokumilo =
<!-- *** Retpaĝoj *** -->
| retpaĝo =
| commons = Port-au-Prince
<!-- *** Notoj *** -->
| notoj =
}}
[[Dosiero:PortAuPrinceTapTap.jpg|left|thumb|250px|Taptap (komuna taksio) en centra Portoprinco.]]
'''Portoprinco''' (''Port-au-Prince'' {{IPA|/pɔʁopʁɛ̃s/}} en la [[Franca lingvo|franca]]; en [[Haitia kreola lingvo|Haitia kreola]]: ''Pòtoprens'') estas la [[ĉefurbo]] kaj plej granda [[urbo]] de [[Haitio]]. Ĝia kresko, ĉefe en troloĝataj kvartaloj sur proksimaj ebenaĵoj kaj montetoj, altigis la loĝantaron de la areo de Portoprinco al inter 2,5 kaj '''3 milionoj''' da loĝantoj. Ĝi situas sudokcidente en la lando kaj pli precize ĉe la golfeto de [[Gonâve]]. La formo de la urbo similas al tiu de [[amfiteatro]]; la komercaj distriktoj estas ĉe maro, dum loĝejaj kvartaloj situas en ĉirkaŭaj montetoj.
== Historio ==
Linio 17 ⟶ 129:
La francaj piratoj estis utilaj al Francio, ĉar ili forpuŝis la britojn, sed ili estis sufiĉe sendependaj kaj ne obeis la kolonian administradon. Vintre de [[1707]], Choiseul-Beaupré, la guberniestro de la regiono, luktis kontraŭ la piratoj kaj finfine ili estis venkitaj kaj setliĝis kiel koloniuloj (la unuaj eŭropaj konstantaj loĝantoj en la regiono). Dum plifortiĝis la franca kolonia administrado, la britoj interesiĝis pri la teritorio, kaj defende la kapitano Saint-André vrakis en la golfeto en sia ŝipo ''La Princo'', ĝuste ĉe la hospitalo. Pro tio la zono estis renomita kiel ''Port-au-Prince'' (Portoprinco), kvankam kaj la haveno kaj la regiono ĉirkaŭe plu nomiĝis Hôpital. Kiam la francoj devis decidi pri lokigo de ĉefurbo, ili konstruis tiam novan urbon, nome Portoprincon.
=== Kolonia kaj postkolonia historio ===
[[Dosiero:Port-au-Prince med.jpg|thumb|left|
En [[1770]], Cap-Français (la aktuala Cap-Haïtien) estis anstataŭita kiel ĉefurbo de la kolonio de Sankta Domingo de Portoprinco, kaj en 1804 post la sendependiĝo de Haitio disde Sankta Domingo, ĝi iĝas la nova ĉefurbo. Antaŭ la sendependeco de Haitio, ĝi estis konkerita de [[Britio|britaj]] trupoj la 4-an de junio [[1794]]. Dum la [[franca revolucio]], ĝi estis konata kiel ''Port Republicain'' (Respublika haveno), antaŭ esti renomita Portoprinco de [[Jean Jacques Dessalines|Jacques la 1-a]], la unua imperiestro de Haitio. Kiam Haitio estis dividita laŭ norda regno kaj suda respubliko, Portoprinco estis la ĉefurbo de la respubliko, regata de [[Alexandre Pétion]]. [[Henri Christophe]] renomis la urbon kiel ''Port des crimes'' (Krimohaveno) post la [[murdo]] de Jacques la 1-a en ''Pont Larnage'', (nune konata kiel Ruĝa Ponto, situa norde de la urbo).
Linio 23 ⟶ 135:
=== Tertremo en 2010 ===
[[Dosiero:Port_au_Prince(nasa).jpg|left|thumb|250px|Port-au-Prince, aŭ Portoprinco, Haitio]]
La [[tertremo de Haitio en 2010]] estis katastrofa [[tertremo]] de magnitudo 7 sur la [[skalo de Richter]], kiu trafis la ĉefurbon Portoprinco je la 16:53 (laŭ loka tempo). La [[Internacia Ruĝa Kruco]] diris, ke almenaŭ 3 milionoj da homoj suferis la sekvojn de la katastrofo, ĉu kiel mortintoj, vunditoj aŭ homoj kiuj iĝis senhejmaj kaj senhavaj, kun verŝajne 100.000 mortintoj, laŭ la unuaj deklaroj de la ĉefministro, kiu post kelkaj horoj parolis pri ĉirkaŭ 50.000.
Linio 41 ⟶ 154:
== Notoj ==
<references/>
[[Kategorio:Urboj de Haitio]]
| |||