Fortikaĵoj en Eŭropo: Malsamoj inter versioj

[[Geografio]] > [[Eŭropo]] > [[Historio de Eŭropo]] > Fortikaĵoj en Eŭropo

----

En la jaroj [[1929]] – [[1940]] naskiĝis en [[Francio]] fortikaĵsistemo, kiu havis eŭropan unuaecon kaj ĝi nepre malhavis nek strategian nek teknikan originalecojn. Laŭ la franca fortikaĵ-konstruafero de la 20-aj kaj la 30-aj jaroj prenis spertojn por konstrui [[fortikaĵo|fortikaĵojn]] preskaŭ la tuta [[Eŭropo]].

 

Vicigita alfabete laŭ landoj:

 

== Fortikaĵoj en Belgio ==

 

[[Eben Emael]]... tiu ĉi nomo sonas kiel sorĉa sorĉformulo, sed temas pri tute ordinara vilaĝo en sudorienta [[Belgio]], kiu neniam venus en paĝojn de historio, se en ĝia proksimeco la belga generalstabo ne lasus en la jaroj [[1932]] – [[1935]] konstrui laŭ la franca modelo grandegan [[fuortaro Eben Emael|fuortaron]]. Al projektistoj servis kiel modelo propre "grandgrupo" Hochwald en [[Vosgeso|Vosgesoj]]. Al la belga fortikaĵ-konstruafero ĉiokaze ne eblas kontesti certajn originalajn perfektigojn kaj la propran solvon. Simile kiel hochwalda fuortaro havis Eben Emael hom-ekipon 1200 virojn, por kiu ampleksaj subteraj spacoj kun kvartirejoj, kuirejoj, manĝejoj, flegejo kaj pluaj spacoj estis fariĝontaj agadloko eble eĉ por vico da monatoj. Diference de la franca vogela fuortaro la belga grandfuortaro situis en ebenaĵo, super kanalo de Alberto, proksimume 40 km de [[Aĥeno]] kaj preskaŭ 8 kilometroj de [[Maastricht]]. Meze de la ebenemaela fuortaro dominis artileria elŝovonta turniĝonta turo kun duopo de 120 mm kanonoj. Sed ĝian plej grandan pafforton prezentis 25 sepdekkvinmilimetraj kaj sesdekmilimetraj specialaj fortikaĵkanonoj, lokigitaj en artileriaj kaj infanteriaj fuortoj, parte ankaŭ en turoj. Krome la fuortaro havis 25 mitralĝemelojn en turniĝontaj turoj kaj grandan kvanton de pluaj leĝeraj kaj pezaj mitraloj en flankaj kaj enirejaj kreneloj. La tuta fuortaro havis kompreneble ankaŭ memstaran elektrejon, akvoprovizejon, filtroventolil-ekipaĵon, mallarĝspuran fervojon, liftojn kaj pluan specialan ekipaĵaron, ebliganta longdaŭran defendon kaj la vivon de multnombra hom-ekipo.

[[Fuortaro Eben Emael|Eben Emael]] ne estis unusola belga fuortaro. En la jaro [[1928]] esploris aparta komisiono eblecon de renovigo kaj precipe modernigon de belga fortikaĵaro en [[Namuro]], [[Lieĝo]] kaj [[Antverpeno]]. Tiu ĉi modernigo okazis en la jaroj [[1929]] – [[1936]]. La grupon Lieĝo kaj Namuro kunigis nova ĉeno de memstaraj fortikaĵoj apud rivero [[Mozo]], konsistanta precipe el malpezaj objektoj. La grupon Lieĝo kaj Antverpenoj kunigis pluaj ferbetonaj objektoj.

 

 

La belgaj objektoj de la daŭraj fortikaĵoj tro ne diferencis de la francaj. Ili havis same rezistkapablajn ferbetonajn konstruaĵojn kun armilaro en kasematoj kaj kloŝoj kaj kelke da fuortaroj, el kiuj al la plej grandaj (krom Eben Emael) apartenis ekz. [[Neuschateau]] kaj [[Pepinster]]. Sed ili diferencis per tre diferenciga armilaro, el kiu la plej rimarkinda estis 75 mm fortikaĵkanono GP kun rapideco de pafado 13 ekpafoj dum minuto kaj pafdistanco 11 kilometroj, konstruata speciale nur por la belgaj fortikaĵoj.

