Kiel registrite je 13:04, 18 jul. 2011 redakti AndyHM (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 27 339 redaktoj →‎Enkonduko ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 13:07, 18 jul. 2011 redakti malfari AndyHM (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 27 339 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: {{redaktata}} [[dosiero:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg\|thumb\|[[Marteno Lutero]], pentrita de [[Lucas Cranach la Maljuna]].]] Dum la [[16-a jarcento]], pluraj religiuloj, pensistoj kaj politikistoj intencis krei profundan kaj ĝeneralan ŝanĝon en la moroj kaj agadoj de la [[Katolika Eklezio]] en la [[Okcidenta Eŭropo]], speciale rilate al la papaj pretendoj pri la kontrolado de la tuta kristana komunumo. Ĉi tiu religia movado poste estos konata kiel '''Protestanta Reformacio''', ĉar ĝi estis intenco reformi la kristanan eklezion serĉante la revigliĝon de la [[apero de kristanismo\|primitiva kristanismo]] kaj kiu estis politike subtenata de aro da gravaj princoj kaj reĝoj kiuj "protestis" kontraŭ decido de ilia imperiestro. Linio 17 ⟶ 18: ==Originoj== Ĉiuj ĉefaj protestantoj ĝenerale datigas sian doktrinan apartigon de la Romkatolika Eklezio ekde la [[16-a jarcento]], foje nomata Magistrata Reformacio, ĉar la regantaj magistratoj apogis ilin. Male al la [[Radikala Reformacio]], kiun la ŝtato ne subtenis. Pli malnovaj protestantaj eklezioj, kiel ekzemple la Unitas Fratrum ([[Unuiĝo de fratoj]]), Moravaj fratoj (bohemaj fratoj) datigas siajn originojn en la [[15-a jarcento]] en la epoko de [[Jan Hus]]. Ĉar ĝi estis gvidita de bohema nobla plimulto, kaj estis rekonita, portempe, de la paktoj Bazelo, la Husa Reformacio estis la unua Magistrata Reformacio de Eŭropo. Cent jarojn poste, en Germanio la protestoj erupciis samtempe, dum sub minaco de Islama Otomana invado, kiu aparte distris la germanajn princojn respondecaj por la armea defendo. ==Radikoj kaj antaŭirintoj: 14-a jarcento kaj 15-a jarcento== Agitado pro la Granda Skismo de Okcidenta Kristanismo (1378-1416) ekscitita militojn inter princoj, ribeloj inter la kamparanoj, kaj ĝeneraligita konzerno super korupto en la eklezio. Nova naciismo ankaŭ defiis la relative internaciiston mezepokan mondon. La unua el serio de interrompaj kaj novaj perspektivoj venis de tiu de John Wyclif ĉe Oxford University, tiam de Jan Hus ĉe la Universitato de Prago. La Romkatolika Eklezio oficiale finis tiun debaton ĉe la Koncilio de Konstanco (1414-1417). La konklavo kondamnis Jan Hus, kiu estis ekzekutita per bruligado malgraŭ promeso de paspermeso. Wycliffe estis postmorte bruligita kiel herezulo. La Koncilio de Konstanco konfirmis kaj fortigis la tradician mezepokan koncepton de preĝejo kaj imperio. Ĝi ne traktis la naciajn streĉitecojn, aŭ la teologiajn streĉitecojn kiuj estis perturbita dum la antaŭa jarcento. La konsilio ne povis malhelpi skismon kaj la Husano Militojn en Bohemio. [2 ] La rezulto de nigra morto instigis al radikala nova reĝimo de la ekonomio, kaj poste de eŭropa socio. Estis argumentite ke la pesto estis respondeca, minimume delvis, por la komenco de la Reformacio. [3 ] Multaj opiniis ke ĝi estis puno de dio por la pekoj de la homoj. [4 ] Proksime de la fino de 1350 nigra morto trankviliĝis, sed ĝi neniam vere formortis en Eŭropo dum la venontaj malmultaj cent jaroj [5 ] kaj pli ol 100 pesto epidemioj balaitaj en tuta Eŭropo dum tiu periodo. [6 ] En la sorplonĝantaj urbaj centroj, aliflanke, la katastrofoj de la dek-kvara kaj fruan dekkvinan jarcenton, kaj la rezultaj laboro-malabundoj, disponigis fortan impeton por ekonomia