Sovaĝa ĉevalo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e mapo
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Robot: Removing template: Taksonomio korektita; kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 1:
{{Taksonomio korektita
| nomo = sovaĝa ĉevalo
| koloro = pink
| nomo = sovaĝa ĉevalo
| dosiero = Przewalskis-horse-036437.jpg
| dosiero larĝo = 240px
|regno = [[Animalo]]j ''Animalia''
| dosiero priskribo = [[Prĵevalski-ĉevalo]] (''Equus ferus przewalskii'')
| regnofilumo = [[AnimaloĤordulo]]j ''AnimaliaChordata''
| filumoklaso = [[ĤorduloMamulo]]j ''ChordataMammalia''
| klasoordo = [[MamuloNeparhufuloj]]j ''MammaliaPerissodactyla''
| ordofamilio = [[NeparhufulojEkvedoj]] ''PerissodactylaEquidae''
| familiogenro = [[EkvedojEkvo]] ''EquidaeEquus''
| genrosubgenro = [[Ekvo]] ''Equus''
| specio = ''E. ferus'' sovaĝa ĉevalo
| subgenro = ''Equus''
| mapo de vivoteritorioj = Equus ferus distribution (colored).png
| specio = ''E. ferus'' sovaĝa ĉevalo
| mapo de vivoteritorioj larĝo = 240px
| binomia nomo = ''Equus ferus przewalskii''
|vikispecio =
| binomia aŭtoritato = [[Pieter Boddaert|Boddaert]], [[1785]]
|komunejo =
| mapo de vivoteritorioj = Equus ferus distribution (colored).png
| mapo de vivoteritorioj larĝo = 240px
}}
La '''sovaĝa ĉevalo''' ([[latine]] ''equus ferus'') estas [[specio (biologio)| specio]] (laŭ iuj zoologoj, vidu sube, nur subspecio) el la [[genro (biologio)|genro]] de [[ekvo]]j kaj el la biologia [[familio (biologio)|familio]] de [[ekvedoj]] (latine ''equidae''). Ĉiuj formoj de malsovaĝigitaj [[ĉevalo]]j ("hejmaj ĉevaloj"), uzataj por diversaj formoj de [[rajdado]], por trenado (de plugoj, ĉaroj, kaleŝoj, lignotraboj kaj aliaj pezaj objektoj) kaj principe ankaŭ por manĝado, pratempe devenis de tiu sovaĝa specio de ĉevalo. La sola subspecio de sovaĝa ĉevalo, kiu pretervivis ĝis la nuntempo en pura formo, estas la [[Prĵevalski-ĉevalo]] (''Equus ferus przewalski''). La [[tarpano]], kies lastaj ekzempleroj pretervivis ĝis la 19-a jarcento, tiam estis komplete estingita fare de la homoj.
 
Aliaj formoj de ĉevaloj, kiuj en neformala lingvouzo ankaŭ foje nomatas "sovaĝaj ĉevaloj", el science zoologia vidpunkto ne estas tiaj, sed "resovaĝiĝintaj hejmaj ĉevaloj". Ekzemploj por tio estas la Mustang-ĉevalo en norda [[Ameriko]] aŭ duonsovaĝe vivantaj formoj kiel la "sovaĝa ĉevalo de Dülmen", germanlingve ''Dülmener Wildpferd'', en [[Germanio]]).
Linio 44 ⟶ 43:
Kutime oni konsideras la [[tarpano]]n, kiu pretervivis ĝis la [[19-a jarcento]] kaj same vivis en grandaj partoj de [[Eŭrazio]], la antaŭformon de la hejma ĉevalo.
 
Diferencatas du subformoj de tarpanoj. La arbara tarpano (''equus ferus silvaticus'') vivinta en meza kaj orienta Eŭropo formortis en la 18-a jarcento. La sudrusia stepa tarpano (''equus ferus gmelini''), kiu oriente vivis ĝis proksimume la rivero [[Volgo]], havis lastan sovaĝe vivantan ekzempleron, kiu fine de decembro 1879 estis mortigita fare de homoj. Iuj malliberigitaj bestoj en Rusio pretervivis ĝis la [[Dua Mondmilito]]. El hejmaj ĉevaloj laŭ ekstera aspekto similaj al la tarpanoj, kiel la ''[[Koniko_Koniko (ĉevalo)|Konik]]''-ĉevaloj, kaj el Prĵevalski-ĉevaloj oni "re-bredis" ĉevalojn ekstere tre similaj al la tarpanoj, kiuj tamen el scienca vidpunkto ne estas veraj tarpanoj. Iuj konkurencaj zoologiaj hipotezoj iom malsamas, inter alie ekzistas teorio pri origine kvar formoj de sovaĝaj ĉevaloj, sed ĉiuj hipotezoj samopinias en tio ke ĉiukaze ekzistis diversaj formoj de sovaĝaj ĉevaloj - tion ankaŭ subtenas ekzemple la ŝtonepokaj kavernaj pentraĵoj kiel en la kaverno de ''Chauvet''.
 
Hejmaj kaj sovaĝaj ĉevaloj povas libere pariĝi inter si kaj naskas komunajn idojn, kiuj restas generopovaj.