Runaj alfabetoj: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
ZéroBot (diskuto | kontribuoj)
e r2.7.1) (robota aldono de: vi:Chữ rune
Linio 10:
La ĝermana runalfabeto ne estis deĉifrita ĝis la 19-a jarcento, tiam oni komparis La Anglosaksan Runpoemon, kiu rakontis pri la nomoj de la anglosaksa runalfabeto kun la ĝermana. Ĉar tiuj alfabetoj similas, la runsciencistoj de Skandinavio finfine deĉifrigis la sonojn kaj ektradukigis la ĝis tiam netradukitajn tekstojn.
 
La ĝermana runalfabeto havas dudek kvar literojn kiuj reprezentas dudek kvar sonojn kaj egale da signifoj. La signifoj eble uziĝis por diveni, sed tio ne estas certa. La romana historisto Tacitus menciis en sia libro Ĝermanio, ke la ĝermanaj divenistoj uzis pecojn de branĉetoj, kiam ili divenis kaj eble runoj estis surskribitasurskribitaj sur tiuj. En [[Nova Epoko]]-movado, la [[Novpaganismo|novpaganistoj]] uzas nove verkitan sistemon por uzi la ĝermanan runalfabeton divenaĵe, tia sistemo ne estas orginala aŭ malnova – ĝi evoluis dum la 7-a jardeko en britaj kaj usonaj neopaganistaj grupoj, sed nuntempe estas uzata tutmonde kiel aŭtentika sistemo. Legu plu ĉi-sube.
 
La nomoj de la ĝermanaj runoj estas:
Linio 26:
=== La Anglosaksaj runoj ===
[[Dosiero:Franks Casket vorne links.jpg|right|thumb|''La kesto de Frank'']]
La anglosaksa runalfabeto similas al la pli malnova ĝermana, sed ĝi havas pli da literojnliteroj por sonoj parolitaj en la [[anglosaksa lingvo]]. Estas proksimume ducent surskriboj kun anglosaksaj runoj, ĉefe sur la Britaj insuloj kaj en [[Frislando]] (la alfabeto ankaŭ nomiĝas la frisajnfrisaj runojnrunoj). La anglosaksaj popoloj (kiuj en la 4-a jarcento ekmigris de Frislando, Jutlando kaj Saksio al Anglio) uzis ĝin ekde la 4-a jarcento ĝis la fino de la 10-a jarcento, kiam la latina skribsistemo elpremigis la runojn.
 
En [[La anglosaksa runpoemo]] la nomoj de ĉiu anglosaksa runo estas enskribita kun sia signifo - sed iuj de la runoj ne estas deĉifratadeĉifritaj, ĉar ni ne scikonaskonas la signifojn de la ĝermanaĝermanaj vortovortoj. En la ĝermana runalfabeto ankaŭ estas runoj sen deĉifratajdeĉifritaj signifoj, sed oni devas memori ke la ĝermana alfabeto malhavas orginalan runpoemon, kaj la signifoj kaj nomoj de la runoj estas postkonstruaĵoj - ĝi ne estus rigardata kiel absoluta vereco.
 
Aliaj tipoj de la anglosaksa runalfabeto ekzistis en la regionoj ĉirkaŭ [[Bavario]], la markomanaj runoj - kiuj erare ricevis la nomon laŭ la [[Markomanoj]], ĝermana tribo kiujkiu loĝis en nuntempa Bavario. Ĝi estas miksaĵo inter ĉefe la anglosaksaj runoj kaj la ĝermanaj kaj ĝi estas preskribiĝita en 8-a jarcenta manuskripto ''De Inventione Litterarum''.
 
{|
Linio 64:
 
=== La mezepokaj runoj ===
 
== Kiel skribi Esperanton runskribe ==
Ĉar Esperanto havas plurajn nerunalfabetajn sonojn, la esperantisto, kiu emas skribi per runoj, ofte havas problemon. Ĉi tio nur estas propono (verkita de [[Robin Rönnlund]]), aŭ ekzemplo, kiel skribi Esperanton runmaniere.