|
[[Dosiero:Afroasiatic-en.svg|thumb|250px|Geografia distribuo de la parolantoj de lingvoj semidaj (en oranĝa koloro) kaj de aliaj [[Afrikazia lingvaro|afrikaziaj lingvoj]] nuntempe]]
La '''Semidaj lingvoj''' estas parto de la [[Afrikazia lingvaro]], kaj estas parolataj en la [[Saharo]], en la landoj norden, kaj en [[Sud-Okcidenta Azio]]. Komuna trajto de iliaj gramatikoj estas la uzo de trikonsonantaj vortoradikoj. Tri religie gravegaj lingvoj estas Semidaj: la [[Araba lingvo|Araba]], la [[Hebrea lingvo|Hebrea]], kaj la [[Amhara lingvo|Amhara]]. La [[Kopta lingvo|Kopta]] ankaŭ estas Afrikazia lingvo, sed ne Semida. Ankaŭ la [[malta lingvo]] estas semida.
La '''semidaj lingvoj''' estas familio de tre disvastigitaj lingvoj, parto de la [[afrikazia lingvaro]], parolataj en norde de la [[Saharo]], kaj en [[Sud-Okcidenta Azio]]. Komuna trajto de iliaj gramatikoj estas la uzo de trikonsonantaj vortoradikoj. Tri religie gravegaj lingvoj estas Semidaj: la [[Araba lingvo|araba]], la [[Hebrea lingvo|hebrea]], kaj la [[Amhara lingvo|amhara]]. La [[Kopta lingvo|kopta]] ankaŭ estas Afrikazia lingvo, sed ne semida. En Eŭropo, la [[malta lingvo]] estas semida.
==Vidu ankaŭ ==
* [[Semidoj]]
<gallery>
Dosiero:AndalusQuran.JPG|<!-- thumb|left|180px|Paĝo de [[12-a jarcento]] [[Korano]] -->
Dosiero:Targum.jpg|<!-- thumb|left|180px|12-a jarcentodekdujarcenta [[Hebrea Biblio]] scenaro -->
Dosiero:Estrangela.jpg|<!--manuskripto thumb|left|180px|9-aen jarcentola [[_Syriac_Siriaka lingvo|_Syriac_]], manuskriptode la 9-->a jarcento
Dosiero:Amarna Akkadian letter.png|<!-- thumb|left|180px|14-a jarcento a.K. [[_Amarna_ (leteroj, literoj, leteras, literas)|diplomatia (letero, litero)]] en [[Akada lingvo|_Akkadian_]], fundamentitrovita en [[Telo _Amarna_Tel-Amarna]]. -->
</gallery>
<br clear=all>
== Etnoj ==
Grupo de popoloj en [[Afrikazia lingvaro|Afrikazia lingvofamilio]]. La plej multnombraj popoloj de la grupo: Egiptoj, Alĝerianoj, Marokanoj, Sudananoj, Irakianoj, Sirianoj, Hebreoj.
{| class="prettytable"
| Etnoj de la grupo
| Kvanto (milionoj)
|-
| [[Egiptoj]]
| align="right" | 54.6
|-
| [[Alĝerianoj]]
| align="right" | 21.2
|-
| [[Marokanoj]]
| align="right" | 19.4
|-
| [[Hebreoj]]
| align="right" | 13.6
|-
| [[Saudianoj]]
| align="right" | 13.2
|-
| [[Sudananoj]]
| align="right" | 13.0
|-
| [[Irakanoj]]
| align="right" | 14.5
|-
| [[Jemenanoj]]
| align="right" | 12.3
|-
| [[Sirianoj]]
| align="right" | 11.7
|}
ARABOJ
* '''Nomo:''' [m] al-arab; [f] Arabes; [r] arabi - Meta etnokomunumo de arablingvaj popoloj (alĝerianoj, egiptoj, marokanoj k.a.) - ĉefloĝantoj de arabaj landoj [[Okcidenta Azio]] kaj [[Norda Afriko]]. Totala kvanto: 199 milionoj (1992). '''Lingvo:''' lokaj dialektoj de [[araba lingvo]]. Plimulto - [[islamanoj]].
ALĜERIANOJ, Alĝeriaj araboj
* '''Nomo:''' [m] al-arab al-ĝazairi; [f] Algeriens, Arabes d'Algerie; [r] alĵirci, alĵirskije arabi
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Alĝerio]] (21,2 milionoj). Totala kvanto: 22,2 milionoj (1992), inter ili en [[Francio]] 820 mil
* '''Lingvo:''' araba; vaste uzata ankaŭ franca.
* Apartenas al hindo-mediteranea branĉo de eŭropoida raso.
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
EGIPTOJ, Egiptaj araboj
* '''Nomo:''' [f] Égyptiens, Arabes d'Egypte; [r] egiptjane
* Popolo, ĉefgento de [[Egiptio]] (54,2 milionoj). Totala kvanto: 54,6 milionoj (1992).
