Kiel registrite je 01:05, 15 okt. 2012 redakti MerlIwBot (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 158 900 redaktoj e robota aldono de: nds-nl:Geschiedenisse van 't Kristendom ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 17:34, 13 nov. 2012 redakti malfari KuBOT (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 112 941 redaktoj e Roboto avertis pri manko de fontoj; kosmetikaj ŝanĝoj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: {{Sen fontoj\|dato = novembro 2012}} {{Jama ADLS}} [[Dosiero:FishersOfMen.jpg\|thumb\|[[Adriaen van de Venne]], ''Fiŝkaptado de animoj'', [[1614]]]] Linio 10 ⟶ 11: {{ĉefartikolo\|Eklezio\|Kristanismo}} [[Dosiero:Giotto - Scrovegni - -29- - Last Supper.jpg\|thumb\|[[Fra Angelico]], ''Lasta vespermanĝo'' en la [[Kapelo de Scrovegni]] ([[Padovo]]), interŝanĝo de la [[13-a jarcento\|13-a]] kaj la [[14-a jarcento]]]] [[Dosiero:Ichthys.svg\|thumb\|''Ichthys'' – fiŝo – kiel malnovkristana [[simbolo]] kaj [[konfesio de kredo]]: „[[Jesuo Kristo]], Dia filo, [[savo\|savinto]]“]] Da historiaj fontoj al historio de primara eklezio estas tre malmulte. La plej malnovaj fontoj estas ''[[La Agoj de la Apostoloj]]'', datitaj inter la jaroj [[80]] kaj [[90]], kiuj dediĉas sin al la unuaj flugoj post la morto de [[Jesuo Kristo]] kaj [[resurekto]], folioj de [[apostolo]] [[Paŭlo el Tarso\|Paŭlo]], datitaj en la 50-aj kaj la 60-aj jaroj de la [[1-a jarcento]]. Por la historio de eklezio havas signifon ankaŭ kvar [[Biblia kanono\|kanonaj]] [[evangelio]]j, verkitaj inter la jaroj [[40]] kaj [[90]], en kiuj eblas trovi reagojn al tendencoj, kiuj oni malkovras en la eklezio en la paso de la 1-a jarcento. Linio 38 ⟶ 39: === Kristana literaturo de la unuaj jarcentoj === {{ĉefartikolo\|Patristiko\|Apostolaj Patroj\|Patroj de la Eklezio\|Apologetoj}} Post la apostolaj Patroj venas grupo de verkistoj - [[apologetoj]] - kiuj provas defendi la kristanismon rilate al du grupoj - rilate al pagana socio kaj kulturo kaj kontraŭ judoj. Aŭtoro de la plej signifaj [[apologio]]j de la 2-a jarcento estas sendube sankta [[Justino Martiro]], kiu verkis du apologiojn adresitaj al [[imperiestro]]j kaj ''Dialogo kun Trifono'', fikcia [[dialogo]] kun la judeco rilate al tio, kio la kristanismo en la fakto estas kaj kion la ceteraj sole konjektas, ke ĝi estas. Similajn temojn disvolvas en pli postaj tempoj precipe [[Tertuliano]], [[Eŭsebio de Cezareo]] kaj [[Laktantio]]. Preskaŭ ĉiuj konservitaj dokumentoj de la aŭtoroj enhavas menciojn pri heretikaj grupoj aŭ ili estas rekte verkitaj pro reago al ili. === Religia politiko de romiaj imperiestroj === Linio 60 ⟶ 61: {{ĉefartikolo\|Kristologio}} [[Dosiero:SabinaChristChurch.jpg\|thumb\|Bildigo de [[triumo]] de Kristo kaj eklezio sur pordo de baziliko de sankta Sabino en Romo, sur kiu troviĝas ankaŭ la plej malnova konata bildigo de Krucumito (ĉirkaŭ la jaro [[415]]]] La unuaj kristanismaj jarcentoj estas ankaŭ periodo de teologia profundigado. Kelkajn demandojn, ne tute klarajn, estis necese iom post iom solvi. Kutime oni ĉi tie hodiaŭ diskutas pri problemo, kiel la kristanismo, estiĝinta el [[semitoj\|semita]] kulturo, povis akomodiĝi en kulturo helena, eĉ ne perdinte rilaton kun la primara kristana doktrino. Iom post iom en la teologiaj kontraŭversioj klariĝas "oficiala" vido de la eklezio je bazaj sciencaj demandoj - [[Sankta Triunuo\|La plej sanktan Triunuon]] kaj esencon de la ekzistado de komunumeco de Dio en tri personoj, [[enkarniĝo]] de [[Kristo]] kaj lia [[esenco]] (dieco, homeco). Ne temis nur pri teoriaj demandoj, sed ĉiu el herezaj opinioj subminis teologian kaŭzigon de la [[savo]] de homo. ==== Arianismo ==== Linio 108 ⟶ 109: Post la falo de Romo reĝo [[Teodoriko la Granda]] ([[489]] - [[523]]) provis kunigi ariajn ĝermanojn kontraŭ katolikaj romianoj kaj grekoj kaj krei unuigitan aria-ĝermanan imperion. La plano ne sukcesis pro rezisto de franka reĝo [[Kloviso la 1-a]], kiu en la jaro [[496]] akceptis en [[Remso]] bapton el la manoj de katolika episkopo [[Remigio]]. La eklezio kiel tenanto de antikvaj tradicioj klopodis tiun ĉi malnovepokan mision per dum sia misio ankaŭ al sekvantulaj ĝermanaj ŝtatformacioj. Primaraj centrejoj de la