Johano la 3-a Sobieski: Malsamoj inter versioj

'''Johano la 3-a Sobieski''' ([[pola lingvo|pole]]: ''Jan Sobieski'', [[litova lingvo|litove]]: ''Jonas Sobieskis''), naskiĝinta la [[17-an de aŭgusto]] [[1629]] en [[Olesko]] (nun en [[Lviva provinco]]) kaj mortinta la [[17-an de junio]] [[1696]] en [[Wilanów]], estis reĝo de la [[Respubliko de Ambaŭ Nacioj]] de [[1674]]. Li estas konata kiel reĝo-heroo pro lia venko apud [[Vieno]] super [[Otomana Imperio]] en [[1683]] danke al kio li efike haltis la ekspansion de tiu imperio al Eŭropo. Tial [[Turkojturkoj]] ofte nomis lin la ''Leono de Lehistan'' (Lehistan- [[turka lingvo|turke]]: ''Pollando'') kaj [[Eŭropanojeŭropanoj]] la ''Savanto[[Defendanto de Lala Kredo]]''.

En [[1648]] jaro mortas [[Ladislao la 2-a Vasa]], reĝo de Respubliko kaj komencas [[ribelo de Chmielnicki]] ([[BogdanBohdan ChmielnickiĤmelnickij]] batalanta pri sendependeco de [[Kozakoj|kozaka]] lando). Johano revenas kun sia frato Marek Sobieski kaj komencas batali- Johano fariĝas tuj rotmistrz (rotmajstro). Ili batalas kune tamen post la [[batalo de Zborów]] Marek estas kaptita de Kozakojkozakoj kaj mortas. Johano avancas al pułkownik (regimentestro) kaj komencas [[Batalo de BeresteczkoBeresteĉko|batalon de Beresteczko]]. Sekve [[Johano la 2-a Kazimiro|Johano la 2-a Vasa]] reĝo de Respubliko sendas Johanon Sobieski kiel politikan senditon al [[Otomana Imperio]] kie li lernos [[tatara lingvo|tataran lingvon]] kaj tradician turkan taktikon de batalado.

Poste komenciĝas en [[1655]] la invado de [[Svedio]] nomata en Pollando la ''Sveda Diluvo''. Johano, estrante la plej grandan regimenton en Pollando, kapitulacias apud [[Ujście]] kaj ĵuras la fidelecon al reĝo [[Karolo la 10-a Gustavo (Svedio)|Karlo la 10-a Gustavo]]. Li marŝis kun sveda ameo al Prusujo ĝis [[Gołąb]] kaj [[Jarosław]] kie li komencas kunorganizi la ribelon en la pola armeo kaj enigado ĝin al la sveda armeo. En [[1556]] jaro li fuĝis de la sveda armeo por batali sub gvidado de pola generalo [[Stefan Czarniecki]]. Poste li batalis kontraŭ Svedio sub gvidado de generalo [[Jan Lubomirski]] en [[Grandpollando]] kaj Prusio, kune kun [[Dymitr Wiśniowiecki]] li atakis [[Torunio]]n kaj enfine apud [[Varsovio]] reĝo avancigis lin al ''chorąży wielki koronny'' (''la granda krona flaganto''). Poste li mem gvidis en la batalo apud Varsovio, en [[1657]] li batalis kontraŭ princo de [[Transilvanio]] [[Georgo Rákóczi la 2-a]], sekve li atakis denove Torunion[[Toruń]] kaj [[Sztum]] fariĝante la reĝa regimentestro. En [[1659]] li okupiĝis pri politiko estante deputito al [[sejmo]] kaj komisiano de ''konsento de [[Hadiaĉ]]'' (pole: ''Hadziacz''). Post venko super Kozakojkozakoj kaj estro [[Jerzy Chmielnicki]] li estis reĝa komisiano subsignita en paco de [[Cudnów]].

