Biblia Tetragramo: Malsamoj inter versioj

'''Biblia Tetragramo''' aŭ '''YHWH''' ([[Hebrea lingvo|hebree]] '''יהוה'') estas nomo, per kiu [[Dio]], sinrevelacianta al Moseo, epitetis sin. Ĝi konstituiĝas el kvar literoj de la hebrea alfabeto: yod''[[jod (hebrea alfabeto)|jod]]'' (י), ''[[he (hebrea alfabeto)|he]]'' (ה), ''[[vav (hebrea alfabeto)|vav]]'' (ו), hē''he'' (ה). Ofte prezentita kiel persononomo (de Dio): tiukaze ĝi fariĝas la “Tetragramo”. Temas pri verba formo konjugaciita el la trilitera radiko ''hyh'' ('היה), ekvivalenta al la vebto “esti”. La [[Tanako]] (hebrea Biblio) informas ke tiu vorto estis aŭdita de [[Moseo]] sur la monto [[Horeb]] en la dezerto de Sinajo (Eliro, ĉapitro 3).

Tiu nomo estas “nedirebla” laŭ [[judismo]]. [[Kristanismo]] ĝin transkribis kaj eldiris diversmaniere 'YahvéJahvé' aŭ 'Jéhovah' aŭ aliforme, ĝis kiam la [[Katolika Eklezio]] decidis en 2008 ĝin anstataŭigi per “la Sinjoro”.

La tetragramo YHWH, laŭopinie de la judaj gramatikistoj de Mezepoko, spurantaj [[Baruch Spinoza]]n, estas fleksio de la trilitera radiko HYH '(היה = esti aŭ havi}). Tiu radiko pleksiĝas, ĉe la tria persono de la vira singolaro, al la formo ''hâyâh'' kun la aspekto de ago plenumita, kaj al la formo ''yiheyèh'' kun la aspekto de ago ekplenumiĝanta, kaj al la formoj ''hôwèh'' (prezenca vira participo) kaj ''hôwâh'' (virina participo). Tial ĝia signifo povas jeni: “Li estante estiĝas” aŭ “Li estante fariĝas”. Nome, entute, “Li neniam ĉesas esti”. Ankaŭ modernaj filologoj akceptas tiun etimologian aŭ analizon (“cerbumaĵon”, laŭ iuj), kiel [[Louis Segond]], laŭ kiu la korekta traduko estas “Mi estas tiu kiu estas” aŭ “Mi estas la Eternulo”.

La plej antikva epigrafia mencio pri la Tetragramo YHWH, ĝis nun konita, estas en teofora nomo datebla je la 820 antaŭ Kristo (steleo de ''Tel Dan''); alian surŝtonskribaĵon, pli eksplicita ĉi-foje, oni trovis en steleo ''Meŝa'' (vidu <ref>[[André Lemaire]],: ''Naissance du monothéisme : point de vue d'un historien (Naskiĝo de la monoteismo: vidpunkto de historiisto)'',. Bayard, 2003,. paĝo 27.</ref>

La malpermeso eldiri la propran nomon de Dio koncernis ne nur la antikvajn hebreojn, sed ankaŭ la unuajn kristanojn kiuj, kune kun la samtempaj hebreoj, eble neniam sciis kiel ĝin prononci. En kristanaj liturgiaĵoj, kiel jam en la Septuaginto kaj poste en la [[Vulgato]], la Tetragramo estis anstatauigita per la greka vorto “Kurios''“Kurios” kaj poste per la latina “Dominus”, ambaŭ signifantaj “la Sinjoro”. Sankta Hieronimo atestas ke mem malkovris la saman grekan vorton en iuj krekaj rulaĵoj.

En la Biblio TOB (Traduko Ekumena de la Biblio), frukto de klopodoj de specialistoj katolikaj kaj protestantoj kaj ortodoksaj, la Tetragramo fariĝas “La Sinjoro”. Utilas ĉipunkte rememorigi pri la Biblia Paradokso.

'''En=== Sur monumentoj:''' ===

'''=== En literaturo:''' ===

Estiĝis ankaŭ kristana [[kabalo]], kies fondinsto estis [[Johano Piko de la Mirandolo]] kiu en 1486 proponis kaj komencis mediton pri la rilatoj de la Tetragramo kun la nomo [[Jesuo]]. Lia sekvanto, [[Johannes Reuchlin]], subtenas ke la nomo Jesuo, remetita al la hebrea, reporduktus la kvin literojn de Pentagramo YHSVH aŭ IHSUH, ekvivalentaj al la kvar de la Tetragramo YHVH aŭ IHUH plus, en la koro de la vorto, unu s (ש =shin), signifanta "Savanto". Tio troviĝas en la verko “De verbo mirifico''mirifico” (Pri la nedirebla Verbo). Niapoke tiu kristana kabalo ĉesis okupi la menson de homoj.

''Il pendolo di Foucault'' (La pendolo de Foucault) de [[Umberto Eco]] mencias la kvar tetragramajn literojn "“... jod, he, waw, het. Iahveh, la nomo de Dio"Dio“.

''L'Antisemitisme''Antisémitisme, son histoire eret ses causes"'' dide BernardeBernard Lazare, 1884. “Nur Izraelo estas starigita sub la okulo de Yahweh"Yahweh”.

'''=== En muziko:''' ===

"Yahweh": kanzono de la [[U2]] adebla el la disko "''How to dismantle an atomic bomb"'' (2004).

"On“On ne parle à Jéhovah, à Jupiter, à Boudah, qu'en chantant"chantant”, kanzono "En chantant" de Michel Sardou.

'''=== En kino''' ===