Gemisto Pletono: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Roboto unuecigis titolon de lastaj sekcioj; kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 5:
|colspan="2" align="center"|''“GEMISTO PLETONO”''
|-
|[[FileDosiero:Benozzo Gozzoli, Pletone, Cappella dei Magi.jpg|thumb|right|Gemisto Pletono pentrita en fresko de [[Benozzo Gozzoli]], [[Palazzo Medici Riccardi]], [[Florenco]].]]
-
|nomo = '''Gemisto'''
Linio 34:
 
== Biografio ==
'''Gemisto Pletono'''<ref>La surnomo Pletono, de li elektita, devenas de Πλήθων (la pleno) kiu ankaŭ plaĉis pro la sono proksima al Platono</ref> devenis, probable, el nobela bizanca familio de [[Konstantinopolo]]. Same kiel multaj junuloj de lia epoko, li preferis studi en la prestiĝa [[Otomana dinastio|otomana]] lernejo de [[Edirne|Adrianopolo]], otomana ĉefurbo, ol en la ne plu elstara universitato de Konstantinopolo. En Adrianopolo Pletono profitege studis filozofiajn tekstojn, precipe [[Platono|Platonon]]n kiu estis gravega etapo de la formiĝo de sia filozofia penso kaj inspira fonto por la elekto de sia kromnomo.<ref>Marco Bertozzi, Il convito di Ferrara. Giorgio Gemisto Pletone e il mito
del paganesimo antico ai tempi del Concilio in "“Ferrara e il Concilio 1438-1439” – Atti del convegno di studi nel 550º anniversario del concilio dell’unione delle due chiese d’oriente e d’occidente – Università di degli Studi di Ferrara, novembre 1989, pp. 133-141.</ref>
 
Post la finiĝo de la studoj Pletono decidis iri [[Mistr|Mistron]]on, urbo [[Despoto (Bizanco)|despota]], kie loĝis ankaŭ la homo konsiderita la plej saĝa de la [[Bizanca Imperio]], nome la eksa bizanca imperiestro [[Johano la 6-a Kantakuzeno]] ([[1341]]-[[1354]]). En Mistro li iniciatis filozofian skolon kaj multe lekciis pri Platono: li diradis al la loĝantoj de Mistro ke necesas senpolvigi la antikvajn grekajn tekstojn kaj redoni al ili la ĝustan dignecon. Li estis ŝatata kaj konsiderata ĉe la loĝantoj de Mistro, sed neniu, neniam, praktikadis kion li instruis. En Mistro li konatiĝis kaj amikiĝis kun [[Ciriaco Pizzecolli]], la tieldirita “patro de la arkeologio”; kune ili vizitis la ruinaĵojn de la antikva [[Sparto]], proponante savi la atestaĵojn de la pasinto por ne tranĉi la radikojn kiuj ligas la nunon al la klasika kulturo <ref>Ciriaco Pizzecolli, de Possedoni</ref>.
 
En [[1438]] Pletono foriris kune kun [[Johano la 8-a Paleologo]] por viziti Italion okaze de la [[Koncilio de Florenco]] <ref>Rilate la centran temon-celon de la Koncilio, la reunuiĝon de la du Eklezioj, Pletono sin deklaris malfavora, timante ke la unuiĝo de krucmilitoj krizigu ankaŭ sian “Helenismon” en kiu li vidis nia filiĝo.</ref>: ĉiokaze Pletono ofte lekciis por disvastigi la platonajn filozofiaĵojn kaj [[Novplatonismo|Novplatonismon]]n, akre kritikante la [[Monoteismo|monoteismojn]] [[Kristanismo|kristanan]] kaj [[Islamo|islaman]] kaj bondezirante la revenon de la antikva greka religio tendence universalema, subtenante ke nur ĝi estus kapabla fondi la universalan pacon kaj estingi la pridiskutojn kiuj afliktadis la Abrahamajn monoteismojn. Laŭ li, la greka (platona) nocio pri Dio koincidas kun tiu kristana, sed plue liberigas de ĉiuj kontrastoj.
 
El la disvastiĝo de la ideoj de Gemisto Pletono naskiĝos la Platonaj italaj Akademioj, en [[Florenco]] kaj [[Romo]] precipe, sed ankaŭ eble en [[Rimini]], [[Ferrara]] kaj [[Napolo]]}. Ekzemple: [[Marsilio Ficino]]<ref>Humanistoj italaj /kaj eŭropaj ĝis tiam konis Platonon tra la lensoj de Novplatonismo, kaj ne per kontakto kun la diversaj verkoj de Platono</ref>, en la enkonduko al sia tradukita verko de [[Platono]], memorigas kiel [[Kosimo de Mediĉo]] aŭskultis la lekciojn de Pletono pri la “misteroj platonaj”. Sekve Kosimo konfidis al Ficino la taskon organizi la Platonan Akademion ĝuste en Florenco.
Linio 46:
 
== Filozofia kaj religia sintenoj de Gemisto Pletono ==
Post multaj jarcentoj, Pletono estis la unua kiu kuraĝis, en la ortodoksa medio precipe, publike deklari: “Ni estas ‘Ellenes’ (grekoj) prodevene kiel atestas nia lingvo kaj nia kulturo (greke: παιδεία)... “, kontraste kun sia samtempulo patriarko de Konstantinopolo, [[Gennadio Skolario]] kiu en letero al la turka sultano asertos: “... se mi estus demandita, spite de mia scio pri la antikva greka lingvo, mi respondus ke mi ne estas ‘Ellenas’ (greko), sed kristano”.</br>
Tiu entuziasmo, tamen, puŝis lin, laŭ teologoj kaj ortododsaj aŭtoritatoj, al ekĉesoj kiuj kaŭzis tie kaj tie akuzon pri herezo. Lia emo precipa estis atribui al la grekaj Dioj la karakterizojn de la kristana Dio.
 
