Penda betulo: Malsamoj inter versioj

'''Penda betulo''' ( '''''[[Betula pendula]]''''' ) estas en [[Eŭropo]] larĝe disvastiĝita [[betulo]], kvamkam en [[Suda Eŭropo]] ĝi nur troveblas je altaj altitudoj. La [[arealo]] de tiu ĉi [[Palearkta ekozono|palearkta]] [[Specio (biologio)|specio]] etendiĝas en sudokcidenta [[Azio]] en la [[montaro]]j de norda [[Turkujo]] kaj [[Kaŭkazio]]. La tre parencaj [[orientazia betulo]] ( ''Betula platyphylla'' ) kaj centrazia betulo ( ''Betula szechuanica'' ) ankaŭ estas konsiderataj kiel [[vario]]j de penda betulo far iuj botanikistoj kiuj nomas ilin respektive ''B. pendula'' var. ''platyphylla'' kaj ''B. pendula'' var. ''szechuanica'' <ref>[http://rbg-web2.rbge.org.uk/cgi-bin/nph-readbtree.pl/feout?FAMILY_XREF=&GENUS_XREF=Betula&SPECIES_XREF=pendula&TAXON_NAME_XREF=&RANK= Flora Europaea: ''Betula pendula'']</ref><ref>Hunt, D., ed. (1993). Betula. Proceedings of the IDS Betula Symposium 2–4 October 1992. International Dendrology Society ISBN 0-9504544-5-1.</ref><ref name=rushforth>Rushforth, K. (1999). ''Trees of Britain and Europe''. HarperCollins ISBN 0-00-220013-9.</ref>.

 

[[Dosiero:Betula leaf 457.jpg|thumb|left|220px|Folio.]]

[[Dosiero:European birch bark.jpg|thumb|left|220px|Arboŝelo.]]

 

Penda betulo komune kunvegetas kun la [[Mikorizo|mikoriza]] [[fungo]] [[muŝoamanito]] ( ''Amanita muscaria'' ) en [[Simbiozo|simbioza]] [[rilato]]. Tiu speciale okazas sur [[Acido|acidaj]] aŭ nutriente malriĉaj grundoj. Aliaj mikorizaj societanoj inkluzivas betulan boleton ( ''Leccinum scabrum'' ) kaj [[kantarelo]]n ( ''Cantharellus cibarius'' ). Maljunaj arboj ofte estas mortigitaj per la fungo ''Piptoporus betulinus'', kaj la branĉoj ofte havas [[Sorĉistino|sorĉistin]]-[[balailo]]jn kiuj estas kaŭzitaj de la fungo ''Taphrina betulina'' <ref name=tfl/>.

[[Dosiero:Betula pendula laciniata0.jpg|thumb|upright|right|''Betula pendula'' 'Laciniata']]

Penda betulo ofte estas plantita kiel [[Ĝardeno|ĝardena]] kaj [[Ornama planto|ornama]] arbo, kultivata por sia blanka ŝelo kaj gracie pendiĝemaj ŝosoj, eĉ en lokoj kiuj estas pli varmaj ol la optimumo, kiel [[Los-Anĝeleso]] kaj [[Sidnejo]]. En Skandinavujo kaj aliaj regionoj de norda Eŭropo, ĝi estas [[Forsto|forste]] kultivata. Kelkfoje ĝi estas uzata kiel [[Pioniro|pionira]] kaj [[nutristin-arbo]] aliloke.

 

Sukcesa betulo-kultivado postulas klimaton kiu estas sufiĉe malvarmeta por minimume okaza vintra [[Neĝo|neĝado]]. Tial ili havas neprofundan radiksistemon, eble ili bezonas akvosuplementon dum [[trosekeco]]j. Ili optimume vegetas en profundaj, bone drenitaj grundoj <ref>Botanicas' Trees & Shrubs, Random House, Sydney, 2005</ref>.

* 'Carelica' estas nomata "krispa betulo" en Suomujo; "krispa" referencas al [[lignoteksturo]]<ref>[http://www.visaseura.com/18 Finnish Curly Birch Society]</ref>.

* 'Laciniata' ( komune misidentigita kiel 'Darlecarlica' ) havas profunde entranĉitajn foliojn kaj pendiĝemajn branĉojn.

* 'Tristis' havas rektan trunkon kun pendiĝemaj branĉetoj.

* 'Youngii' havas densan, branĉet-pendiĝema kreskaĵon sen centra ŝoso, bezonante [[greftado]] sur [[tigo]] de ordinara penda betulo.

La ekstera parto de la arboŝelo entenas ĝis 20% da [[betulino]]. La ĉefaj komponantoj en la [[volatila oleo]] de la [[burĝono]]j estas [[α-kopaeneo]] (~10%), [[germakreneo D]] (~15%) kaj [[δ-kadineneo]] (~13%) <ref>{{Cite web|url= http://ecam.oxfordjournals.org/cgi/content/full/1/3/301 |title= Essential Oil of Betula pendula Roth. Buds |accessdate=2009-03-17 |work= |publisher= |date= }}</ref>.

[[Sinonimo]]j inkluzivas ''Betula pendula'' var. ''carelica'' (Merckl.) Hämet-Ahti, ''B. pendula'' var. ''laciniata'' (Wahlenb.) Tidestr., ''B. pendula'' var. ''lapponica'' (Lindq.) Hämet-Ahti, ''B. aetnensis'' Raf., ''B. montana'' V.N.Vassil, ''B. talassica'' Poljakov, ''B. verrucosa'' Ehrh., ''B. verrucosa'' var. ''lapponica'' Lindq., kaj ''B. fontqueri'' Rothm <ref>[http://linnaeus.nrm.se/flora/di/betula/betul/betupen.html Den virtuella floran]</ref><ref>Govaerts, R., & Frodin, D. G. (1998). ''World Checklist and Bibliography of Fagales''. ISBN 1900347466 [http://apps.kew.org/wcsp/ online search]</ref>. La nuligita nomo ''Betula alba'' L. ankaŭ parte aplikis al ''B. pendula'', kvankam ankaŭ al ''B. pubescens'' <ref>{{Cite journal | last1 = Govaerts | first1 = R. | year = 1996 | title = Proposal to reject the name Betula alba (Betulaceae) | url = | journal = Taxon | volume = 45 | issue = | pages = 697–698 }}</ref>.

Penda betulo estas la nacia arbo de Suomujo. Okaze oni uzas foliajn, [[Aromo|aromajn]] branĉetojn de penda betulo por afable frapiĝi en [[saŭno]]. La branĉetoj estas nomataj ''vihta'' aŭ ''vasta''. Tiu havas rilaksiganta efiko por la [[muskolo]]j.

 

''Lando de la [[Arĝento|Arĝenta]] Betulo'' estas [[Tradicio|tradicia]] kanada popolkanto, kvankam la koncerna betulo estas fakte diferenca specio, papero-betulo ( ''Betula papyrifera'' ).

{{Portalo Biologio}}

{{Commons|Betula pendula}}

[[is:Vörtubirki]]

[[it:Betula pendula]]

[[lt:Karpotasis beržas]]

[[lv:Nokarenais bērzs]]