Granda tektono: Malsamoj inter versioj

|dunomo = Tectona grandis

|dunomo aŭtoritato = [[L.f.]]

}}

 

== Priskribo ==

[[Dosiero:Flower, fruit & leaves (Tectona Grandis) I IMG 8818.jpg|eta|left|220px|Floroj, fruktoj kaj folioj de granda tektono en [[Kolkato]], [[Okcidenta Bengalujo]], Barato.]]

Granda tektono fruktas ekde septembro ĝis decembro; la [[frukto]]j estas globformaj kaj havas diametron de 1,2-1,8 cm <ref name="FOC" />. La floroj estas iusense diĥogamaj ( sinsekve [[Hermafrodito (Vivoscienco)|hermafroditaj]] ) ĉar la matureco de la [[antero]]j antaŭiras tiu de la [[stigmo]] kaj la [[poleno]] estas liberigita ene de kelkaj horoj post malfermiĝo de la floro <ref name="Tangmitcharoen and Owens">Tangmitcharoen, S. and J. N. Owens. 1996. [http://aob.oxfordjournals.org/content/79/3/227.full.pdf+html Floral biology, pollination, pistil receptivity, and pollen tube growth of teak (''Tectona grandis'' Linn f.).] ''Annals of Botany'', 79(3): 227-241. {{doi|10.1006/anbo.1996.0317}}</ref>. La floroj estas [[insekto]]polenitaj, sed okaze eblas [[vento]][[polenado]] <ref name="Bryndum & Hedegart">Bryndum, K. and T. Hedegart. 1969. Pollination of teak (''Tectona grandis'' Linn.f.). ''Silv. Genet.'' 18: 77-80.</ref> . [[Studado|Studaĵo]] de [[1996]] trovis ke en ĝia natura arealo en Tajujo, la ĉefaj polinantoj estis specioj el la [[abelo]]genro ''Ceratina'' <ref name="Tangmitcharoen and Owens" />.

 

 

Granda tektono troviĝas en [[vario]] de [[biotopo]]j kaj [[Klimato|klimataj]] cirkonstancoj ekde [[Arida klimato|aridaj]] areoj kun nur 500 mm da jara [[pluvo]] ĝis tre humidaj arbaroj kun pli ol 5 000 mm da jara pluvo. Tipe, tamen, la jara [[precipitaĵo]] en areoj kie vegetas granda tektono averaĝas 1 250-1 650 mm kun [[seka sezono]] de 3-5 monatoj<ref name="Kaosa-ard"> {{en}} Kaosa-ard, A. 1981. Teak its natural distribution and related factors. ''Nat. His. Bull. Siam. Soc.'', 29: 55-74.</ref>.

[[Dosiero:U Bain Bridge1.JPG|eta|left|220px|Ubejn-ponto, Amarapura, Birmo. La plej longa tektona [[ponto]] en la mondo kun longeco de 1,2 kilometroj.]]

Grande tektono unue estis preskribita formale de Carl Linnaeus la Plijuna en lia verko de [[1782]], ''Supplementum Plantarum'' <ref name=IPNI>{{en}} {{IPNI|id=864923-1|accessdate=17 December 2010}}</ref>. En [[1975]], Harold Norman Moldenke publikigis novajn priskribojn de kvar [[formo (botaniko)|formoj]] de tiu specio en la [[Scienco|scienca]] [[revuo]] ''Phytologia''. Moldenke priskribis ĉiun formon kiel iomete diferencan de la [[Tipo (biologio)|tipo]] : ''T.&nbsp;grandis'' f. ''canescens'' estas distingita de la tipo-materialo pro la ĉeesto de densa hararo subflanke de la folio, ''T.&nbsp;grandis'' f. ''pilosula'' estas distingita de la tipo-materialo pro la varia [[Morfologio (biologio)|morfologio]] de la foliaj vejnoj, ''T.&nbsp;grandis'' f. ''punctata'' estas nur harkovrita je la pli grandaj vejnoj subflanke de la folio, kaj ''T.&nbsp;grandis'' f. ''tomentella'' estas notinda por siaj dense flavecaj haroj subflanke de la folio<ref name="Moldenke">{{en}} Moldenke, H. N. 1975. [http://biodiversitylibrary.org/page/13038500 Notes on new and noteworthy plants. LXXVII.] ''Phytologia'', 31: 28.</ref>.

