Internacia datlinio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Votoček (diskuto | kontribuoj) korekto de kalkulado de tagoj |
DidCORN (diskuto | kontribuoj) Korekto de kalkulo de Votoĉek (vidu aliajn Vikipediojn)+ Historiaj ŝanĝoj |
||
Linio 1:
{{kunlaboraĵo}}
[[Dosiero:International Date Line.png|thumb|right|
'''Internacia datlinio''' estas internacie interkonsentita linio sur la mapo de [[horzono]]j, trairanta pli-malpli laŭ la [[meridiano]] de 180 gradoj, ĉirkaŭiranta ĉiujn [[civilizacio|civilizaciitajn]] regionojn. Kiam oni transiras la internacian datlinion, ŝanĝiĝas la [[dato]]. Oriente de la linio estas la dato je unu [[tago]] malpli ol en la okcidenta flanko. Tial transirante la linion deokcidente orienten oni
[[Dosiero:Dateline-animation-3deg-borderonly-180px.gif|thumb|left|Simpligita ilustraĵo de la interrilato de datlinio, dato kaj tempo de la tago.]]
== Historiaj ŝanĝoj ==
[[Filipinoj]], kiel parto de la [[Nova Hispanio]] ekde la [[16-a jarcento]], sopiradis por havi sian plej gravan komunikadon kun [[Akapulko]] en [[Meksiko]], kaj estis sekve kunigitaj al la orienta flanko de la datlinio, malgraŭ sia geografia loko for (je kvar horoj de ''[[Suno|suna]] tempo'' fore ) de ties okcidenta rando de la [[Pacifiko]]. Kiam estis 00:01 de mardo en [[Londono]], estis 17:21 de lundo en Akapulko, kaj proksimume 08:05 de lundo en [[Manilo]]. Sed dum la 1840-aj jaroj, komercaj interesoj turnis al [[Ĉinio]] la [[Nederlanda Hindio|Nederlandan Hindion]] kaj la apudajn areojn, kaj Filipinoj re-aliĝis al la okcidenta flanko de la datlinio. La lundo de la 30-a de decembro 1844 (la 365-a tago de la jaro estis konsiderita ties lasta tago, malgraŭ ke ĝi estis [[superjaro]]) estis sekvita de la merkredo de la 1-a januaro 1845<ref>({{en}}) {{cite book|url=http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/idl/idl.htm |title=A History of the International Date Line |author=R. H. van Gent |publisher=Staff.science.uu.nl |year=laste atingita je la 30-a de decembro 2011}} (''Historio de la internacia datlinio'')</ref>.
[[Rusoj]] enlokiĝis ĝis la nordokcidenta parto de [[Nordameriko]], veninte de [[Siberio]]. La datlinio sekvis difinitan limon inter rusa [[Alasko]] kaj brita [[Nordameriko]]. En [[1867]], [[Usono]] aĉetis tiun rusan [[Ameriko]]n, dum tia nomita ''Alasko tago'', kiu estis vendredo la 6-a de oktobro 1867, laŭ la azia [[julia kalendaro]] (iam uzita de [[Rusio]]), kaj ankaŭ estis la 18-a de oktobro laŭ la amerika [[gregoria kalendaro]].
La dato de [[Samoa Insularo]] ŝanĝiĝis en [[1892]], ok jaroj post la internacian konferencon, kiu kvidis al ''fakta'' evoluo de la datlinio, okcidenten de la lando. Reĝo Malietoa Laupepa estis persvadita, fare de amerikaj komercistoj, por adopti la amerikan daton, estante tri horoj malantaŭ [[Kalifornio]], kaj anstataŭigi la antaŭan azian daton, estante kvar horoj antaŭ [[Japanio]]. La ŝanĝo estis farite ĉe la fino de la lundo, la 4-a de julio 1892, tiel ke tiu jaro havis 367 tagojn (1892 estis supejaro), inkluzive de du lundoj de 4 julio<ref name=HeraldSun/><ref>({{en}}) [http://www.theborneopost.com/2011/06/30/samoa-confirms-dateline-switch/ (''Samoo konfirmas ŝanĝon de datlinio'')] Borneo Post online. Laste atingita la 11-a de aŭgusto 2011.</ref>.
