Kiel registrite je 15:37, 12 jan. 2006 redakti Meitneriu (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 1 833 redaktoj eNeniu resumo de redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 03:34, 26 feb. 2006 redakti malfari ) (diskuto \| kontribuoj) 2 110 redaktoj Alineo movita al Diskuto:Eŭskoj. Reverko Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Politiko]] > [[Naciismo]] > Eŭska naciismo < [[Eŭskoj]] ----- '''Eŭska naciismo''' estas unu el gravaj temoj de eŭska kaj hispana politiko. Multaj anoj de eŭska sendependismo diras, ke ilia nacio vivis en "Euskal Herria" (Eŭskio) dum 18.000 jaroj. Tio eble estas nepruvebla, sed oni povas diri ke la [[eŭska lingvo]] estas parolata de 6 mil jaroj kaj ke ĝi estus la nura antaŭhindeŭropa lingvo kiu supervivis en Eŭropo. Kiel montris la [[homologio]] [[Jacques RUFFIÉ]] kaj aliaj studoj: ~~:la areo kie troviĝas [[Prahistoriaj pentraĵoj\|pentraĵoj]] de la [[Cro-Magnon]] kulturo,~~ ~~:la areo kie lokonomoj (vidu [[toponomio]]) evidentas eŭskan devenon,~~ ~~:kaj la areo evidentigita per la 5-a "precipa konsistero" eligita de analizo genojn pere de la [[statistiko\|statistika]] metodo "[[analizo al precipaj konsisteroj]]"~~ ~~montras pr. saman geografian spacon iranta norden ĝis rivero [[Garonne]] kaj suden ĝis [[Ebro]], kies centro estas la nun restanta areo eŭsklingva.~~ ==Antaŭaĵoj== Eŭskoj rezistis al [[Kartago]], al [[Romia imperio\|romianoj]], al [[gotoj]] kaj al [[maŭroj]]. Ili iĝis politike aŭtonomaj en dukato Vasconia, en la 7-a jarcento. Du jarcentojn poste La Regno* de [[Pamplono]] (poste Regno* de [[Navaro]]) estis ilia unua sendependa ŝtato. En la 11-a jarcento oni kreis limojn inter [[Navaro]] kaj [[Kastilio]], sed en 1200 [[Alava]], [[Guipuzcoa]] kaj [[Biscaia]] eliris Navaron kaj eniĝis al Kastilio.▼ Romianoj trovis ambaŭflanke de [[Pireneoj]] popolon, registrite de [[Strabono]] kiel ''ouaskones'', kiujn oni konsideras prauloj de modernaj eŭskoj. La [[Romia imperio\|romianoj]] ne multe atentis la eŭskiajn montojn. Tial [[eŭska lingvo]] daŭris malgraŭ [[romiigo]]. Kontinentaj eŭskoj iĝis politike aŭtonomaj en dukato ''Vasconia'' kadre de [[Karolida Imperio]], en la 7-a jarcento. Ankaŭ la invado de [[maŭroj]] en 711 ne multe efikis trans la valoj de [[Ebro]]. ▲~~Eŭskoj rezistis al [[Kartago]], al [[Romia imperio\|romianoj]], al [[gotoj]] kaj al [[maŭroj]]. Ili iĝis politike aŭtonomaj en dukato Vasconia, en la 7-a jarcento.~~ Du jarcentojn poste Lala Regnoreĝlando de [[Pamplono]] (poste ~~Regno de~~reĝlando [[Navaro]]) estis ilia unua sendependa ŝtato. En la 11-a jarcento oni kreis limojn inter [[Navaro]] kaj [[Kastilio]], sed enĉirkaŭ 1200 [[~~Alava~~Alavo]], [[~~Guipuzcoa~~Gipuskio]] kaj [[~~Biscaia~~Biskajo]] eliris Navaron kaj ~~eniĝis~~sin aliĝis al ~~Kastilio~~la kastilia monarĥio. En komenco de la 16-a jarcento, ~~Navaro unuiĝis al Kastilio, kaj [[Madrido]] promesis respekti~~ la ~~suverenecon~~titolo de ~~eŭskoj,~~reĝo ~~per~~pri laNavaro ~~"Specialaj~~pasis ~~Statutoj~~al gereĝoj de ~~Eŭskaj Regionoj". Tiujn statutojn ĝis hodiaŭ invokas la eŭskaj naciistoj~~Kastilio. La diversaj landoj de la hispanaj reĝoj havis proprajn regmanierojn kaj [[foruo]]j. Tamen, la reĝoj emis [[centrismo]]n kaj dum jarcentoj klopodis