Popoliniciato (Svislando): Malsamoj inter versioj

La '''[[Popoliniciativo]]''' (en la [[germana lingvo]] '''Volksinitiative''']]; en la [[franca lingvo]] '''Initiative populaire'''; en la [[itala lingvo]] '''Iniziativa popolare'''; en la [[romanĉa lingvo]] ''' Iniziativa dal pievel''') estas en la [[Svislando|Svisa Federacio]] politika rajto, kiun la voĉdonrajtaj civitanoj povas apliki je nivelo de federacio, kantono kaj komunumo.

Pere de federacia popoliniciativo la centmil voĉdonrajtaj civitanoj povas postuli lau artikolo 138 de la Svisa Konstitucio kompletan revisionrevizion de la konstitucio<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a138.html Konstitucio de la Svisa Federacio, artikolo 138]</ref> aŭ partan revisionrevizion<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a138.html Konstitucio de la Svisa Federacio, artikolo 139]</ref>. La postulo al parta revizio povas enteni aŭ komplete formulitan konstitucitekstpropononkonstitucian tekstproponon aŭ esti en formo de ĝenerala instigo. La teksto de la formulita propono laŭ la konstitucio post periodo de 18 monatoj devas estis submetita al la popolo por voĉdono. La parlamento povas esprimi subtenon aŭ malsubtenon al la iniciativo kaj devas submeti tiam la teksto al la popolo por voĉdono kun aŭ sen aldonante alternativan proponon. En la kazo de la neformulita porponopropono la parlamento povas akcepti la proponon kaj tiam devas formuli porpononproponon submetindan al voĉdono aŭ malakcepti ĝin. Tiam ĝi devas submeti la neformulitan proponon al voĉdono kaj en kazo de akcepto formuli proponon, kiu denove devas esti submetita al voĉdono. Por esti akceptita, iniciativo bezonas la plimulton de la voĉoj de la civitanoj kaj samtempe la plimulton de la voĉoj de la ŝtatoj, tio estas de la kantonoj. La voĉoj de la tiel nomitaj [[duonkantono|duonkantonoj]] nombras kiel duonaj voĉoj. En kazo de akcepto de postulo pri totala revizio de la konstitucio la parlamento devus esti dissolvita kaj devus okazi tujntuj elektoj de konstitucia asembleo, kiu verkas la novan konstitucion. Tia iniciativo do fakte entenas la rajton dissolvi la parlamenton.

La ideo de la popoliniciativo devenas de la franca ''"Constitution montagnarde"'' de [[1793]]. La instrumento de popoliniciativo post la revolucioj de [[1830]] jam estis enkondukita en la konstitucioj de la kantonoj [[Kantono Argovio|Argovio]], [[Kantono Bazelo Kampara|Bazelo Kampara]], [[Kantono Turgovio|Turgovio]], [[Kantono Ŝafhaŭzo|Ŝafhaŭzo]], [[Kantono Lucerno|Lucerno]] kaj [[Kantono Sankt-Galo|Sankt Galo]]. En la unua konstitucio de la Svisa Federacio de [[1848]] estis enkondukita la rajto de popoliniciativo, per kiu eblis postuli pere de 5000050,000 subskriboj revizion kompletan de la Federacia Konstitucio. Iniciativo por kompleta revizio de la konstitucio nenicamneniam sukcesis. En la jaroj 1850 kaj 1851 kaj 2003 jam la kolektado de la subskriboj malsukcesis kaj en la jaroj [[1880]] kaj [[1934]] tia peto malsukcesis en la baloto. La peto de 1934 estis submetita de la naziuloj kun la ideo, tiel akiri la devigajn novelektojn, ĉar je akcepto de popoliniciativo al totala revizio de la konstitucio la parlamento devas esti malsolvitadissolvita kaj okazi elekto de konstitucia asembleo. Origine la kantonoj kaj komunumoj ankaŭ nur konis la rajton pri kompleta revizio de la konstitucio. En la dua duono de la 19-a jarcento la demokrata movado akiris, ke iom post iom kantonoj kaj komunumoj enkondukis je komunuma kaj kantona nivelo la rajton al popoliniciativo por parta revizio de la konstitucio kaj ankaŭ por enkonduko de leĝoj kaj por malelektoj de aŭtoritatoj. Je federacia nivelo la rezisto kontraŭ la popoliniciativrajtopopoliniciativa rajto pri parta revizio de la konstitucio estis pli forta. Post pluraj malsukcesaj provoj fine en la jaro 1891 estis akceptita konstitucia artikolo, kiu koncedis al la popolo la rajton por popoliniciativo, per kiu la voĉdonantoj povas postuli revizion.<ref>Fonto: [http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D10386.php ''Bernard Degen'': ''Popoliniciativo'' en ''Historia Leksikono de Svislando'' (2007-02-06)]</ref>

Laŭ stato de decembro 2012 en Svislando komenciĝis la kolektado por subkriboj por entute 412 federaciaj popoliniciativoj. De tiuj, 295 popoliniciativoj sukcesis en la subkribasubskriba fazo kaj devis esti submetita al la parlamento. 93 malsukcesis pro ne sufiĉe da subskriboj dum 19 estas ankoraŭ en la subkribokolekta fazo. Pri 90 popoliniciativoj oni ĝis nun voĉdonis, 93 estis retiritaj. 2 estis deklaritaj plenumigitaj kaj tial ne voĉdonitaj, kaj 4 estis deklaritaj malvalidaj, ĉar ili kontraŭis la konstitucion aŭ la leĝoj. De la popolo estis akceptitaj nur 19 popoliniciativoj. La unua en la jaro [[1893]] pri la malpermeso de ŝoĥtato (la buĉado de pestoj pere de elsangigo). Inter [[1949]] (reenkonduko de la rekta demokratio) kaj [[1982]] (prezobservanto) dum pli ol 30 jaroj ne plu estis akceptita popoliniciativo. Fine de la 20-a jarcento la nombro de akceptitaj popoliniciativoj kreskis. Plej grandan surprizon kaj kritikon tutmonde rikoltis en la jaro 2009 la [[Svisa iniciativo pri minareto]]<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis_2_2_5_9.html Statistikaj informoj pri popoliniciativoj en la oficiala retejo de la Svisa Federacio]</ref>

Aktuale du popoliniciativoj maturas por voĉdono, nome la iniciativo de Thomas Minder ''[[Svisa popoliniciativo kontraŭ misuzaj bonifikoj|kontraŭ misuzaj bonifikoj]]'' (voĉdonota la 3-an de marto 2013<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis348.html Mesaĝo de la Svisa Federacio en la oficiala retejo]</ref>) kaj la iniciativo de la [[Svisa Popolpartio]] por la ''rekta elekto de la federacia konsilio'' (voĉdonato la 9-an de nuniojunio aŭ 22-an de septembro 2013<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis380.html Mezaĝo de la Svisa Federacio en la oficiala retejo]</ref>).