 

== Fortikaĵoj en Finnlando ==

 

La reakcia, akre kontraŭsovete orientita finna registaro komencis konstruadon de siaj fortikaĵoj ĉe la finna-soveta limo en [[Karela istmo]] inter finna golfo kaj [[Ladoga lago]] en la jaro [[1929]]. La finna komandantaro tiun ĉi linion, kies nomo estis [[Mannerheim-linio]], perfektigis kaj fortigis dum la tutaj dekjaroj. Rilate al proporcie ne tro longa fortikigsektoro tiu ĉi zono estis tre profunda. Ĝi havis antaŭŝovita linion, du defendliniojn de fortikaĵetoj kaj postfrontan linion. Devenajn kampajn fortikaĵojn iom post iom anstataŭigis ferbetonaj objektoj finigataj kaj ekipigataj en la jaroj [[1938]] – [[1939]] per ampleksa sistemo de obstakloj.

 

== Fortikaĵoj en Francio ==

 

 

La francaj fortikaĵoj konsistis en la praktiko el du reciproke diferencantaj sistemoj. La unua estis decentralizita – kreis ĝin unuopaj ferbetonaj objektoj de diversa reziskapablo, la tn. blokoj kaj interobjektoj, metitaj en preskaŭ koneksajn zonojn. Artileriaj kaj mitralaj – plejparte plimulte flankaj – pafadoj de tiuj ĉi izolitaj objektoj kreis plenan pafsistemon. Sistemo de kontraŭtankaj kaj kontraŭinfanteriaj obstakloj plifortigis tiun ĉi plenan zonon. Sed tiu ĉi tipo laŭ la francaj opinioj estis efika sole en malpli gravaj direktoj. La kernon de la francaj fortikaĵoj kreis fuortaroj. Ni fakte distingas du tipojn. La unua el ili, nomita „Ouvrage“ – „ĉefa objekto“, estis en la praktiko fuortaro kun ses ĝis ok rezistkapablaj ferbetonaj objektoj, kunigitaj per ampleksa sistemo de subteraj koridoroj, ĉambregoj, spacoj, komunikretoj kaj pluaj ekipaĵoj. La plej sentemajn direktojn de ebla atako baris la alia tipo de fuortaraj nodoj de defendo, „Ensemble“ – la tn. „grandgrupo“, konsistanta fakte el du reciproke kunigitaj fuortaroj de „Ouvrage“. Francoj, konstruante Maginot-linion, uzis tiun ĉi alian tipon fakte sole dufoje – legendarigita [[Hochwald]] apartenis al tiu ĉi alia tipo.

 

 

== Fortikaĵoj en Germanio ==

 

 

 

La germanaj fortikaĵprojektistoj pli poste venis al konkludo, ke la dekkvinjara templimo estas mallongigebla al 10 jaroj, sed fine en la jaro [[1938]] Hitler surprizis sian generalstabon per neatendita ordono – li ordonis maksimume rapidigi la konstruadon de Siegried-linio.

 

Krom Siegfried-linio en okcidento la germanaj fortikaĵoj ekzistis ankaŭ en oriento. En la praktiko temis pri malnovaj, antaŭmilitaj, iom modernigitaj objektoj, plifortigitaj per kelkaj fortikaĵkonstruaĵoj. Sed ĉiuokaze [[Germanio]] fortikigis sole unuopajn spacojn, kiuj ne estis reciproke konstrue nek pafe kunigitaj en pli ampleksan sistemon. La plej konataj germanaj fortikigitaj spacoj en oriento estis [[Festungsfront Oder]] – [[Wartha Bogen]], plu [[Pomeria remparo]] en [[Pomerio]], fortikaĵoj en meza [[Odro]] kaj proporcie grandegaj fortikaĵoj en limoj de orienta [[Prusio]].

 

== Fortikaĵoj en Grekio ==

 

 

La grekaj fortikaĵoj estas interesaj el kelke da vidpunktoj; ili baris linion proksimume 350 km. Valoro de la unuopaj fortikigitaj sektoroj tre diferencis. Krom pezaj fuortaroj kun ampleksa subterejo en supermara alteco pli ol 2 000 metroj restis kelkaj sektoroj sen unusola mitralnesto. Parto de la grekaj fortikaĵoj, kiuj eĉ ne malhavis originalajn konstruelementojn, ekz. pafpostenojn de minĵetiloj kaj kontraŭaviadilaj kanonoj, rezistis al obusoj de kalibro 105 mm, sed plimulto al kalibroj 155 kaj 210 mm eĉ al 300 kg eksplodbomboj. La dikeco de muroj de meza tipo faris 1,5 m, ĉe la malplej peza tipo 0,95 m.

