Dompasero: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e {{ADLS|2012|29}}, origo de ankro |
e Roboto anstataŭigis streketojn skribitajn per ento |
||
Linio 37:
El la subspecioj de la malpli teritorigranda grupo ''indicus'', ''P. d. hyrcanus'' estas pli granda ol ''P. d. indicus'', ''P. d. bactrianus'' estas pli granda kaj pala, ''P. d. parkini'' estas pli granda kaj malhela kun pli da nigro en brusto ol ĉiu ajn alia subspecio, kaj ''P. d. hufufae'' estas pli pala.<ref name="Summers117"/><ref>{{harvnb|Clement|Harris|Davis|1993| p=445}}</ref><ref>{{harvnb|Roberts|1992| pp=472–477}}</ref>
La dompasero povas esti konfuzata kun kelkaj el aliaj semomanĝataj birdoj, sed ĉefe kun ties parencoj en la genro ''Passer''. Multaj el tiuj parencoj estas pli malgrandaj, kun aspekto pli pura, kiel ĉe la [[Moaba pasero]].<ref name=Collins>{{harvnb|Mullarney|Svensson|Zetterstrom|Grant|1999| pp=342–343}}</ref> La senkolora ino ofte ne povas esti distingata el aliaj birdoj, kaj ŝi estas preskaŭ identa al inoj de la [[hispana pasero]] kaj de la [[itala pasero]].<ref name=Clement444/> La [[Kampopasero]] estas pli malgranda kaj pli svelta kun bruna krono kaj nigra makulo en ĉiu vango.<ref name=Clement463>{{Harvnb|Clement|Harris|Davis|1993|p=
==Voĉo==
Linio 81:
La dompasero originis en [[Mezoriento]], kaj disvastiĝis kun agrikulturo al plejparto de Eŭrazio, kaj partoj de Nordafriko.<ref>{{harvnb|Anderson|2006|pp=5, 9–12}}</ref> Ekde la mezo de la 19-a jarcento, ĝi disvastiĝis tra multe de la mondo, ĉefe pro laŭvolaj enmetoj sed ankaŭ per natura disiĝo kaj permara veturado.<ref>{{Harvnb|Summers-Smith|1988| pp=129–137, 280–283}}</ref> La dompaseroj ankaŭ ege etendis sian territorion en norda Eŭrazio el la 1850-aj jaroj,<ref>{{Harvnb|Summers-Smith|1963| pp=171–173}}</ref> kaj plufaras tion, kiel montrite de la koloniigoj, ambaŭ ĉirkaŭ 1990, de [[Islando]] kaj la [[Riŝiri-Insulo]].<ref>{{Harvnb|Anderson|2006| p=22}}</ref>
Ties enmetita teritorio enhavas plej partojn de Nordameriko, [[Centrameriko]], suda [[Sudameriko]], [[suda Afriko]], parto de [[Okcidenta Afriko]], [[Aŭstralio]], [[Novzelando]], kaj insuloj tra la tuta mondo, kio faras el ĝi la plej amplekse distribuata natura birdo de la planedo.<ref name=Anderson5>{{Harvnb|Anderson|2006| p=5}}</ref> La dompasero iĝis ege sukcesa en plej partoj de la mondo kie ĝi estis enmetita. Tio pro ties frua adaptado al vivo ĉe homoj, kaj ties adaptebleco al ampleksa gamo de kondiĉoj.<ref>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=293-296}}</ref><ref>{{cite journal|author=Martin, Lynn B., II; and Fitzgerald, Lisa|title=A taste for novelty in invading house sparrows, ''Passer domesticus''|year=2005|journal= Behavioral Ecology|volume=16|issue=4|pages=702–707|doi=10.1093/beheco/ari044}}</ref> Aliaj faktoroj povas inkludi ilian fortan imunoreagon.<ref>{{cite journal |last=Lee |first=Kelly A. |coauthors=Martin, Lynn B., II; Wikelski, Martin C. |year=2005 |url=http://www.princeton.edu/~wikelski/Publications/2005%20lee%20et%20al.pdf |title=Responding to inflammatory challenges is less costly for a successful avian invader, the house sparrow (''Passer domesticus''), than its less-invasive congener |format=PDF |journal=Oecologia |volume=145 |issue=2 |pages=
