Reĝlando Francio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 67:
=== La reĝlando de la frankoj de la 9-a ĝis la 11-a jc ===
{{Ĉefartikolo|Karolidoj|Karola Imperio}}
Post la [[merovidoj]] venis la [[karolidoj]] kun [[Pipino la pli juna]], kiu firmigis sian legitimecon per sia kronado, kiu per tio fariĝis la unua kronita reĝo. Lia filo [[Karolo la Granda]], estis kronita en [[800]] Imperiestro de Okcidento, tiel naskante la [[karola imperio|karolan imperion]]. Ekde la komenco de la naŭa9a jarcento preciziĝis la fundamentaj trajtoj de feŭdismo, kun la starigo de potencaj kamparaj senjoriojsenjorlandoj kaj la heredo de la profitoj. Post la regno de [[Ludoviko la 1-a (Francio)|Ludoviko la Unua1-a]], la teritorioj de la origina reĝlando de la [[frankoj]] estis konataj sublaŭ la nomo [["Francie]]".
 
En [[843]], la [[Traktato de Verdun]] partigis la karolan imperion inter la nepoj de Karolo la Granda : [[Ludoviko la 2-a (Ĝermanio)|Ludoviko la Ĝermana]] ricevis la orientan 'Francie' ([[Germania Magna]]), kiam [[Karlo la 2-a (Francio)|Karolo la Dua2-a, la Kalva]] kaj [[Lotario la 1-a|Lotario la Unua1-a]] ricevis respektive la okcidentan 'Francie' kaj la mezan 'Francie'. Ĉe la okcidentaj karolidoj (aŭ « francaj ») la feŭda disfalo estis rapida, kaj Karolo la Dua2-a rapide perdis aŭtoritatecon sude de la rivero [[Luaro]]. La karolida imperio estis reunuigita lastfoje sub [[Karlo la 3-a la Dika|Karolo la Tria3-a, la Dika]] ([[885]]-[[887]]).
 
La malprogreso de la karolidoj estis markita per la bataloj kontraŭ la [[vikingo]]j, al kiuj [[Karolo la 3-a (Francio)|Karolo la Tria3-a, la Simpla]] cedis per la [[traktato de Saint-Clair-sur-Epte]], teritorion kiu fariĝosiĝos la [[duklando de Normandio]]. La [[robertidoj]] iom post iom anstataŭis la karolidojn kaj, en [[987]], [[Hugo Kapeto]] ekregis por la lasta karolido [[Ludoviko la 5-a (Francio)|Ludoviko la Kvina5-a]].
 
=== La reĝlando de Francio ===
Linio 77:
{{Ĉefartikolo|kapetidoj|rektaj kapetidoj }}
[[Dosiero:Hugues capet.jpg|thumb|Supozata portreto de [[Hugo Kapeto]].]]
Kun la surtroniĝo de [[Hugo Kapeto]] kaj poste de ties filo Roberto, la karola dinastio malaperis, kaj kun ĝi la eventualaj pretendoj al la imperia unuiĝo. La 'okcidenta Francie' estis tiel definitive apartigita de la imperio de la otidoj. Tio kelkfoje kondukis al konsideri lian regnon, konkurence kun la bapto de Klodvigo, kiel unu el aktoj de la naskiĝo de Francio : « nacianaci » dinastio anstataŭanta aŭstrazianaŭstriazian dinastion. Tiu vidpunkto estis aparte disvolvita en la 19-a jc por la konstruado de la naciaj historioj. Hugo Kapeto inaŭguris la kutimon kroni sian plejaĝan filon antau sia morto, tiel dotante novajn legitimecon kaj daŭrecon al la franca monarkio. La reĝa teritorio pligrandiĝis, sed la regantoj post Hugo Kapeto estis ofte senpovaj antaŭ la malobeemo de siaj feŭduloj kaj ludis malgravan rolon en la gravaj tiutempaj eventoj kia estas la [[normana konkero de Anglio]] aŭ la [[unua krucmilito]]. Nur kun [[Ludoviko la 6-a (Francio)|Ludoviko la Sesa6-a, la Dika]] la franca monarkio vekiĝis, kiu firmigis kaj kreskigis la reĝan povon. [[Ludoviko la 7-a (Francio)|Ludoviko la Sepa7-a]], edziĝante kun [[Eleonora de Akvitanio]], kreis novajn ligilojn inter la monarkio kaj la sudo de Francio ; sed la rompo de tiu geedziĝo kondukis al nova edziniĝo de Eleonora kun la grafo de Anjou [[Henriko la 2-a (Anglio)|Henriko Plantaĝeneto]], kiu poste fariĝis reĝo de Anglio sub la nomo Henriko la Dua2-a. La reĝo de Anglio fariĝis ankaŭ tre potenca vasalo, regante kunaĵon de ĉiuj landoj de Normandio ĝis Akvitanio. Tamen li omaĝis al la reĝo.
 
