Niuo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
HRoestBot (diskuto | kontribuoj)
e r2.6.5) (robota aldono de: ext:Niue
Aldonis tekston tradukitan el la angla viki
Linio 2:
!bgcolor="tan" colspan="2" | <big><big>'''Niuo'''</big></big>
|-
|align="center" colspan="2" |[[Dosiero:Flago-de-Niuo.svg|180px|<center>la flago de Niuo]] [[Dosiero:Public Seal of Nieu.svg|100px|la blazono de Niuo]]<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;([[flago de Niuo|detalojflago]])&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;([[blazono de Niuo|detalojblazono]])
|-
|align="left" colspan="2" |Flago de Niuo
Linio 10:
! bgcolor="tan" colspan="2" | Bazaj informoj
|-
| '''Nacia nomo'''||NiueNiuē
|-
|'''Landkodo'''|| NU
Linio 20:
| '''Ŝtatestro''' || [[Elizabeto la 2-a (Britio)|Elizabeto la 2-a]]
|-
| '''Ĉefministro''' || [[YoungToke VivianTufukia Talagi]]
|-
| '''Areo'''||260 km<sup>2</sup>
Linio 35:
'''Niuo''' estas dependa teritorio de [[Nov-Zelando]] en [[Oceanio]].
 
Niuo situas 2400 km nordoriente de [[Nov-Zelando]] kaj oriente de [[Tongo]]. La areo de la lando estas 260 km2 kaj la enloĝantaro nombras proksimume 1,400, ĉefe [[Polinezianoj]].
Niuo suferas problemojn pro elmigrado al Nov-Zelando.
 
Kvankam Niuo estas memregata, ĝi estas en libera asocio kun Nov-Zelando, kaj mankas al ĝi tuta suvereneco. Ĉiuj niuanoj estas civitanoj de Nov-Zelando kaj la ŝtatestro estas Reĝino Elizabeth II. Nov-Zelando pritraktas la plejmulton de la internaciaj rilatoj de Niuo, en la nomo de Niuo.
 
En 2003 Niuo fariĝis la unua en la mondo nacio kun universala sendrata aliro al la [[Interreto]]. Tion provizas tra la insulo la Asocio de Interretaj Uzantoj.<ref>{{cite web|url=http://www.unstrung.com/document.asp?doc_id=35876 |title=Light Reading Mobile - Broadband - World's First WiFi Nation - Telecom News Wire |publisher=Unstrung.com |date= |accessdate=2010-06-26}}</ref>
Lastatempe, la ludono de la mastrumo pri [[Interreto|Interret]]-finaĵo ''.nu'' (ekzemple en [http://www.esperanto.nu www.esperanto.nu]) donis al la insulanoj bonvenan profiton.
 
Pro ekonomiaj kialoj la plejmulto da niuanoj (20000) jam elmigris al Nov-Zelando.
 
[[Biogeografio|Biogeografie]] la teritorio situas en la [[Pacifika ekozono]] laŭ la [[tipologio]] de la [[Monda Natur-Fonduso]] ( WWF ).
 
[[Geologio|Geologie]] temas pri [[Malalta insulo (geologio)|malalta insulo]].
 
==Historio==
Niuon setlis polinezianoj el [[Samoo]] je proksimume 900KE.<ref name="brit">[[Encyclopedia Britannica]], "Niue"</ref>
Pluaj setlantoj (aŭ invadantoj) alvenis de [[Tongo]] en la 16-a jarcento.<ref name="brit"/>
 
Ĝis la komenco de la 18-a jarcento, ĉefoj kaj familiestroj havis aŭtoritaton ĉe partoj de la popolo. Je proksimume 1700 la koncepto kaj praktiko de [[monarkio]] aperis, eble pro influo de Tongo aŭ Samoo. Ek de tiam regis reĝoj (patu-iki). La unua esti Puni-mata. Tui-togo, kiu regis ek de 1875 ĝis 1887, estis la unua kristana reĝo.<ref>S. Percy Smith, [http://www.nzetc.org/tm/scholarly/tei-SmiNiu.html ''Niuē-fekai (or Savage) Island and its People''], 1903, pp.36-44</ref>
 
La unua eŭropano vidi Niuon estis Kapitano [[James Cook]] en 1774. Cook provis en tri lokoj surteriĝi sur la insulo sed la lokanoj rifuzis permeson. Cook nomis la insulon "Savage Island" (sovaĝa insulo) ĉar, laŭlegende, la indiĝenoj kiujn li vidis ŝajne estis farbitaj per sango. Tamen, la substanco sur iliaj dentoj devenis de la hulahula, indiĝena ruĝa [[banano]].<ref>Tony Horowitz, Blue Latitudes: Boldly Going Where Captain Cook Has Gone Before, 2002, Chapter 8</ref>
 
Dum du jarcentoj la nomo "Savage Island" restis, ĝis oni reenkondukis la originan nomon '''Niuē''', kiu signifas "jen kokoso"<ref name=independent>{{cite news |first=Kathy|last=Marks|title=World's smallest state aims to become the first smoke-free paradise island |url=http://www.independent.co.uk/news/world/australasia/worlds-smallest-state-aims-to-become-the-first-smokefree-paradise-island-862977.html|work= [[The Independent]] |publisher= |date=2008-07-09 |accessdate=2008-07-21 | location=London}}</ref>.
 
Misiistoj de la [[London Missionary Society]] (Londona misiista societo, Britio) alvenis en 1846 per la ŝipo "Messenger of Peace" (mesaĝisto pri paco). Oni provis sensukcese dum multaj jaroj akceptigi eŭropidan misiiston kaj oni irigis niuanon nomitan [[Nukai Peniamina]] al Samoo por treniĝi kaj fariĝi pastro en la [[Malua Theological College]] (kolegio por trejni kristanajn pastrojn).{{Citation needed|date=January 2011}}
Peniamina revenis kiel misiisto helpata de [[Toimata Fakafitifonua]]. Finfine oni permesis al li surteriĝi en vilaĝo Uluvehi ([[Mutalau]]) post malsukcesoj ĉe kelkaj aliaj vilaĝoj.
La ĉefoj de Mutulau permesis al Peniamina surteriĝi kaj protektis lin dumtage kaj dumnokte en fortikaĵo en Fupiu.
 
[[Kristanismo]]n li instruis al la homoj en Mutalau antaŭ ol ĝi disvastiĝis al ĉiuj vilaĝoj en Niuo. Komence aliaj vilaĝoj kontraŭis la enkondukon de Kristanismo kaj celis mortigi je Peniamina.
Homoj el la vilaĝo Hakupu, kvankam la lasta vilaĝo akcepti Kristanismon, venis kaj petis "vorton de dio"; tial ilian vilaĝon oni renomis "Ha Kupu Atua", kiu signifas "ia vorto de dio", aŭ, mallonge, "Hakupu".
 
 
=== Ekstera politiko ===
Niuo apartenas al la [[AKP-ŝtatoj]], internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj [[Afriko]], [[Karibio]] kaj la [[Pacifika Oceano]].
Linio 46 ⟶ 71:
== Eksteraj ligiloj ==
{{el2|www.gov.nu|Niua registara retejo}} (angle)
 
== Referencoj ==
<references/>
 
{{Komunumo de Nacioj}}