Vikipedio

Latina lingvo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
EmausBot (diskuto | kontribuoj)
Robotoj
289 607 redaktoj
Mi bedaŭras ke tiu ĉi artikolo ne citu fontojn, mi poluris iomete ĝin: Troa uzado de majuskloj kaj eĉ iom religiema...
Linio 1:
{{Sen fontoj}}
{{Informkesto lingvo
|Nomo=Lingua Latina
|Landoj= Latium, [[Romia imperioVatikano]]
|Denaske=
|Fremdlingve=
Linio 19 ⟶ 20:
 
'''Latino''', estas [[Italika lingvaro|italika lingvo]], kiu estis orginale parolata en la areo de antikva [[Romo]]. Ĝi ankaŭ estis la ĉefa
lingvo de la [[romia imperio]] kaj de la [[katolikismo|Katolikakatolika Eklezioeklezio]], kaj
[[interlingvo]] de [[okcidenta civilizo]] ĝis 1750. Inter malkleruloj latino iompostiome simpliĝis kaj fariĝis nova lingvo, '''[[vulgara latino]]''', kiu siavice pluevoluiĝis post la disfalo de la imperio, donantekreante la '''latinidajn lingvojn''' (la [[franca lingvo|franca]], [[hispana lingvo|hispana]], [[itala lingvo|itala]], [[portugala lingvo|portugala]], [[rumana lingvo|rumana]], [[latinidaj lingvoj|ktp.]]). La klasika latino ĉesis esti denaske parolata lingvo post ĉirkaŭ la jaro 300. En la lernejoj endum la [[renesanco]], latino fariĝis pli ĝuste kaj klasike parolata laŭ la modelo de [[Cicerono]].
 
Dum multe de la historio de Okcidenta civilizo, ĝi estis la lingvo de registaroj, [[papo]]j, [[sciencisto]]j, [[sanktuloj]], nobeloj, muzikistoj kaj eĉ poetoj. Ĝi estas la lingvo de[[Cezaro]],[[Vergilio]],[[Ovidio]],[[Aŭgusteno]],[[Abelardo]],
[Tomaso de Akvino]],[[Dante]],[[Koperniko]],[[Erasmo]],[[More]],[[Kalvino]],[[Galileo]],[[Bakono]],[[Kartezio]],[[Spinozo]],
registaroj, [[papo]]j, [[sciencisto]]j, [[sanktuloj]], nobeloj, muzikistoj kaj eĉ poetoj.
[[Isaac Newton|Neŭtono]],[[Linnaeus]] ka. Pluraj gravaj urboj en la mondo havas propran [[Latinaj urbonomoj|latinan nomon]].▼
Ĝi estas la lingvo de
[[Cezaro]],
[[Vergilio]],
[[Ovidio]],
[[Aŭgusteno]],
[[Abelardo]],
[[Tomaso de Akvino]],
[[Dante]],
[[Koperniko]],
[[Erasmo]],
[[More]],
[[Kalvino]],
[[Galileo]],
[[Bakono]],
[[Kartezio]],
[[Spinozo]],
[[Isaac Newton|Neŭtono]],
▲[[Linnaeus]] ka. Pluraj gravaj urboj en la mondo havas propran [[Latinaj urbonomoj|latinan nomon]].
 
Eĉ ĝis la frua [[20-a jarcento]], latino restis ordinara parto de klerigado en Okcidentookcidento kaj de la katolika [[trenta meso]]. Pro la graviĝo de presarto kaj naciaj aspiradoj ekde la deksesa jarcento la latina en longa procezo perdis iom post iom la funkcion de interlingvo. Sed eĉ hodiaŭ ĝi estas fonto por sciencistoj, kiam ili inventas novan vorton aŭ por la nomado de ĵus malkovritaj bestoj. Nur [[Vatikano]] kaj la [[Katolikakatolika Eklezio]]eklezio ankoraŭ uzas latinon oficiale, eĉ eldonante vortaron de novaj vortoj. Sed eĉ en la katolika eklezio, latino mortis kiel efektiva laborlingvo de la episkopoj kaj [[sacerdoto]]j post la [[Duadua Vatikanavatikana Konciliokoncilio]]. Ekzemple, la [[katekismo]] estis redaktita en la franca, kvankam la oficiala redakto estas en latino. UzonUzadon de la latina kiel '''''VIVANviva LINGVON'''''lingvo liturgie kaj ĉiutage ankaŭ en niaj tagoj proponas la usona [[Familia Sancti Hieronymi]].▼
Eĉ ĝis la frua [[20-a jarcento]], latino restis ordinara parto de
▲klerigado en Okcidento kaj de la katolika [[trenta meso]]. Pro la graviĝo de presarto kaj naciaj aspiradoj ekde la deksesa jarcento la latina en longa procezo perdis iom post iom la funkcion de interlingvo. Sed eĉ hodiaŭ ĝi estas fonto por sciencistoj, kiam ili inventas novan vorton. Nur [[Vatikano]] kaj la [[Katolika Eklezio]] ankoraŭ uzas latinon oficiale, eĉ eldonante vortaron de novaj vortoj. Sed eĉ en la katolika eklezio, latino mortis kiel efektiva laborlingvo de la episkopoj kaj [[sacerdoto]]j post la [[Dua Vatikana Koncilio]]. Ekzemple, la [[katekismo]] estis redaktita en la franca, kvankam la oficiala redakto estas en latino. Uzon de la latina kiel '''''VIVAN LINGVON''''' liturgie kaj ĉiutage ankaŭ en niaj tagoj proponas la usona [[Familia Sancti Hieronymi]].
 
En la mezepoka kaj renesanca Okcidentookcidento, regado de latino estis necesa por alta klerigado, ĉar la alta scio de la Okcidentaokcidenta civilizo estis disponebla plejparte per latinaj libroj kaj latinlingvaj universitatoj. (La [[angla ludaslingvo|angla]] havas similan rolon hodiaŭ. Pro tio, la angla estas instruata eĉ ekster la eks-koloniaj landoj de la [[brita imperio]]).
 
Latino estis unu el la ĉefaj fontoj, el kiu [[Esperanto]] pruntis vortojn. Ekzemple: ''facila, sed, tamen, okulo, akvo''. Ĉirkaŭ 75% el la vortoj de teksto Esperanta estas el lingvo latina aŭ latinida. Latino ankaŭ estas la radiko, rekte aŭ nerekte, de 75% de la vortprovizo de la [[angla lingvo]].{{mankas fonto}}
 
== Historio ==
Linio 139 ⟶ 122:
== Eksteraj ligiloj ==
*[http://ephemeris.alcuinus.net Ephemeris] - Gazeto en latino.
*[http://www.latinitatis.com/latinitas/menu_de.htm Bonega superrigardo pri la uzo de la latina kiel VIVAviva LINGVO!lingvo]
*[http://www.yleradio1.fi/tiede/nuntii Nuntii Latini] - radiodissendo en latino.
*[http://la.wikipedia.com/ Latina Vikipedio]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Latina_lingvo"