[[Filipo la 2-a (Francio)|Filipo Aŭgusto]], filo de Ludoviko la Sepa7-a estis la unua suvereno, kiu havis la titolon de reĝo de FrancioeFrancio. Lia edziĝo kun la filino de la grafo de Flandrio ebligis al li grave kreskigi la reĝan teritorion. Li poste alfrontis la anĝevian « imperion » de la [[plantaĝenetojPlantaĝenetoj]]. Helpata de la eraroj de [[Johano (Anglio)|Johano la Sentera]], li kaptis de la angloj [[Normandio]]n, [[Mansio (provinco)|Mansio]]n, [[Anĵuo]]n, [[Potevio]]n kaj [[Turanĝio]]n. La [[batalo de Bouvines]] estis decida sukceso por Francio.
La konkeroj kaj la efika regado de Filipo Aŭgusto disvolvis la monarkian Ŝtaton, per centriga politiko apogata sur la burĝaro kaj la nobeletaro, kontraŭ la gravaj vasaloj. La reĝaj ŝtatoficistoj, prefektoj (aŭ seneskaloj) administris la etendojn de la reĝa teritorio.<br />
La franca mezepoka monarkio atingis fortan internacian influon : [[Ludoviko la 9-a (Francio)|Ludoviko la Naŭa9-a]] (Sankta Ludoviko) ĉesigis la francan-anglan konflikton per la [[Traktato de Parizo (1259)|traktato de Parizo]] en [[1259]] kaj eĉ arbitracia rolo estis konfidita al li en internaciaj konfliktoj.
 
La regnoj de [[Filipo la 3-a (Francio)|Filipo la Maltima]] kaj de [[Filipo la 4-a (Francio)|Filipo la Bela]] ankoraŭ pli solidigis la reĝlandon de Francio. Filipo la Bela zorgis pri la disvolvo de la Ŝtato, apogante sin sur leĝistoj inspirataj de la [[romia juro]] kaj, dezirantaj montri la unuecon de la reĝlando ĉirkaŭ li, kunvenigis por la unua fojo la [[Francaj Ĝeneralaj Statoj|ĝeneralan Asembleon de Francio]] en [[1302]]. La reĝo ankoraŭ pligrandigis la reĝan teritorion per la kunigo de [[Ĉampanjo]], fariĝis reĝo de [[Navaro]], kaj sukcesis elektigi francan papon, [[Klemento la 5-a|Klemento la Kvina]], kiu ekloĝis en [[Papregado en AvignonAvinjono| AvignonAvinjono]].
 
Post la morto de Filipo la Bela en [[1314]], ties tri filoj [[Ludoviko la 10-a (Francio)|Ludoviko la Kverelema]] (kies filo [[Johano la 1-a (Francio)|Johano la Unua1-a, la postmorta]] vivis nur dum kelkaj tagoj), [[Filipo la 5-a (Francio)|Filipo la Longa]] kaj [[Karlo la 4-a (Francio)|KaroloKarlo la Kvara4-a, la Bela]] postreĝis lin. Post la morto, sen vira infano, de KaroloKarlo la Kvara4-a estingiĝis la linio nomata de la "rektaj kapetidoj".
 
==== La [[Valezio|valezianoj]] ====