* Apartenas al hindo-mediteranea branĉo de eŭropoida raso.
* Formiĝis post 7-a jarcento rezulte de intermiksado de venintaj arabaj triboj kaj loka kopta, berbera kaj aliaj loĝantoj.
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
IRAKANOJ, Irakaj araboj
* '''Nomo:''' [f] Irakiens, Arabes d'Irak; [r] irakci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Irako]] (14,5 milionoj). Totala kvanto: 14,6 milionoj (1992).
* Parolas en iraka dialekto de la [[araba lingvo]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-[[sunaoj]] (precipe en nordo) kaj [[ŝijaoj]] (en la sudo).
JEMENANOJ, Jemenaj araboj
* '''Nomo:''' [f] Arabes du Yémen; [r] jemenci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Jemeno]] (12,3 milionoj, 1992); 1,4 milionoj loĝas en [[Sauda Arabio]].
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]] (sunaoj kaj ŝijaoj).
JORDANIANOJ, Jordaniaj araboj
* '''Nomo:''' [f] Jordaniens, Arabes de Jordanie; [r] jordanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Jordanio]]. Totala kvanto: en [[Jordanio]] 2 milionoj (1992), en [[Kuvajto]] 350 mil
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj, parto - [[kristanoj]].
KOPTOJ
* '''Nomo:''' [f] Coptes; [r] kopti
* Etnokonfesa grupo de egiptaj araboj, [[kristanoj]] (precipe monofizitoj, inter ili estas ankaŭ uniatoj kaj protestantoj). Loĝas precipe en la urboj de Supera [[Egipto]], ankaŭ en aliaj landoj de [[Proksima Oriento]]; pli ol 4 milionoj (1992). Idoj de ĝisaraba loĝantaro de Egipto.
LEVANTANOJ
* '''Nomoj:''' [f] Levantins; [r] levantinci
* Etnografia grupo en konsisto de libana kaj siria araboj, idoj de eŭropaj elmigrintoj de la tempoj de kruckavaliroj, miksitaj kun loka loĝantaro.
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
LIBANANOJ, Libanaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Libanais, Arabes du Liban; [r] livanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Libano]] (2,25 milionoj). Totala kvanto: 2,36 milionoj (1992).
* Parolas en siria-libana dialekto de [[araba lingvo]].
* '''Kredantoj:''' [[kristanoj]] (maronitoj, ortodoksuloj k.a.) kaj [[islamanoj]] (sunaoj, ŝijaoj).
LIBIANOJ, Libiaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Lybiens, Arabes de Lybie; [r] livijci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Libio]] (4,16 milionoj). Totala kvanto: 4,18 milionoj (1992).
* Parolas en libia dialekto de [[araba lingvo]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
MAROKANOJ, Marokaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Marocains, Arabes du Maroc; [r] marokkanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Maroko]] (19,4 milionoj). Loĝas ankaŭ en [[Francio]] 500 mil, [[Belgio]] 100 mil. Formiĝis de lokaj berberaj triboj kaj venintaj araboj dum 7-11a jc. Totala kvanto: 20,35 milionoj (1992).
* Parolas en dialekto de [[araba lingvo]]; vaste uzata ankaŭ franca kaj hispana lingvoj.
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
MAUROJ
* '''Nomoj:''' [m] bejdan; [f] Maures; [r] mavri, mavritanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Maŭritanio]] (1,75 milionoj). Loĝas ankaŭ en [[Okcidenta Saharo]], [[Malio]], [[Niĝero]] k.a. Totala kvanto: 2,46 milionoj (1992). Idoj de berberoj, miksitaj kun araboj.
* Parolas en hasania dialekto de [[araba lingvo]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
OMANANOJ, Omanaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Arabes d'Oman; [r] omanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Omano]]. Kvanto: 1,5 milionoj (1992). Loĝas ankaŭ en [[Kuvajto]] (100 mil).
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]] (hariĝitoj-[[ibadioj]], sunaoj, vahabitoj).
PALESTINANOJ, Palestinaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Palestiniens, Arabes de Palestine; [r] palestinci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Palestino]]. Totala kvanto: 5,5 milionoj (1992): en [[Israelo]] pli ol 826 mil, en [[Cisjordanio]] 973 mil, en [[Gaza sektoro]] pli ol 645 mil, en Jordanio 2,23 milionoj, ankaŭ rifuĝintoj en aliaj landoj.
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' precipe [[islamanoj]]-sunaoj.
SAUDANOJ, Sauda-Arabiaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Arabes d'Arabie saoudite; [r] saudovci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Sauda Arabio]] (13,25 milionoj, 1992). Loĝas ankaŭ en [[Kuvajto]] (50 mil).
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]] (sunaoj kaj ŝijaoj).