La unua de multaj sukcesaj enmetoj al Nordameriko okazis kiam 50 paroj el [[Anglio]] estis liberigitaj en [[Brooklyn]], Novjorko, en 1852.<ref>{{harvnb|Barrows|1889|p=17}}</ref><ref>{{cite journal|last=Healy|first=Michael|coauthors=Mason, Travis V.; and Ricou, Laurie|title="hardy/unkillable clichés": Exploring the Meanings of the Domestic Alien, ''Passer domesticus''|journal=Interdisciplinary Studies in Literature and Environment|volume=16|issue=2|year=2009|doi=10.1093/isle/isp025|pages=281–298|publisher=Oxford University Press}}</ref> Nuntempe ties teritorio ampleksas el [[Nordokcidentaj Teritorioj]] en [[Kanado]] al [[Darieno]] en orienta [[Panamo]],<ref name="all about"/> kaj ĝi estas unu el plej abundaj birdoj en Nordameriko.<ref name=scapegoat>{{Cite web|author=Franklin, K.|title=The House Sparrow: Scourge or Scapegoat?|work=Naturalist News |publisher=Audubon Naturalist Society |year=2007 |url=http://www.audubonnaturalist.org/default.asp?page=674 |accessdate=17 December 2008}}</ref> La dompasero estis unuafoje enmetita en Aŭstralio en 1863 ĉe [[Melburno]] kaj ĝi estas grava plago por orienta Aŭstralio,<ref name="dist-changes"/> sed oni evitis ties setligon en [[Okcidenta Aŭstralio]] kie ĉiu dompasero trovata en la subŝtato estas mortigita.<ref name="farmnote">{{cite web| author = Massam, Marion | title= Sparrows | work= Farmnote |issue=117/99| url=http://www.agric.wa.gov.au/objtwr/imported_assets/content/pw/vp/bird/f11799.pdf|format=PDF|publisher= Agriculture Western Australia |accessdate=1 February 2009}}</ref> dompaseroj estis enmetitaj en Novzelando en 1859, kaj el tie ili atingis multajn el la insuloj de Pacifiko, inklude [[Havajo]]n.<ref name=Anderson25>{{harvnb|Anderson|2006|p=25}}</ref> En [[suda Afriko]] birdoj kaj de la eŭropa subspecio ''domesticus'' kaj de la hindia subspecio ''indicus'' estis enmetitaj ĉirkaŭ 1900. Birdoj de prauloj de ''domesticus'' estas limigitaj al malmultaj urboj, dum birdoj de prauloj de ''indicus'' disvastiĝis rapide, kaj atingis [[Tanzanio]]n en la 1980-aj jaroj. Spite tiun sukceson, ankaŭ indiĝenaj parencoj kiaj la [[Nigrakapa pasero]] loĝas en urboj, konkurence sukcese kun ĝi.<ref name="dist-changes">{{cite book|last=Summers-Smith|first=J. D.|contribution=Changes in distribution and habitat utilisation by members of the genus ''Passer''|pages=11–29|title=Granivorous birds in the agricultural landscape|editors=Pinowski, J.; and Summers-Smith, J. D.|year=1990|publisher=Pánstwowe Wydawnictom Naukowe|location=Warszawa|isbn=83-01-08460-X}}</ref><ref>{{cite book|editors=Harrison, J. A.; Allan, D. G.; Underhill, L. G.; Herremans, M.; Tree, A. J.; Parker, V.; and Brown, C. J.|author=Brooke, R. K.|year=1997|contribution=House Sparrow|url=http://sabap2.adu.org.za/docs/sabap1/801.pdf|title=The Atlas of Southern African Birds|publisher=BirdLife South Africa|volume=1}}</ref> En Sudameriko, ĝi estis enmetitaj en [[Argentino]], kaj disvastiĝis tiom norden kiom ĝis la bordoj de la [[Amazonio]].<ref name="dist-changes"/>
| |||