Al la kerno de la grekaj pezaj fortikaĵoj apartenis kelke da fuortaroj, sed tre diferencaj de „grupoj“ kaj „grandgrupoj“ de la franca [[Maginot-linio]]. La plej granda el ili – [[Usita]] – fermis valon de [[Strymon]] kaj ĝi konsistis el kvin pezaj objektoj kaj ampleksa subterejo. Krom Usita apartenis al la sama strymona grupo ankoraŭ pluaj fuortaroj – [[Papotlivica]], [[Kilkaja]], [[Paljurjones]], [[Karatas]] kaj [[Kali]]. Same plua grupo – [[Nevrokopjon]] – havis du fuortarojn. Ceteraj sektoroj – [[Belasica]], [[Nestos]], [[Chonos]], [[Nimsea]] kaj pluaj – havis ĝenerale nur malpezajn objektojn de ne sufiĉe bona rezistkapablo kaj parto sole kampajn fortikaĵojn. Ĉefa manko de la greka fortikaĵsistemo estis precipe diferenca rezistkapablo kaj grado de konstruo de la unuopaj sektoroj kaj nekoneksa pafsistemo.

 

 

Al tiu ĉi fortikaĵzono mankis al la perfekteco ne nur daŭrigo en plua konstruado, diskalkulita en multe pli longa tempo, sed ankaŭ pli unuopa kaj pli moderna armilaro. Tiu, kiu estis je dispono, apartenis al multaj diversaj tipoj kaj kalibroj. Apud 37 mm germanaj kontraŭtankaj kanonoj Rheinmetal, 65 mm kaj 75 mm kanonoj, 75, 85 kaj 155 mm haŭbizoj (precipe en fuortaraj artileriaj fuortoj) ne mankis en la armilaro de Metaxas-linio eĉ ĉeĥoslovakaj kanonoj – 47 mm kontraŭtankaj kanonoj kaj 105 mm montaraj haŭbizoj, ne parolante jam pri la tuta vico da tipoj kaj kalibroj de minĵetiloj, kontraŭtankaj kanonoj kaj mitraloj.

 

== Fortikaĵoj en Jugoslavio ==

 

Pli ampleksa fortikigado de la norda limo okazas nur post la jaro [[1935]] en konekso kun malbonigado de politika situacio en [[Balkana Duoninsulo|Balkano]]. En ceteraj limregionoj konstruado de la fortikaĵoj estis komencita nur en la jaro [[1939]].

 

== Fortikaĵoj en Nederlando ==

 

Pri la [[Nederlando|nederlandaj]] fortikaĵoj sufiĉas nura mencio. Ili ne apartenis, krom kelke da centoj da rezistkapablaj objektoj, al evoluiĝintaj sistemoj. En nazia deĵorkompendio, dediĉita al la nederlandaj fortikaĵoj, katenos atentemon en la unuaj paĝoj rezistkapabla ferbetona gvatfuorto, kamuflita kiel ventmuelilo. Estas interese, ke tiu ĉi percepto validiĝas en kelkaj direktoj ĉe la nederlandaj fortikaĵoj. La nederlandaj fortikaĵoj ne klopodas unuiĝi kiel eble plej multe kun tereno. Krom objektoj kun unu supertera etaĝo ni konas turobjektojn du kaj trietaĝaj, en kiuj kanonoj kaj mitraloj estas lokigitaj unu super la alia, ofte eĉ meze de urbaj stratoj. Sed en tio ĉi estas ankaŭ unusola originaleco de la nederlandaj fortikaĵoj. Ties tro angulhavaj objektoj, ĝenerale sen blendaj kloŝoj kaj kupoloj, nepre ne apartenis al majstraj verkoj de la eŭropa fortikaĵkonstruado antaŭ la [[dua mondmilito]].

 

== Fortikaĵoj en Pollando ==

 

En la jaro [[1933]] [[Pollando]] en konekso kun la tuta strategia plano de la pola gvidantaro kaj kun kresko de danĝero de la nazia agresio alpaŝis al fortikigado de limoj en supra [[Silezio]], [[Hel]], [[Westerplatte]] kaj [[Gdansko]]. En sekvantaj jaroj, precipe poste en la jaroj [[1935]] – [[1939]], becka Pollando konstruis pluajn siajn fortikaĵojn en sia orienta limo. Nur komence de la jaro [[1938]] la polaj armeaj rondoj komencis denove prepari fortikaĵojn ĉe siaj okcidentaj limoj, sed multe malpli fortaj, ol estis ekz. la franca aŭ la ĉeĥoslovaka. Dum la unua jaro estis okazontaj preparlaboroj, la pluaj tri jaroj poste la propra konstruado de ferbetona fortikaĵlinio kaj la lastan jaron de tiu ĉi fortikigkvinjaro la finigajn laborojn. La nazia agresio malebligis la polan fortikigadon en nura komenco.