SIRIANOJ, Siriaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Syriens, Arabes de Syrie; [r] sirijci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Sirio]]. Kvanto: en Sirio 11,75 milionoj (1992). Loĝas ankaŭ en [[Kuvajto]] (100 mil). Totala kvanto: 11,85 milionoj
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj, estas ankaŭ ŝijaoj, [[kristanoj]].
SUDANANOJ, Sudanaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Soudanais, Arabes du Soudan; [r] sudanci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Sudano]] (ĉ. 13 milionoj). Loĝas ankaŭ en [[Ĉado]] (1,29 milionoj) kaj aliaj landoj. Totala kvanto: 14,3 milionoj (1992).
* '''Kredantoj:''' [[islamanoj]]-sunaoj.
TUNIZIANOJ, Tunizaj araboj
* '''Nomoj:''' [f] Tunisiens, Arabes de Tunisie; [r] tunisci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Tunizio]] (8,2 milionoj). Totala kvanto: 8,6 milionoj (1992).
* '''Lingvo:''' [[Araba lingvo|araba]].
* '''Kredantoj:''' precipe [[islamanoj]]-sunaoj.
ETIOPOJ
* '''Nomoj:''' [f] Éthiopiens; [r] efiopi - Komuna nomo de popoloj loĝantaj en Etiopio: Amharoj, Oromoj, Tigrajoj k.a.
AMHAROJ
* '''Nomo:''' [m] amara; [f] Amharas; [r] amĥara
* Popolo en Etiopio. Totala kvanto: 21 milionoj (1992), inter ili en [[Etiopio]] 20,8 milionoj, [[Eritreo]] 180 mil, [[Jemeno]] 15 mil
* '''Lingvo:''' amharo (*), amhara.
* Laŭ religio precipe [[kristanoj]]-monofizitoj.
TIGRAJOJ
* '''Nomoj:''' [f] Tigrai; [r] tigraj
* Popolo en [[Etiopio]] kaj [[Eritreo]]. Totala kvanto: 4 milionoj (1992), inter ili en Etiopio 2,2 milionoj
* '''Lingvo:''' tigraja.
* '''Kredantoj:''' precipe [[kristanoj]]-monofizitoj, estas ankaŭ [[islamanoj]]-sunaoj.
TIGREOJ
* '''Nomoj:''' [f] Tigre; [r] tigre
* Popolo en [[Eritreo]] (1,2 milionoj, 1992).
* '''Lingvo:''' tigrea.
* '''Kredantoj:''' precipe [[islamanoj]]-sunaoj, parto - [[kristanoj]].
GURAGOJ
* '''Nomo:''' [m] gurage; [f] Gourague; [r] gurage
* Grupo de popoloj en [[Etiopio]]; 2,6 milionoj (1992).
* '''Lingvo:''' de semida branĉo.
* Laŭ religio precipe [[islamanoj]]-sunaoj, estas ankaŭ [[kristanoj]] (precipe monofizitoj).
HEBREOJ
* '''Nomo:''' [m] jehudim, idn; [f] Juifs; [r] evrej
* Popolo. Kvanto: 13,62 milionoj (1992), inter ili en [[Usono]] ĉ. 6 milionoj, [[Israelo]] 4 milionoj, en [[Rusio|Rusia Federacio]] 551 mil (1992). Granda parto de hebreoj parolas en la lingvo de tiu lando, kie ili loĝas. Parto de hebreoj parolas ankaŭ en hebreaj lingvoj - ivrita, jida k.a.
* '''Kredantoj:''' precipe [[judoj]]. En diasporo okazis ilia divido je [[aŝkenazoj]] kaj [[sefardoj]].
** SEFARDOJ - '''Nomoj:''' [f] Sépharades; [r] sefardi - Subetna grupo de hebreoj, parolantaj en [[ladino]] (sefarda lingvo), proksima al la hispana lingvo. Idoj de elmigrintoj el Pirenea duoninsulo, loĝas en la landoj de Norda Afriko, Malgranda Azio, Balkana duoninsulo, en Israelo.
ASIRIANOJ
* '''Nomo:''' [m] aturaja; [f] Assyriens; [r] asirijci, ajsori
* Popolo en la landoj de [[Proksima Oriento]], en [[Usono]] k.a. Totala kvanto: 350 mil (1992), inter ili en [[Rusio]] 10,6 mil, [[Irako]] 120 mil, [[Irano]] 100 mil, [[Turkio]] 70 mil
* '''Lingvo:''' asiria.
* '''Kredantoj:''' precipe nestorianoj.
MALTANOJ
* '''Nomoj:''' [f] Maltais; [r] maltijci
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Malto]] (355 mil). Totala kvanto: 490 mil (1987).
* '''Lingvo:''' malta.
* '''Kredantoj:''' [[katolikoj]].
{{frazigu}}
== Aliaj projektoj ==
{{projektoj|commons=Category:Semitic languages}}
{{ĝermo}}
[[Kategorio:Etnoj]]
[[Kategorio:Lingvaj familioj]]
| 