Kaj estis ĝuste Gennadio la 2-a, patriarko de Konstantinopolo (de 1453 ĝis 1464), kiu invitis ĉiujn despotojn (nobelajn regantojn) de ĉiuflanko de Bizanco “elscenejigi” la disĉiplojn de Pletono kaj ĉiujn “Ellenes”, nome kiuj revenis al la edukado kaj kulturo grekaj. En sia letero laŭdanta bizancan lokan despoton kiu estis mortiginta Juvenalion, jam disĉiplon de Pletono, li plenĝoje emfazas: “Saluton militisto de Kristo kaj defendanto de lia gloro... Trafu, torturu, savu ...”.<ref>S. Lamprou "Paleologia - Peloponisiaca" vol. B pag.247 # Σ. Λάμπρου "Παλαιολόγεια Πελοπονησιακά"- Ateno 1926 kaj 1930</ref>
[[Dosiero:Plato's_Academy_mosaic_from_Pompeii.jpg |thumb|alt=Platon enseignant à ses disciples|Platono (kiu inspiris Pletonon) instruas siajn disĉplojn (Mozaiko malkorita en [[Pompei]]).]]
 
Linio 57:
 
== Prisociaj kaj pripolitikaj doktrinoj de Pletono ==
Krom la reveno al Helenismo, Pletono proponis ankaŭ politikan modelon, kun ideoj kiuj hodiaŭ oni dirus socialistaj. Lia lasta libro estis publike bruligita ordone de Gennadio.la 2-a.<ref>Georgeos Pletone Gemistos di Kostas Mandilas ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΛΗΘΩΝ ΓΕΜΙΣΤΟΣ di Κώστας Μανδηλάς eldonisto ΑΝΟΙΚΤΗ ΠΟΛΗ 1997 pag. 25-85 e 159-166</ref>
 
Tio, laŭ komentistoj, substrekas la daŭran forpuŝecon de la Ortodoksa Eklezio fronte al [[Helenismo]]. Laŭ tiu sssssinteno la antikva greko estus idolano (kiu adoras idolon), dum la klasika mondo, ĝenerale, estus prefere alireligiano.
Linio 68:
* ''Pri la procedo de la Sankta Spirito”
* ''TRaktado pri la leĝoj”(nun fragmente alvenita)
* ''Resumo pri doktrinoj de Zaratuŝtro kaj Platono”
* ''Magiaj orakoloj de la disĉiploj de Zaratuŝtro''.
 
== Bibliografio ==
[[ImageDosiero:Plethon autograph.jpg|thumb|Manuskripto de verko de Pletono, eble de la 15 jarcento]]
* AA. VV., ''Sul ritorno di Pletone. Un filosofo a Rimini'' (atti del ciclo di conferenze), Raffaelli, Rimini, 2003.
* Eleonora Bairati, Anna Finocchi ''Le ricche miniere 3'', Torino, 2004, Loscher.
Linio 86:
* ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΛΗΘΩΝ ΓΕΜΙΣΤΟΣ di Κώστας Μανδηλάς eldonisto ΑΝΟΙΚΤΗ ΠΟΛΗ ISBN 960-7748-08-5
* [[Cyril Mango]] Bisanzio. L'Impero Di Nova Roma. (Βυζάντιο. Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης) eeldonisto: Μ.Ι.Ε.Τ. Ateno, 1988
* [[William Miller]] La Grecia Nel Periodo Bizantino. (Η Ελλάς Επί Των Βυζαντινών.) eldonisto: Eleutheri Schepsi Atene 1993
* [[Steven Runciman]] L'Ultimo Rinascimento Bizantino. (Η Τελευταία Βυζαντινή Αναγένηση) eldonisto: DOMOS Ateno, 1980
* Tomadakis Nic. B. "Corrispondenza Bizantina. Introduzione nella letteratura Bizantina" Atene 1993 Editore: Pournaras P. S. ISBN 9789602420775 978-960-242-077-5 greke: Τωμαδάκης, Νικ. Β. "Βυζαντινή επιστολογραφία Ήτοι εισαγωγή εις την βυζαντινήν φιλολογίαν"
 
== Notoj ==
Linio 94:
 
 
== Eksteraj ligojligiloj ==
* [http://www.ritosimbolico.net/studi2/studi2_10.html] Pensa profilo pri Pletone]
 
[[Kategorio:Novplatonismo]]