Tonlingvo: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Talnat (diskuto | kontribuoj) kompletigota ellaboro |
||
Linio 1:
En [[lingvistiko]] ([[fonologio]], [[fonetiko]]) '''
Lingvoj kiuj uzas tonon nur por distingoj sur la nivelo de [[frazo]]j kaj konversaciaj parolturnoj, ofte por indiki finon aŭ nefinon de parolturno kaj por distingi demandon disde konstato, estas nomataj ne '''''tonaj lingvoj''''' sed '''''[[intonacio|intonaciaj lingvoj]]'''''. Multaj tonlingvoj tamen ankaŭ utiligas tonon por distingoj je fraza kaj parolturna niveloj. Oni do povas diri, ke tiuj estas kaj tonaj kaj intonaciaj lingvoj. Tio validas ekzemple por la [[ĉina lingvaro|ĉinaj lingvoj]].
Inter la tonaltaj lingvoj estas inter alie la sekvaj lingvoj:▼
==Disvastiĝo==
en Orienta ĝis Sud-Orienta Azio:
* la [[ĉina lingvaro]] kiel ekzemple la [[norma ĉina lingvo]] aŭ la [[kantona]]
* la [[kradaja lingvaro]], ekzemple la [[taja lingvo|taja]] kaj [[laosa lingvo]]j
* la hmong-miena lingvaro
* la [[vjetnama]], [[aŭstralazia lingvaro|aŭstralazia]] lingvo;
* la [[afrikazia lingvaro]], ekzemple la [[haŭsa]] en okcidenta Afriko▼
en [[Afriko sude de Saharo]]:
* multaj lingvoj el la [[niĝerkonga lingvaro]], ekzemple la [[joruba]] und [[igba]] en okcidenta Afriko kaj la [[kosa lingvo|kosa]] en suda Afriko
* la [[nilo-sahara lingvaro]], ekzemple la [[kanura]] en okcidenta Afriko
* la [[kojsanaj lingvaroj]] en suda Afriko;
* multaj el la indiĝenaj lingvoj de Ameriko, ekzemple la lingvoj de la [[apaĉoj]] kaj la [[majaaj lingvoj]]▼
en Ameriko:
* en malpli forta dimensio iuj [[hindeŭropaj lingvoj]], ekzemple la [[vedoj|veda]] [[sanskrito]], la [[panĝaba]], la [[antikva greka]] en sia origina prononco, la [[litova]], [[norvega]], [[sveda]], iuj sudaj dialektoj de la [[dana]] <ref>[http://dialekt.dk/dialekter/eksempler/ paĝo pri ekzemploj pri danaj dialektoj en la retejo dialekt.dk de la kopenhaga universitato (dane)]</ref>, la sudslavaj lingvoj [[kroata]], [[serba]] kaj [[slovena]], la [[limburga lingvo|limburga]] kaj la [[ripuara dialektaro]] de la [[germana]].▼
▲* multaj el la indiĝenaj lingvoj de Ameriko, ekzemple la lingvoj de la [[apaĉoj]] kaj la [[majaaj lingvoj]];
kun malpli da funkcia ŝarĝo (angle ''functional load'') iuj [[hindeŭropaj lingvoj]]:
▲*
En tiu listo rimarkindas almenaŭ du vastaj koheraj geografiaj regionoj en kiuj distingiva uzo de tono estas komuna al multaj lingvoj, kiuj ne necese apartenas al la sama [[lingvofamilio]]. La unua estas kontinenta Azio sude de la [[Granda Muro]], kie la menciitaj lingvogrupoj kaj unuopaj lingvoj formas lingvoligon (germane ''Sprachbund''). La dua estas [[Afriko sude de Saharo]]. Ankaŭ tie temas pri lingvoliga fenomeno.
==Tipologio==
En tonlingvoj povas uziĝi pluraj malsamaj distingivaj tonaj trajtoj. Tiuj povas esti la nivelo, konturo, komenco, finigo kaj sinkronigo de la tono, kaj ties ebla kombino kun malsamaj voĉregistroj.
'''Tonnivelo, tonkonturo, tonkomenco'''
'''Tonfinigo'''
'''Tonsinkronigo, tonakcento'''
'''Ton-voĉregistro'''
== Notoj ==
|