 

Tial Pollando havis en la jaro [[1939]] fortikigita nur kelkajn sektorojn en [[Silezio]]. En [[Hel]], [[Westerplatte]] kaj en spaco [[Gdansko]] estis konstruita nur kelke da fortikaĵetoj. Sole escepte, ekz. en Silezio, la defendo estis firmigita per infanteriaj fuortoj kun artileria armilaro.

 

== Fortikaĵoj en Rumanio ==

 

[[Rumanio]] preparis konstruadon de kelkaj fortikigitaj sektoroj en la jaro [[1936]]. Al rumanoj mankis spertojn, financrimedojn eĉ produktkapacitoj de konstruaĵoj kaj ekipaĵoj kaj ili havis fine eĉ tre misinterpretitaj imagojn pri siaj eblecoj. Sed kiel atestas kelkaj ĝis hodiaŭ konservitaj fortikaĵobjektoj ĉe marbordo de [[Nigra maro]], Rumanio ja provis konstrui siajn fortikaĵojn. Sed ties valoro estis minimuma kaj ilia konstruado vekis en la tridekaj jaroj nenian apartan atentemon.

 

== Fortikaĵoj en Sovetunio ==

 

Strategia koncepto de la defendo de [[Sovetunio]] tre diferenciĝis de la francaj opinioj. Teorio de profunda operacio kaj profunda batalo havis nenion komunan kun la franca defensiva doktrino. Ĝi prezentis tute malan koncepton de gvidado de armita lukto. Sed malgraŭ tio eĉ Sovetunio fortikigis siajn okcidentajn limojn. Precipe en [[Belorusio]] kaj en [[Ukrainio]], kie komence de la 30-aj jaroj elkreskis tre reziskapabla [[Stalin-linio]] de daŭraj fortikaĵoj.

Spite al tiuj ĉi proporcie ampleksaj fortikiglaboroj superis en la soveta strategio ofensiva koncepto de gvidado de batalo. Ruĝa armeo orientiĝis precipe al sturmaj operacioj, kun defendo ĝi kalkulis nur kiel kun provizora speco de batalagado. Staboj kaj taĉmentoj dediĉis grandan atentemon al tankaj kaj meĥanikigitaj taĉmentoj, aeroflotoj kaj al reciproka kunagado de armeoj.

 

 

