|
La '''[[PopoliniciativoPopoliniciato]]''' (en la [[germana lingvo]] '''Volksinitiative'''; en la [[franca lingvo]] '''Initiative populaire'''; en la [[itala lingvo]] '''Iniziativa popolare'''; en la [[romanĉa lingvo]] '''Iniziativa dal pievel''') estas en la [[Svislando|Svisa Federacio]] politika rajto, kiun la voĉdonrajtaj civitanoj povas apliki je nivelo de federacio, kantono kaj komunumo.
==Federacia Iniciativo==
Pere de federacia popoliniciativopopoliniciato la centmil voĉdonrajtaj civitanoj povas postuli lau artikolo 138 de la Svisa Konstitucio kompletan revizion de la konstitucio<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a138.html Konstitucio de la Svisa Federacio, artikolo 138]</ref> aŭ partan revizion<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a138.html Konstitucio de la Svisa Federacio, artikolo 139]</ref>. La postulo al parta revizio povas enteni aŭ komplete formulitan konstitucian tekstproponon aŭ esti en formo de ĝenerala instigo. La teksto de la formulita propono laŭ la konstitucio post periodo de 18 monatoj devas estis submetita al la popolo por voĉdono. La parlamento povas esprimi subtenon aŭ malsubtenon al la iniciativoiniciato kaj devas submeti tiam la teksto al la popolo por voĉdono kun aŭ sen aldonante alternativan proponon. En la kazo de la neformulita propono la parlamento povas akcepti la proponon kaj tiam devas formuli proponon submetindan al voĉdono aŭ malakcepti ĝin. Tiam ĝi devas submeti la neformulitan proponon al voĉdono kaj en kazo de akcepto formuli proponon, kiu denove devas esti submetita al voĉdono. Por esti akceptita, iniciativoiniciato bezonas la plimulton de la voĉoj de la civitanoj kaj samtempe la plimulton de la voĉoj de la ŝtatoj, tio estas de la kantonoj. La voĉoj de la tiel nomitaj [[duonkantono|duonkantonoj]] nombras kiel duonaj voĉoj. En kazo de akcepto de postulo pri totala revizio de la konstitucio la parlamento devus esti dissolvita kaj devus okazi tuj elektoj de konstitucia asembleo, kiu verkas la novan konstitucion. Tia iniciativoiniciato do fakte entenas la rajton dissolvi la parlamenton.
==Historio==
La ideo de la popoliniciativopopoliniciato devenas de la franca ''"Constitution montagnarde"'' de [[1793]]. La instrumento de popoliniciativopopoliniciato post la revolucioj de [[1830]] jam estis enkondukita en la konstitucioj de la kantonoj [[Kantono Argovio|Argovio]], [[Kantono Bazelo Kampara|Bazelo Kampara]], [[Kantono Turgovio|Turgovio]], [[Kantono Ŝafhaŭzo|Ŝafhaŭzo]], [[Kantono Lucerno|Lucerno]] kaj [[Kantono Sankt-Galo|Sankt Galo]]. En la unua konstitucio de la Svisa Federacio de [[1848]] estis enkondukita la rajto de popoliniciativopopoliniciato, per kiu eblis postuli pere de 50,000 subskriboj revizion kompletan de la Federacia Konstitucio. Iniciativo por kompleta revizio de la konstitucio neniam sukcesis. En la jaroj 1850 kaj 1851 kaj 2003 jam la kolektado de la subskriboj malsukcesis kaj en la jaroj [[1880]] kaj [[1934]] tia peto malsukcesis en la baloto. La peto de 1934 estis submetita de la naziuloj kun la ideo, tiel akiri la devigajn novelektojn, ĉar je akcepto de popoliniciativopopoliniciato al totala revizio de la konstitucio la parlamento devas esti dissolvita kaj okazi elekto de konstitucia asembleo. Origine la kantonoj kaj komunumoj ankaŭ nur konis la rajton pri kompleta revizio de la konstitucio. En la dua duono de la 19-a jarcento la demokrata movado akiris, ke iom post iom kantonoj kaj komunumoj enkondukis je komunuma kaj kantona nivelo la rajton al popoliniciativopopoliniciato por parta revizio de la konstitucio kaj ankaŭ por enkonduko de leĝoj kaj por malelektoj de aŭtoritatoj. Je federacia nivelo la rezisto kontraŭ la popoliniciativapopoliniciata rajto pri parta revizio de la konstitucio estis pli forta. Post pluraj malsukcesaj provoj fine en la jaro 1891 estis akceptita konstitucia artikolo, kiu koncedis al la popolo la rajton por popoliniciativopopoliniciato, per kiu la voĉdonantoj povas postuli revizion.<ref>Fonto: [http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D10386.php ''Bernard Degen'': ''PopoliniciativoPopoliniciato'' en ''Historia Leksikono de Svislando'' (2007-02-06)]</ref>
==Federaciaj popoliniciativojpopoliniciatoj en ciferoj==
Laŭ stato de decembro 2012 en Svislando komenciĝis la kolektado por subkriboj por entute 412 federaciaj popoliniciativojpopoliniciatoj. De tiuj, 295 popoliniciativojpopoliniciatoj sukcesis en la subskriba fazo kaj devis esti submetita al la parlamento. 93 malsukcesis pro ne sufiĉe da subskriboj dum 19 estas ankoraŭ en la subkribokolekta fazo. Pri 90 popoliniciativojpopoliniciatoj oni ĝis nun voĉdonis, 93 estis retiritaj. 2 estis deklaritaj plenumigitaj kaj tial ne voĉdonitaj, kaj 4 estis deklaritaj malvalidaj, ĉar ili kontraŭis la konstitucion aŭ la leĝoj. De la popolo estis akceptitaj nur 19 popoliniciativojpopoliniciatoj. La unua en la jaro [[1893]] pri la malpermeso de ŝoĥtato (la buĉado de pestoj pere de elsangigo). Inter [[1949]] (reenkonduko de la rekta demokratio) kaj [[1982]] (prezobservanto) dum pli ol 30 jaroj ne plu estis akceptita popoliniciativopopoliniciato. Fine de la 20-a jarcento la nombro de akceptitaj popoliniciativojpopoliniciatoj kreskis. Plej grandan surprizon kaj kritikon tutmonde rikoltis en la jaro 2009 la [[Svisa iniciativoiniciato pri minareto]]<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis_2_2_5_9.html Statistikaj informoj pri popoliniciativojpopoliniciatoj en la oficiala retejo de la Svisa Federacio]</ref>
==PopoliniciativojPopoliniciatoj maturaj por voĉdono==
Aktuale du popoliniciativojpopoliniciatoj maturas por voĉdono, nome la iniciativoiniciato de Thomas Minder ''[[Svisa popoliniciativopopoliniciato kontraŭ misuzaj bonifikoj|kontraŭ misuzaj bonifikoj]]'' (voĉdonota la 3-an de marto 2013<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis348.html Mesaĝo de la Svisa Federacio en la oficiala retejo]</ref>) kaj la iniciativoiniciato de la [[Svisa Popolpartio]] por la ''rekta elekto de la federacia konsilio'' (voĉdonato la 9-an de junio aŭ 22-an de septembro 2013<ref>[http://www.admin.ch/ch/d/pore/vi/vis380.html Mezaĝo de la Svisa Federacio en la oficiala retejo]</ref>).
== Notoj kaj referencoj ==
| 