unuigi la landaron laŭ la modelo de Kastilio. La eŭskaj landoj restis ekster la komuna administracion ĝis la [[tria karlisma milito]], dum kiu la euŝka kamparanoj favoris la malvenkantan kronkandidaton. ~~Post 1876~~Tial, ~~estis~~en la1876 ~~"Leĝo de Abolo de Statutoj", kiu~~leĝo abolis la ~~[[foruo]]jn~~foruojn (hispane "fueros"), tradiciajn leĝojn kaj rajtojn, ~~kaj~~metante la eŭskajn landojn en la hispanan doganteritorion, ~~devigis~~devigante pagon de impostoj al ~~Madrido~~la hispana registaro kaj militservon. ==Apero de naciismo== Tiam naskiĝis la moderna eŭska naciismo, ĉefe kun [[Sabino ARANA Y GOIRI]], fondinto de Euska Naciisma Partio. Arana kreis la neologismojn "Euskadi" por nomi la aron de eŭskoj kaj "Euskeria", kunfederacio de eŭskoj de [[Iberio]] kaj [[Francio]].▼ La nova [[liberalismo\|liberalisma]] ekonomio aperigis firmaojn pri minejoj, fero kaj ŝtalo. La [[industriizo]] bezonis multajn laboristojn, logante ilin el aliaj partoj de Hispanio. Tiuj enmigrintoj ne parolis la eŭskan. ▲Tiam naskiĝis la moderna eŭska naciismo, ĉefe kun [[Sabino ARANA Y GOIRI]], fondinto de ~~Euska~~[[Eŭska Naciisma Partio]]. Arana kreis la neologismojn "Euskadi" por nomi la aron de eŭskoj kaj "Euskeria", kunfederacio de eŭskoj de [[Iberio]] kaj [[Francio]]. ~~Dum la 2-a Respubliko, ekde 1931, estis kresko de Eŭska autonomio kaj la eŭska naciismo malvigliĝis.~~ Dum la [[Dua Hispana Respubliko]], ekde 1931, eŭska naciismo reaktivigis kaj sukcesis logi ne nur urbajn burĝojn sed ankaŭ terkulturistojn. Dum la [[Hispana Enlanda Milito]] (1936-39) la plejparto de eŭskoj estis porrespublikaj ([[Gernika]]/Guernica estas eŭska urbo). La venko de [[Francisco FRANCO]] rezultigis la finon de la eŭska autonomio. La premo ekis rapide, ne nur la milita kaj polica premoj sur la politikaj organoj, sed ankaŭ kulture per malpermeso de instruado en la eŭska Lingvo. ▼ Dum la [[Hispana Enlanda Milito]] (1936-39) eŭska naciismo, malgraŭ la kontraŭkatolikismo de la respublika registaro, preferis la promeson de aŭtonomecon kaj batalis la flankon de [[Francisco FRANCO]] ([[Gernika]]/Guernica estas eŭska urbo). [[ETA]] aperis nur en [[1959]] kaj vigle luktis kontraŭ Franco, ĝis lia morto en 1975. Tamen poste ĝi daŭrigis sian ekziston, kun ĉ. 900 murdoj aŭ viktimoj.▼ ▲~~Dum~~Tamen, la ~~[[Hispana Enlanda Milito]] (1936-39) la plejparto de eŭskoj estis porrespublikaj ([[Gernika]]/Guernica estas eŭska urbo). La~~ venko de ~~[[Francisco FRANCO]]~~Franco rezultigis la finon de la eŭska autonomio. La premo ekis rapide, ne nur la milita kaj polica premoj sur la politikaj organoj, sed ankaŭ kulture per malpermeso de instruado en la eŭska ~~Lingvo~~lingvo. ▲[[ETA]] aperis nur en [[1959]] kaj vigle ~~luktis~~batalis por eŭska socialisma sendenpenda regno kontraŭ Franco, ĝis lia morto en 1975. Tamen poste ĝi daŭrigis sian ekziston, kun ĉ. 900 murdoj aŭ viktimoj. Post la fino de la reĝimo de Franco, en 1979, esploro indikis ke 38% de loĝantoj en la eŭska regiono pensis sin nur eŭskoj, 14% nur hispanoj, 26% eŭskaj hispanoj kaj 12% ĉefe eŭskoj sed ankaŭ hispanoj, 6% ĉefe hispanoj sed ankaŭ eŭskoj, 4% ne sciis. [[Kategorio:Eŭskio\|Naciismo]] [[en:Basque nationalism]] [[es:Nacionalismo vasco]]

Eŭska naciismo: Malsamoj inter versioj