La plej grava celo por Johano estis dekomence la paco kun [[Otomana Imperio]], regajno de [[Kamieniec Podolski]] kaj fino de la serio de militoj kontraŭ Pollando. Tial en [[1674]] li decidis rekomenci la batalojn kun Turkojturkoj. Oni regajnis la tutan [[Podolio]]n kaj blokis Kamieniec. Hetmano Litva Michał Kazimierz Pac ne povis plu batali kaj li revenis al [[Litovio|LaGrandduklando Grandade Litva DukejoLitovio]]. Laŭ multaj opinioj li kaŝe kunlaboris kun [[Brandenburgio]] ke Johano Sobieski sekve ne batalu kontraŭ Prusujo.

En [[1675]] Sobieski forpuŝis Tatarojntatarojn apud [[Lvovo]]. En [[1676]] Tataroj[[tataroj]] kaj la granda turka armeo denove trapasis [[Dniestr]] sed ne povis venki en [[Żurawno]]. Post armistico Kamieniec Podolski restis imperia sed Turkojturkoj redonis al la Respubliko [[BiałaBila CerkiewCerkva]] (hodiaŭ Біла Церква) kaj rezignis de tributo, redonis ankaŭ ostaĝojn[[ostaĝo]]jn kaj promesis sufoki la ribeletojn de tataroj kaj kozakoj. Dum 7 jaroj la Respubliko ne kondukis militojn. Pligrandiĝis la opozicio kontraŭ reĝo kaŝe pagita de [[Aŭstrio]] kaj Brandenburgio. En la Eta Pollando (Małopolska) oni volis eĉ detronigi Johanon por doni reĝadon al princo [[Charles-Alexandre de Lorraine]] kies edzino estis vidvino post reĝo Michał Wiśniowiecki. Tial Sobieski reformigis la armeon ŝanĝante la sistemon kaj enhavon.

Otomana Imperio sub gvidado de [[veziro]] [[Kara Mustafa]] komencis okupi la AŭstionAŭstrion ĝis [[Vieno]]. Sobieski ne atendis la armeojn marŝantajn de Litva Dukejo kaj mem marŝis rapidege (400 kilometroj en 8 tagoj) por milite helpi al [[Leopoldo la 1-a (Sankta Romia Imperio)|Leopoldo la 1-a]]. La [[12-an de septembro]] [[1683]] okazis la [[Batalo de Vieno]] gvidata de Johano la 3-a Sobieski. La venko de pola, germana kaj aŭstra armeo sub gvidado de Sobieski estis tiel granda ke ĝi haltis eskpansion de Turkoj en [[Eŭropo]]. Dum la batalo mortis dekkvin miloj da Turkojturkoj. De la flanko kristana pereis nur tri miloj da homoj. Papo [[Inocento la 11-a]] anoncis ke la [[12-a de septembro]] estos la tago de la nomo de [[Maria]]. Komencis la retreto de otomana armeo kaj Sobieski venkis nove apud [[Štúrovo]]. Interesa estas ankaŭ ke dum retreto Turkoj lasadis multe da sakoj kun [[kafo]]. Tial Sobieski fondis en Vieno unuan [[kafejo]]n kaj poste mem popularigis ĝin en Pollando kaj Litovio. ĜisnunĜis nun populara estas en Pollando la ''turka kafo'' kiel kafo preparata tre dense kaj varme.

En [[1684]] Respubliko de Ambaŭ Nacioj fariĝis ano de la [[Sankta Ligo]] kontraŭ [[Islamo]]. Poste respublika armeo batalis kun Turkio en [[Podolio]], [[Moldavio]] kaj [[Valaĥio (Rumanio)|Valaĥio]] sed sen pli grandaj sukcesoj. Pro intrigoj de familio Sapieha Sobieski ne povis nek sekurigi tronon por sia filo Jakub. Nur li iniciatis la pacon de Grzymułtowski en [[Moskvo]] kun Rusio ke ĝi apogu la batalon kun Otomana Imperio.

En la 1690 Sobieski komisiis konstruadon de modernaj fortigadoj[[fortikaĵo]]j de limoj. Li mortis pro [[korinfarkto]] en [[1696]].