Nigra morto: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
EmausBot (diskuto | kontribuoj)
e r2.7.2+) (robota modifo de: th:แบล็กเดท
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
[[Dosiero:Black Death.jpg|thumb|righteta|300px|<small>Ilustraĵo pri la Nigra Morto en la [[Togenburgo|Togenburga]] [[Biblio]]</small>]]
La '''nigra morto''' estis [[epidemio]] de [[pesto]] en la [[mezepoko]]. Ĝia unua apero kaŭzis amasan morton en [[Eŭropo]], inter [[1347]] kaj [[1351]]. Proporcie, ĝi postulis pli da vivo ol la pli fruaj epidemioj aŭ militoj.
 
La pesto disvastiĝis el [[Ĉinio]] kaj interna [[Azio]], Eŭropon atingis en 1347, post kiam [[kipĉakoj]] atakis ĝenovan setlejon sur la [[Krimeo|Krimea duoninsulo]] kaj ili katapultis pestoinfektitajn kadavrojn en la urbon. La malsano disvastiĝis el la mediteraneja havenoj kaj atingis en 1347 [[Sicilio]]n, poste nordan [[Afriko]]n, la [[Itala duoninsulo|Italan duoninsulon]], [[Iberio]]n, [[Anglio]]n kaj [[Francio]]n (1348), [[Aŭstrio]]n, [[Hungario]]n, [[Svislando]]n, [[Germanio]]n kaj la Germanan [[ebenaĵo]]n (1349), same [[Skandinavio]]n kaj la [[Baltio]]n (1350). La pesto revenis en 1361–63, 1369–71, 1374–75, kajen 1390, kaj en 1400.
 
La morta proporcio estis la plej granda en la dense loĝitaj urboj, inter monaĥoj. Malpli suferis la Princlando de [[Milano]], [[Flandrio]] kaj Béarn[[Bearno]], dum multaj mortis en Toscana[[Toskano]], Aragonia[[Aragono]], Katalonia[[Katalunio]] kaj Languedoc[[Langvedoko]].
 
Mortis multaj nobeloj kiel [[Eleonora]], edzino de [[Petro la 4-a de Aragono]], [[Alfonso la 9-a]] (reĝo de Kastilio) kaj Johanna, filino de [[Eduardo la 3-a]] dumvoje al sia geedza festo kun filo de Alfonso. Mortis du episkopoj de Canterbury: [[John de Stratford]] kaj [[Thomas Bradwardine]] unu baldaŭpost la alia. [[Petrarca]] perdis Laura'n – inspiranton de liaj multaj versoj – kaj la apoganton, kardinalon [[Giovanni Colonna]].
 
Ĝenerale, mortis inter ok-ono kaj triono de la loĝantaro, depende de la areo. La franca kronikisto [[Jean Froissart]] kalkulis, ke ĉ. mortis proksimume triono de la loĝantaro. Loĝantaro de Anglio en 1400 estis duono olkompare al tiu de 1300. En Anglio senhomiĝis ĉ. 1000 vilaĝoj. Laŭ kelkaj kalkuloj mortis entute ĉ. 20 milionoj da homoj je la pesto.
 
Loĝantaro de okcidenta Eŭropo atingis la nombron de antaŭ 1348 nur komence de la 16-a jarcento.
jc..
 
== Sekvoj ==
 
Oni provizore tuj ĉesis militi, la komercado grave malpliiĝis. Daŭra efiko estis la nekultivado de agroj, pro tio bankrotis kelkaj bieneguloj aŭ ili devis akcepti anstataŭ laboro monimposton. Tiel kreskis la enspezo de la metiistoj kaj kamparanoj.