== Kultivado ==

[[Dosiero:Leaves of Tectona grandis (Teak).jpg|eta|220px|Folioj de granda tektono en Palakkad, [[Keralao]].]]

Tektona [[konsumo]] alvokas iom da [[medio]]prizorgoj kiaj la malaperon de malofta praarbara tektono. Tamen, ĝia populareco kondukis al kreskado de [[Daŭrebla disvolviĝo|daŭrebla]] plantej-tektona produktaĵo tra la sezone sekaj [[Tropiko|tropikoj]] en forstaj plantaĵoj. La Arbar-stevardeca Konsilantaro ( [[Angla lingvo|angle]] : Forest Stewardship Council, FSC ) proponas atestadon de daŭreble kreskigitaj kaj rikoltitaj tektonaj produktoj. [[Histo|Hista]] [[plantopropagado]] de granda tektono por plantejaj [[celo]]j estas komerce vivebla.

 

 

''Hyblaea puera'', [[noktopapilio]] indiĝena en [[Sudorienta Azio]], estas [[damaĝbesto]] kies [[raŭpo]] nutriĝas malprofite al granda tektono kaj aliaj arbospecioj en la regiono <ref>{{en}} [http://web.archive.org/web/20080724111814/http://linus.socs.uts.edu.au/~don/larvae/hybl/puera.html Hyblaea puera.]</ref>.

== Uzado ==

[[Dosiero:Bark (Tectona grandis) I IMG 6079.jpg|eta|180px|[[Arboŝelo]] de granda tektono.]]

Tektono estas tre uzita en Barato por fari [[pordo]]jn kaj [[fenestro]][[kadro]]jn, meblaron, kaj [[kolono]]jn kaj trabojn en antik-tipaj domoj. Ĝi estas tre rezistema al termitaj atakoj. Matura tektono tre bone enspezigas. Ĝi estas kultivita de forstaj administracioj de pluraj ŝtatoj en arbaraj areoj.

 

 

Granda tektono estas uzita kiel nutraĵplanto de la raŭpoj de la ''Endoclita'' inkludante ''E. aroura'', ''E. chalybeatus'', ''E. damor'', ''E. gmelina'', ''E. malabaricus'', ''E. sericeus'' kaj ''E. signifer'' kaj de aliaj [[lepidopteroj]] inkludante ''Agrotis segetum''.

== Propagado ==

[[Dosiero:Tree in new leaves (Tectona grandis) I IMG 8133.jpg|eta|left|220px|Arbo kun junaj folioj en Kolkato, Okcidenta Bengalujo, Barato.]]

 

 

[[Klono (biologio)|Klona]] propagado de granda tektono estas sukcese plenumita per [[greftado]], stikado kaj mikropropagado. Dum [[Burĝono|burĝongreftado]] sur portantaj plantidoj estas la metodo por establi klonajn sem[[horto]]jn kiu ebligas kunmeto de klonoj de superaj arboj por kuraĝigi rasmiksadon, stikaĵoj kaj mikropropagitaj plantidoj estas pli kaj pli uzitaj tra la mondo por establi klonajn plantejojn.

 

== Eksteraj ligiloj ==

{{Commonscat|Tectona grandis}}

{{Commons|Tectona grandis}}

*{{en}} [http://www.westafricanplants.senckenberg.de/root/index.php?page_id=13&preview=true&searchTextMenue=Tectona+grandis&search=Wikitemplate Bildoj de granda tektono en Okcidentafriko.]

 

[[Kategorio:Ligno]]

 

[[en:Teak]]

[[es:Tectona grandis]]

[[pt:Tectona grandis]]

[[ru:Tectona]]