Pri la ĉeĥoslovakaj fortikaĵoj oni ne militis, ĉar germanoj akiris ilin en oktobro de [[1938]] senbatale eĉ kun la teritorio. Germanoj poste ekzercis sin en la ĉeĥoslovaka fortikigzono en la sieĝado de fortikaĵoj. En la jaroj [[1938]] kaj [[1939]] ili pripafadis ilin kaj ĉar ili nenie atingis trapafon, tial ili kripligis la fuortojn per forŝiro de la kloŝoj, kupoloj, kreneloj kaj blendaj elementoj, kiujn ili forveturigis [[Germanio|Germanion]]. La germana migranta kaj peza artilerio sufiĉis konkeri la polajn mitralfortikaĵetojn kaj ja estas konate, kiel nemultnombraj hom-ekipoj de kvin polaj rezistkapablaj objektoj en [[Westerplatte]] ĉe [[Gdansko]] kapablis longe rezisti ne nur al abruptaj atakoj de la malamika infanterio, sed eĉ al kanonado de pezaj ŝipaj kanonoj. La belga [[Eben Emael]] kapitulacis post du tagoj de bataloj, kiam la germanaj paraŝutistoj kaj pioniroj senefikigis per eksplodaĵoj kaj fajroĵetiloj plimulton de ties kreneloj kaj turoj. Simile falis la fortikaĵoj ĉe [[Antverpeno]] kaj [[Namuro]], kiujn la belga neŭtraleco ne savis. La nederlandaj fortikaĵoj ne rezistis ankaŭ longe. [[Maginot-linio|Maginot-linion]] la germana armeo ĉirkaŭiris per manovro tra [[Belgio]] ĉe ties norda alo. La rezisto de la francaj fortikaĵoj estas por la nazia komandantaro malagrabla disreviĝo – la [[13-a de junio|13-an de junio]] de [[1940]] defendantoj de la fuortaroj kaj fuortoj repuŝis ĉiujn atakojn de naziistoj. Nur la venontan tagon, kiam estis aktiviginta granda superforto de tankoj kaj artilerio, la ataktaĉmentoj subtenataj de aerofloto antaŭenpaŝis en sektoro [[Saara]] je kelke da centoj de metroj. Germanoj entute ne kuraĝis ataki la grandegan fuortaron [[Hochwald]] kaj vicon da pluaj fuortaroj. En ne finkonstruita franca fuortaro [[La Ferté]] pereis preskaŭ la tuta hom-ekipo – pli ol 200 viroj, sed ili ne kapitulacis. Eĉ ne [[Metaxas-linio]], kiun la naziistoj konkeris el postfrontejo kaj elflanke, falis dum la unua atako. En la momento, kiam la greka armeo kapitulacis, el 24 pezaj pezaj objektoj, kiujn la naziistoj atakis, sole kvin objektoj falis. La malamiko neniigis ilin aŭ la propra hom-ekipo forlasis ilin. Sed la restantaj fuortoj estis kapablaj plu rezisti. Dum la agresio de la naziaj armeoj kontraŭ [[Sovetunio]] en junio de [[1941]] ne estis ankoraŭ la limregionaj fortikaĵoj en la nova ŝtatlimo en okcidentaj regionoj de [[Ukrainio]] kaj [[Belorusio]] finitaj, sed la devenaj fortikaĵoj en [[Stalin-linio]] estis jam en la jaro [[1940]] parte dearmigita kaj la speciala armilaro muntita en la novajn objektojn. En someraj monatoj de [[1941]] eksplodis indignitaj bataloj je la fortikigspacoj en antaŭfrontejo de [[Kievo]]. En la fino de la milito oni batalis ankaŭ je la germanaj fortikaĵoj. Ilia laŭdata Atlanta remparo ruiniĝis dum kelke da horoj. Aliancanoj rompis [[Siegfried-linio|Siegfried-linion]] per la unua bato en kelke da direktoj. Post kelke da tagoj la tuta „fortikaĵpolvaro“ malantaŭ [[Rejno]] inkluzive de la plej pezaj objektoj de tipo Scharnhorst – frakasiĝis. Komandantejpostenon de Hitler – Lupan kuŝejon – en orienta [[Prusio]] atingis simila sorto. La ĉeĥoslovakaj fortikaĵoj en la jaro [[1945]] nefame gloriĝis nur en sektoro [[sektoro Moravská Ostrava|Moravská Ostrava]]. La germanaj taĉmentoj envicigis ilin en spacoj ĉe [[Hlučín]] kaj ĉe [[Opava]] en sistemon de anticipe konstruita rezistkapabla defendo. Ili haste riparis la kripligitajn fuortojn, kiujn ili uzis en sia defendsistemo kontraŭ la sovetaj kaj la ĉeĥoslovakaj soldatoj. La kupoloj kaj la kloŝoj ja mankis al la objektoj, sed germanoj forte rezistis en ili. En tiun ĉi defendsistemo de germanoj estis ankaŭ ĉeĥoslovaka fuortaro [[fuortaro Smolkov|Smolkov]], kiun eĉ ne la sovetaj soldatoj kuraĝis ataki. Ili ĉirkaŭiris ĝin arkmaniere kaj ĉe proksima vilaĝo [[Hrabyně]] okazis grandaj bataloj kontraŭ germanoj.

 

== Fortikaĵoj hodiaŭ ==

 

Fortikaĵoj konstruitaj en [[Ĉeĥoslovakio]] kaj troviĝantaj nun en la teritorio de [[Ĉeĥio]] estas forlasitaj, sed oni povas eniri aŭ enrampi per ia maniero en ilin. Kelkaj estas masonigitaj kaj pluraj fariĝis aŭ fariĝas muzeoj dank‘ al entuziasmuloj, kiuj riparis ilin. En Ĉeĥio tio estas ekz. [[MO S-5 „Sur Fervojo“]] ĉe urbo [[Bohumín]], [[MO S-11 „Ĉe Arbĉasloko“]] ĉe [[Šilheřovice]], [[Muzeo de fortikaĵoj (Hlučín)]], fuortaro [[fuortaro Bouda|Bouda]] en montaro [[Orlické hory]], fuortaro [[fuortaro Dobrošov|Dobrošov]] ĉe [[Náchod]], fuortaro [[fuortaro Stachelberg|Stachelberg]] en ĉirkaŭaĵo de [[Trutnov]] ka., kiuj estas alireblaj por publiko.

 

== Libroj pri fortikaĵoj en Esperanto ==

 

Pri fortikaĵoj estis tradukitaj en Esperanton jenaj libroj: