Irano: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 60:
De la fino de [[19-a jarcento]] ĝi estis duonkolonio de [[Anglio]] kaj [[Rusio]]. En [[1921]] per helpo de angloj okazis milita renverso kaj establiĝis diktaturo de [[Reza Ŝaho Pahlavi]], kiu en [[1925]] estas deklarita [[Ŝaho]] de Irano. En [[1935]], Irano ŝanĝis sian nomo de [[Persio]] al "Irano". Post la [[Dua mondmilito]], ĉefministro [[Mohammed Mossaddeg]] naciigis la naftoriĉon kaj provis demokratian politikon, sed li estis faligita de malordo aranĝita far usonaj sekretservoj. La Ŝaho rehavis la potencon, kaj realigadis fervore por-[[Usono|Usonan]] politikon. Irano fariĝis membro de [[CENTO]] milita bloko kaj la reĝimo retenis disidentojn en la karceroj. En la fino de 70-aj jaroj komencis batalo kontraŭ la ŝaha reĝimo. En [[1978]] la Ŝaho estis renversita, kaj spirita gvidanto de irananoj, [[Ajatolo]] [[Ruhollah Ĥomejni]] post reveno el ekzilo en [[Parizo]], deklaris [[Islama Respubliko|islaman respublikon]]. La tiama estraro de la ŝtato realigis liberalan reformisman politikon.
Dum la lastaj jardekoj de la [[20a jarcento]] Irano suferis konflikton kontraŭ hegemonia [[Usono]]. En 1979 63 usonanoj estis retenitaj kiel ostaĝoj en la usona ambasadejo en Tehrano. Plej parto liberiĝos nur post 444 tagojn, spite antaŭaj klopodoj usonaj liberigi ilin. Post tio Usono kaj ties aliancanoj apogis la reĝimon de [[Saddam Hussein]] invadi Iranon; tiu milito daŭris 8 jarojn (1980-1988). Dum tiu milito ambaŭ landoj detruiĝis kaj ties reĝimoj pliigis siajn perfortajn politikojn: la
Dum la unuaj jaroj de la [[21a jarcento]] Usono konstante atakas la planojn de Irano disvolvigi sian atoman industrion kaj ĝenerale ties projektojn disvolviĝi ekonomie kaj rilati al diversaj landoj por tio.
| |||