misio estis malnovaj episkopejaj sidejoj ([[Tours]], [[Kolonjo]], Remso, [[Arles]] ktp.); inter karakterizaj personecoj apartenas precipe [[Marteno el Tours]] kaj [[Cesario el Arnes]]. Okazas provoj pri teurnigo de unuopaj nacioj - [[Burgundio\|burgundoj]] ([[Aviato el Vieno]]), [[frankoj]] ([[Remigio]]), [[alemanoj]] kaj [[durinkoj]]. Ĝermanaj ŝtatoj, kiuj transiris al ortodoksio, havis avantaĝon kontraŭ tiuj, kiuj pluekzistis ĉe arianismo, ĉar en ili estis multe pli bonaj interrilatoj inter la ĝermana kaj romana partoj de la loĝantaro. Nebonaj influon al situacio de eklezio en la franka imperio havis intervenoj de reĝo kaj nobelaro, kiel parolas pri tio konservitaj informoj de [[Gregorio el Tours]]. Signifan etapon prezentas kristanigo de germanaj landoj, kiu estas kunigata kun staturo de [[Bonifaco]] ([[672]]/[[675]] - [[754]]), anglosaksia monaĥo. Kiu kiel [[papa legato]] metis bazojn de germana eklezia organizaĵo kaj reformis ankaŭ la eklezon en la franka imperio, fine li estis en [[Frisko]] mortigita kun siaj 52 kunuloj. Sed Eŭropo tiutempe venas en premon de araba-islama ekspando kaj [[bizanca imperio]] havas sufiĉe da zorgoj kun defendo de la propra teritorio. En Eŭropo naskiĝas novaj ŝtatformacioj, sur teritorio de [[Italio]] precipe [[langobardoj\|langobarda imperio]], kaj por teritorio de Romo, en kiu papeco pludaŭris kiel unusola fakte funkcianta malnovepoka instituto, temis pri tempo de grandaj necertecoj kaj bataloj. Nova endanĝerigo de [[langobardoj]] devigis papon [[Stefano la 2-a\|Stefanon la 2-a]] ([[741]] - [[752]]), por ke li petu helpon en la franka imperio ĉe [[Pipino]] ([[741]] - [[768]]). La papeco tiel komencis alkliniĝi al la franka imperio, al kies reĝoj ĝi ankaŭ donis certan aŭtoritatecon - kiel al Pipino, kiu estis far de la sendito de papo [[krismo\|krismita]] je reĝo, tiel pli poste al [[Karolo la Granda]], kiam la papo je [[Kristnasko]] en la jaro [[800]] kronis lin en Romo je imperiestro. Pipino ankaŭ en la jaro [[754]] aljuĝis al la papoj konkeritajn teritoriojn en meza Italio, kiu fariĝis bazo de [[papaj ŝtatoj\|papa ŝtato]], nomata ''patrimonium sancti Petri'', heredaĵo de [[sankta Petro]]; el la sama tempo evidente devenas la t.n. konstantina donaco, [[falsaĵo]] legitimantan sendependecon de la papo je bizanca imperiestro. La [[eklezia ŝtato]] definitive estiĝas en la jaro [[774]]; ĝi ekzistis ĝis la jaro [[1870]]. Linio 116 ⟶ 117: === Ikonoklasma krizo === {{ĉefartikolo\|Ikonoklasmo}} [[Dosiero:Vlahernskaya.jpg\|thumb\|[[Bizanca imperio\|Bizanca]] [[ikono]] de [[sankta Maria\|Virgulino Maria]] el la [[7-a jarcento]], nomata [[Blacherny\|Blacherna]]. Nun en [[Tretjakova galerio]]]] Inter la jaroj [[726]] kaj [[730]], evidente subinflue de [[islamo]], komenciĝas en la [[bizanca imperio]] disputo pri to, ĉu eblas bildigi Jesuon Kriston kaj sanktulojn. Imperiestro [[Leono la 3-a]] akre prezentiĝas kontraŭ kristanaj bildigoj de [[ikono]]j kaj okazas ilia neniigo kaj persekutado de tiuj, kiuj uzis la bildojn kaj adoris Dion pere de ili. Kontraŭ Leono la 3-a stariĝis kaj konstantinopola patriarko [[Germano la 1-a]] kaj papo [[Gregorio la 3-a]], sed la malpermeson de Leono pri la bildoj plilongigis ankaŭ [[Konstantino la 5-a]], lia filo. La persekutado de ikonoduloj finas nur pro decido de [[regento\|regentino]] [[Ireno]], reganta anstataŭ la neplenkreska [[Konstantino la 6-a]] ([[780]] - [[797]]). La ikonoklasmon kondamnis nur en la jaro [[789]] la kunvokita [[koncilio\|2-a nicea koncilio]], kiu evidentiĝis la eklezian sciencon rilate al la bildoj kaj subtenis movadon de ikonhonorantoj. La dua periodo de la persekutado de la adorantoj de bildoj venas dum regado de [[Leono la 5-a]] ([[813]] - [[820]]), kiu daŭrigas ankaŭ dum regado de [[Mikaelo la 2-a]]. Regentino [[Teodorino]], reganta anstataŭ [[Teofilo]], filo de Mikaelo, denove permesis honoradon de ikonoj kaj ŝanĝis la decidojn de apartenantaj [[sinodo]]j. Ekde tiu tempo ankaŭ la [[orienta eklezio]] solenas la unuan dimanĉon de la Granda [[fasto]] kiel triumfon de [[ortodoksio\|ortodokseco]]. Linio 298 ⟶ 299: [[Kategorio:Kristanismo]] [[Kategorio:Eklezio]] {{LigoElstara\|mk}}

Historio de kristanismo: Malsamoj inter versioj