La Respubliko de [[Kiribato]] enkondukis ŝanĝon de dato ''por ĝia orienta duono'', la 1-an de januaro [[1995]], de horzono -11 kaj -10 al +13 kaj +14. Antaŭ tio, la lando estis dividita per la datlinio. Post la ŝanĝo, la datlinio oriente ĉirkaŭiris tiun landon. Sed la plej multaj [[maparo]]j daŭre ignoras la ŝanĝon de la kiribatan dalinio, kaj reprezentas la internacian datlinion kiel rekton, en la kiribata areo<ref>({{en}}) {{cite book |title=Plotting the Globe: Stories of Meridians, Parallels, and the International Date Line (''Raportoj pri meridianoj, paraleloj kaj internacia datlinio'') |url=http://books.google.com/books?id=2xTJt3b3SHUC&pg=PP1#PRA1-PA149,M1 |author=Ariel, Avraham |coauthors=Berger, Nora Ariel |publisher=Greenwood Press |year=2005 |page=149 |isbn=0-275-98895-3}}.</ref>.
En [[2011]], pli ol 119 jaroj post la orienta ŝanĝo de 1892, [[Samoo]] movis denove al la okcidenta flanko de la datlinio, transsaltante la vendredon de la 30-a de decembro 2011<ref name=nypost>({{en}}) {{cite news|url=http://www.nypost.com/p/news/international/where_day_go_QeLR87EP23V9wJrdvAXJdO| title=Where'd Day Go? (''Kien tago iras?'') |publisher=Associated Press via the [[New York Post]]|date=la 31-a de decembro 2011|archiveurl=http://liveweb.archive.org/http://www.nypost.com/p/news/international/where_day_go_QeLR87EP23V9wJrdvAXJdO|archivedate=31 December 2011|deadurl=no}}</ref> <ref name=HeraldSun>({{en}}) {{cite news|first=Tamara|last= McLean|url=http://www.heraldsun.com.au/news/breaking-news/samoas-dateline-jump-passes-into-law/story-e6frf7ĵ-1226083970021 |title=Samoa's dateline jump passes into law (''Leĝigo de la ŝanĝo de datlinio por Samoa'')|location=[[Melburno]] ([[Aŭstralio]])| publisher=Australian Associated Press via the Herald Sun| accessdate=la 11-a de aŭgusto 2011| archiveurl = http://liveweb.archive.org/http://www.heraldsun.com.au/news/breaking-news/samoas-dateline-jump-passes-into-law/story-e6frf7ĵ-1226083970021| archivedate=la 31-a decembro 2011|deadurl=no}}</ref>. Tio ŝanĝis la horzonon de UTC-11 al UTC+13. La internacia datlinio pasas inter Samoo kaj Amerikana Samoo, tiu lasta plu sekvas la amerikan daton. Samoo plenumis tian ŝanĝon, ĉar [[Aŭstralio]] kaj [[Novzelando]] estas ĝiaj precipaj komercaj partneroj, kaj ĝi ankaŭ enhavas gravajn kunularojn de elmigrintoj.
[[Tokelao]], teritorio de [[Nov-Zelando]] ( norde de Samoo), kiu antaŭe uzis UTC-10, ankaŭ trapasis la datlinion samtempe, pro samaj kialoj, kaj nun sekvas UTC+14<ref name=Tokelau>({{en}})[http://www.rnzi.com/pages/news.php?op=read&id=63444 Tokelau to follow Samoa on dateline switch (''Tokelao sekvas Samoo pri la ŝanĝo de la datlinio'')] Radio New Zealand International. Atingita je la 15-a de oktobro 2011.</ref>.
==Referencoj==
<references />
[[Kategorio:Geografio]]
[[Kategorio:Tempo]]
| |||