Tonlingvo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→Ton-voĉregistro: lika > spira voĉo |
e rd. AWB |
||
Linio 8:
en Orienta ĝis Sud-Orienta Azio:
* la [[ĉina lingvaro]] kiel ekzemple la [[norma ĉina lingvo]] aŭ la [[kantona]]
* la [[kradaja lingvaro]], ekzemple la [[
* la hmong-miena lingvaro
* la [[vjetnama]], [[aŭstralazia lingvaro|aŭstralazia]] lingvo;
Linio 24:
* ekzemple la [[vedoj|veda]] [[sanskrito]], la [[panĝaba]], la [[antikva greka]] en sia origina prononco, la [[litova]], [[norvega]], [[sveda]] (escepte de la vario parolata en [[Finnlando]]) kaj la [[dana]] dialekto parolata sur la insulo [[Bornholm]]<ref>[http://dialekt.dk/dialekter/eksempler/ paĝo pri ekzemploj pri danaj dialektoj en la retejo dialekt.dk de la kopenhaga universitato (dane)]</ref>, la sudslavaj lingvoj [[kroata]], [[serba]] kaj [[slovena]], la [[limburga lingvo|limburga]] kaj la [[ripuara dialektaro]] de la [[germana]].
[[
Rimarkindas almenaŭ du vastaj koheraj geografiaj regionoj en kiuj distingiva uzo de tono estas komuna al multaj lingvoj kiuj apartenas al pluraj malsamaj [[lingvofamilio]]j. La unua estas kontinenta Azio sude de la [[Granda Muro]], kie la menciitaj lingvogrupoj kaj unuopaj lingvoj formas lingvoligon (germane ''Sprachbund''). La dua estas [[Afriko sude de Saharo]]. Ankaŭ tie temas pri "area" (lingvoliga) fenomeno.
Linio 38:
En kelkaj tonlingvoj ekziztas nivelaj, leviĝantaj kaj falantaj tonoj en la parolo, sed distingiva estas nur la tonalto komence de la [[fonotakso|silaba kerno]], plej ofte reprezentata de vokalo.
[[
[[de:Datei:Vier Toene des Hochchinesischen.svg|thumb|Tonaltoj kaj -konturoj en la Norma Ĉina lingvo]]▼
▲[[dosiero:Pinyin Tone Chart.png|thumb|180px|Konturoj de la tonoj en la norma ĉina lingvo]] En praktika sistemo por indiki konturajn tonojn en lingvistikaj studoj oni distingas kvin nivelojn inter 1 kaj 5, kaj la konturoj povas esti priskribataj per sinsekvo da ciferoj. Tio ilustriĝas ĉi-apude per la ekzemplo de la [[Norma ĉina lingvo]]. En ĝi, oni povas distingi inter kvin tonoj, el kiuj tamen nur kvar estas distingivaj tonemoj. La kvina estiĝas nur kiam iu el la distingivaj tonoj neŭtraliĝas en la parolo.
* unua tono, [[pinjino|pinjine]] ''ā'', /55/ alta tono
* dua tono, [[pinjino|pinjine]] ''á'', /35/ leviĝanta tono
* tria tono, [[pinjino|pinjine]] ''ǎ'', /214/ falanta-leviĝanta tono
* kvara tono, [[pinjino|pinjine]] ''à'', /51/ falanta tono
* neŭtrala tono, [[pinjino|pinjine]] ''a'', /11/ malalta tono
La ciferoj en tiu sistemo ne indikas iajn [[intervalo (muziko)|muzikajn intervalojn]]. La diferenco en la tonalto inter la niveloj 5 kaj 1 ne estas konstanta, sed povas varii en alta grado kun la vigleco de la parolo. En vigla parolo de gaja knabino, tiu diferenco estas multe pli granda ol en parolo de malgajulo.
Linio 73 ⟶ 71:
Ekzistas lingvoj, en kiuj distingiva uzo de tono estas kombinita kun distingiva uzo de ”voĉregistro” (tipo de voĉado). Plej ofta estas distingo inter ”spira voĉo”, ”modala voĉo” (tio estas ordinara voĉo), kaj ”knara voĉo”. En tiuj kazoj, tonaj distingoj povas kunfandiĝi kun voĉaj. En la [[birma lingvo]], la variado de la voĉo nun superregas tiun de la tono.
{|class="wikitable"
|+Ton-voĉregistroj en la [[birma lingvo]]<ref>James Matisoff, 2001. ''Prosodic Diffusibility in South-East Asia,'' pp. 309-310. In Aleksandra Aikhenvald and Robert Dixon, ''Areal Diffusion and Genetic Inheritance,'' OUP.
|-
! Registro
Linio 121 ⟶ 119:
== Notoj ==
<references />
{{Link GA|ru}}▼
[[Kategorio:Tonlingvoj| ]]
[[Kategorio:Lingvistiko]]
[[Kategorio:Lingvotipoj]]
▲{{Link GA|ru}}
[[br:Tonenn (yezhoniezh)]]
[[ca:To (lingüística)]]
[[cs:Tónový jazyk]]
▲[[de:Datei:Vier Toene des Hochchinesischen.svg|thumb|Tonaltoj kaj -konturoj en la Norma Ĉina lingvo]]
[[de:Tonsprache]]
[[en:Tone (linguistics)]]
| |||