diversigo kaj teknologiaj inventoj. Sekvante nigran morton, la komencan perdon de vivo pro malsatego, peston, kaj pesto kontribuis al intensigo de akumulo en la urbaj areoj, kaj tiel stimulo por komerci, industrion, kaj burĝonin urban kreskon en kampoj tiel varia kiel bankada (la Fugger banko-familio en Distrikto Augsburg kaj la Medici familio de Florenco estante la plej elstara); teksaĵoj, armilaroj, aparte stimulitaj per la Milito de la Cent Jaroj, kaj minado de fererco-ŝuldmono, en granda parto, al la tondri armilaro-industrio. Amasiĝo de profito, konkurenciva troproduktado, kaj pliigita konkurado maksimumigi ekonomian avantaĝon, kontribuis al interna milito, agresema militismo, kaj tiel al centraligo. Kiel rekta sekvo de la movo direkte al centraligo, gvidantoj kiel Ludoviko la 11-a (1461-1483), la "araneo-reĝo", serĉis forigi ĉiujn konstituciajn restriktojn sur la praktikado de ilia aŭtoritato. En Anglio, Francio, kaj Hispanio la movo direkte al centraligo komencita en la dektria jarcento estis portitaj al sukcesa konkludo. Sed ĉar normaligo kaj prospero progresis, ebligi la populacion por atingi ĝiajn iamajn nivelojn en la malfrue 15-a kaj 16-a jarcentoj, la kombinaĵo de ambaŭ lastatempe-riĉan laboroprovizon same kiel pliboniĝitan produktivecon, estis "dubindaj donacoj" por multaj segmentoj de Okcidenteŭropa socio. Malgraŭ tradicio, bienuloj komencis la movon ekskludi kamparanojn de " oftaj teroj". Kun komerco stimulis, bienistoj ĉiufoje pli moviĝis foren de la manorial ekonomio. Lana produktado tre disetendiĝis en Francio, Germanio, kaj Nederlando kaj novaj teksaj industrioj komencis evolui. La invento da movebla tipo kondukus al la Protestanta fervoro por tradukado de la Biblio kaj ricevado de ĝi en la manojn de laikaro. Tio avancus la kulturon de biblia legokapablo. La "humanismo" de la Renesanco periodo stimulis senprecedencan akademiulon incitas, kaj konzernon por akademia libereco. Daŭrantaj, seriozaj teoriaj debatoj okazis en la universitatoj koncerne la naturon de la eklezio, kaj la fonto kaj amplekso de la aŭtoritato de la papofico, de konsilioj, kaj de princoj. Martin Luther estis ŝokita per la korupto de la pastraro sur ekskurseto al Romo en 1510. [7 ] Sixtus IV (1471-1484) estis la unua papo por trudi licencon sur bordeloj kaj speciala imposto sur pastroj kiuj konservis amantinon. Li ankaŭ establis la praktikon de vendado de indulgoj por esti uzita por la mortinta, tiel establante praktike senfinan fonton de enspezo. [8 ] Aleksandro la 6-tiu de a (1492-1503) estis unu el la plej kontestataj el la Renesanco papoj. Li generis sep infanojn, inkluzive de Lucrezia kaj Cezaro Borgia, de almenaŭ du amantinoj. [9 ] Dek kvar jarojn post lia morto, la korupto de la papofico kiun Alexander VI ekzempligita - precipe la vendo de indulgoj - instigus Martin Luther por najli resumon de liaj plendoj sur la pordo de preĝejo en Germanio kaj lanĉi la Reformacion. [10 ] Oficialaj bordeloj ekzistis en multaj urboj, foje eĉ posedite fare de la urba delegitaro. Laŭ Jacques Rossiaud, la pastraro inventis proksimume dudek procentojn de la klientaro de privataj bordeloj kaj banejoj en Dijon, Francio dum la 14-a jarcento, kaj ĝi ŝajnas la situacio estis simila ĉio ĝenerale en Eŭropo [11 ] , sed antaŭ la 16-a jarcento epidemio de sifiliso kiu estis portita de la Nova Mondo ĝis Eŭropo post la vojaĝoj de Kristoforo Kolumbo [12 ] kaj post-reformado-moraleco kondukis al la fino de bordeloj en multaj eŭropaj grandurboj. == Rilataj temoj == Linio 25 ⟶ 40: * [[kontraŭreformacio]] ~~{{ĝermo}}~~ {{havenda artikolo\|Reformacio}}

Reformacio: Malsamoj inter versioj