Lejteo

Leyte, aŭ Lejteo en esperanto, estas insulo de la insularo de Bisajoj en Filipinoj.

Situo de la insulo de Lejteo en la centro de Filipinoj

La insulo estas ĉirkaŭ 180 km longa nordo-suden kaj ĉirkaŭ 65 km larĝa je sia plej larĝa punkto. En la nordo ĝi preskaŭ kuniĝas al Samaro, separate de la markolo de Markolo San Juanico, kiu iĝas tiom mallarĝa kiom ĝis 2 km en kelkaj lokoj. Ankaŭ la insula provinco de Biliran estas norde de Lejteo kaj kuniĝas al Lejteo per opnto tra la mallarĝa Markolo Biliran. Sude Lejto estas separata el Mindanao de la Markolo Surigao. Oriente Lejteo estas iome for de la Filipina Maro de la Pacifika Oceano, Samar nordoriente kaj de Dinagat sudoriente formante la Lejtean Golfon. Okcidente estas Cebuo kaj Bohol.

Lejteo estas ĉefe tre arbara kaj montara, sed la Lejtea Valo nordoriente havas multan agrikulturon.

La ĉefaj urboj de Lejteo estas Tacloban, en orienta bordo de nordokcidenta angulo de Lejtea Golfo, kaj Ormoc, en la okcidenta marbordo. Lejteo nune famas pro geotermika elektrejo ĉe Ormoc.

Tamen, Lejteo estas plej fama pro sia rolo en la rekonkero de Filipinoj en la Dua Mondmilito. La 20an de oktobro 1944, Generalo Douglas MacArthur elŝipiĝis en Lejteon, asertante per fama frazo "I have returned" (Ni revenis). Tamen la militaj fortoj de Japanio ne redonis la insulon tiom facile, kiel montris la sekva Batalo de Lejteo, kaj konverĝo de ŝiparmeaj fortoj rezultis en kvartaga Batalo de Lejtea Golfo, la plej longdaŭra ŝiparmea batalo en historio.